Ερμηνεία Παλαιάς Διαθήκης –Προφήτης Ησαΐας

[iron]

Ἡ ἀποστολή τοῦ Ἡσαΐου (8,11-20)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν ἐδῶ περικοπή μας ὁ Θεός ξεχωρίζει τίς δύο παρατάξεις:

Τοῦ προφήτου μέ τούς πιστούς, πού ἀκολουθοῦσαν τήν θεοκρατική γραμμή (πίστη, δηλαδή, στόν Γιαχβέ καί ὄχι συμμαχία μέ τούς Ἀσσυρίους), καί τῶν ἀρχόντων μέ τόν πολύ λαό, πού ἀκολουθοῦσαν τήν φιλοασσυριακή πολιτική. Αὐτοί μάλιστα καλοῦσαν ὡς «σκληρή» τήν γραμμή τοῦ προφήτου καί τῶν ὀπαδῶν του, νά μήν καλέσουν ὡς σύμμαχο βοήθεια τούς Ἀσσυρίους σ᾽ αὐτή τήν δύσκολη περίσταση πού ὅλοι ἦταν περίτρομοι (στίχ. 12). Ἤ, κατά τό Ἑβρ. κείμενο, καλοῦσαν τόν προφήτη καί τούς ὀπαδούς του «συνωμότας» (στίχ. 12).

Ὁ Κύριος συνιστᾶ στούς ἰδικούς Του νά μή φοβοῦνται τούς φόβους τοῦ λαοῦ τῆς ἀντιθέτου παρατάξεως, ἀλλά νά ἔχουν σταθερή πίστη σ᾽ Αὐτόν, ὁ Ὁποῖος θά τούς γίνει βράχος σωτηρίας, ἐνῶ γιά τούς ἄλλους, τούς ἀντιθέτους, θά γίνει βράχος στόν ὁποῖο θά συντριβοῦν (βλ. στίχ. 14 καί Λουκ. 2,34. Α´ Πέτρ. 2, 8). Πραγματικά, πολλοί ἀπό αὐτούς θά καταστραφοῦν (στίχ. 15).

Ἀπογοητευμένος τώρα ὁ Προφήτης ἀπό τήν στάση τοῦ λαοῦ καί τῶν ἀρχόντων του, οἱ ὁποῖοι περιφρονοῦσαν τήν διδασκαλία του, δηλώνει ὅτι θά περιορίσει τήν δράση του στόν μικρό κύκλο τῶν ὀπαδῶν του (στίχ. 16 κατά τό Ἑβρ.). Ὁμολογεῖ δέ ὅτι ὁ ἴδιος μέ τούς ὀπαδούς του θά παραμείνουν πιστοί στόν Γιαχβέ καί θά ἐλπίζουν σ᾽ Αὐτόν – παρ᾽ ὅλη τήν πολεμική καί τήν περιφρόνηση τῶν ἄλλων – καί αὐτό θά εἶναι «σημεῖον» καί μέγα θαῦμα («τέρατα») στό Ἰσραήλ (στίχ. 17.18).


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


8,11Τά ἑξῆς λέγει ὁ Κύριος (σέ μᾶς),
πού μέ τήν ἰσχυρή χεῖρα (τοῦ Θεοῦ)
ἔχουμε ἀποτραπεῖ νά βαδίζουμε τήν ὁδό τοῦ λαοῦ αὐτοῦ:α
12«Μήν ὀνομάζετε “σκληρή” (τήν θεοκρατική πολιτική)·
(ἀντίθετα) εἶναι σκληρά τά ὅσα λέγει ὁ λαός αὐτός.β
Ὅ,τι φοβᾶται ὁ λαός αὐτός μήν τό φοβᾶστε,
καί ὅ,τι τόν τρομάζει μή σᾶς τρομάζει.
13Τόν Κύριο, αὐτόν μόνο νά δοξάζετε
καί αὐτός ἄς εἶναι ὁ φόβος σας.
14Καί ἐάν ἔχετε πίστη σ᾽ Αὐτόν
αὐτός θά σᾶς εἶναι δόξα
καί δέν θά σᾶς συμβεῖ λίθος προσκόμματος
ἤ βράχος τῆς πτώσεώς σας·
γιά δέ τούς οἴκους τοῦ Ἰσραήλ
καί τούς κατοίκους τῆς Ἰερουσαλήμ
θά εἶναι παγίδα καί βαθειά ἐνέδρα.
15Γι᾽ αὐτό πολλοί ἀπό αὐτούς θά χάσουν τήν δύναμή τους
καί θά πέσουν καί θά παγιδευτοῦν
καί θά συλληφθοῦν ἄνθρωποι
πού νόμισαν ὅτι ἦταν ἀσφαλισμένοι».γ
16Τότε θά γίνουν φανεροί
ὅσοι σφράγισαν τούς ἑαυτούς τους
γιά νά μή μάθουν τήν διδασκαλία.δ
17Καί (κάθε πιστός) θά πεῖ:ε
«Θά ἀναμείνω τόν Θεό,
πού τώρα ἀποστρέφει τό πρόσωπό του ἀπό τόν οἶκο Ἰακώβ
καί θά ἐλπίσω σ᾽ αὐτόν.
18Ἰδού ἐγώ καί τά παιδία (οἱ μαθητές μου)
πού μοῦ χάρισε ὁ Θεός,
θά εἶναι σημεῖα καί τέρατα στόν οἶκο τοῦ Ἰσραήλ
ἐκ μέρους τοῦ Κυρίου Σαβαώθ,
πού κατοικεῖ στό ὄρος τῆς Σιών».
19Ὅταν σᾶς λέγουν: «Συμβουλευθεῖτε τούς γαστρομάντεις
καί τούς καλοῦντας (τούς νεκρούς) ἀπό τούς τάφους»,
αὐτούς πού λέγουν λόγια κενά
ἀπό τό στήν κοιλιά τους πυθωνικό πνεῦμα.
(Τότε ἀπαντῆστε:)
«Δέν εἶναι σωστό ἕνα ἔθνος νά ρωτάει τόν Θεό του;
Γιατί νά ρωτοῦν τούς νεκρούς γιά τούς ζῶντες;
20Μᾶς ἔδωσε (ὁ Θεός) Νόμο γιά τήν βοήθειά μας».
Ὅποιος δέν ὁμιλεῖ ἔτσι,
σ᾽ αὐτόν δέν εἶναι δυνατόν νά τοῦ δοθεῖ βοήθεια.ς
α. Kατά τό Ἑβρ. ὁ στίχος: «Γιατί τά ἑξῆς μοῦ εἶπε ὁ Κύριος, ὅταν ἐπέθεσε (σέ μένα) τήν Χεῖρα (Του) καί μέ ἀπέτρεψε νά βαδίζω τόν δρόμο τοῦ λαοῦ αὐτοῦ».
β. «Δέν πρέπει νά ὀνομάζετε συνωμοσία ὅ,τι ὁ λαός αὐτός καλεῖ συνωμοσία», ἔχει στό Ἑβρ. τό ἡμιστίχιο.
γ. Ὁ στίχος στό Ἑβρ.: «Πολλοί ἀπό αὐτούς προσκρούουν σ᾽ αὐτόν (τόν λίθο) καί πέφτουν· θά συντριβοῦν καί θά παγιδευθοῦν καί θά συλληφθοῦν».
δ. Ὁ στίχος φαίνεται ὡς ἀκατανόητος κατά τήν μετάφραση τῶν Ο´. Προτιμοτέρα ἡ ἀνάγνωση ἐκ τοῦ Ἑβρ. κειμένου: (Ὁ Προφήτης λέγει:) «Θέλω νά δέσω τήν μαρτυρία, νά σφραγίσω τήν διδασκαλία γιά τούς μαθητές μου».
ε. Κατά τό Ἑβρ. ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης.
ς. Ἀποδώσαμε τόν στίχο μέ τήν βοήθεια τοῦ Ἑβραϊκοῦ, τό ὁποῖο εἶναι σαφέστερο ἐδῶ: «Ἐμπρός πρός τήν διδασκαλία καί τήν μαρτυρία! Ὅποιος δέν ὁμιλεῖ ἔτσι, δέν ὑπάρχει γι᾽ αὐτόν χαραυγή»!


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)


8,11-20. Ὁ Ἡσαΐας φαίνεται νά ἐκφράζει ἐδῶ γιά τούς μαθητές του, στίχ. 16, μυστικά τῶν λόγων τῆς στάσεώς του. Εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Γιαχβέ πού τόν ἔμαθε νά ἀντιτίθεται στόν λαό τοῦ Ἰούδα καί νά μήν ἔχει ἐμπιστοσύνη παρά μόνο σ᾽ Αὐτόν – στάση δύσκολη σέ περιστάσεις μερικές φορές διφορούμενες, στίχ. 14.15, προοριζόμενη ὅμως ἡ στάση αὐτή στό νά κάνει νά φανεῖ ἡ ἀληθινή πίστη. 8,11-22. Μαρτυρία καί διδασκαλία τοῦ προφήτου. 8,11-15. «Ὁ ἄνθρωπος βουλεύεται, ἀλλά ὁ Θεός ρυθμίζει» (Παροιμ. 16,9 κατά τό Ἑβρ.). 8,12. Μήποτε εἴπητε σκληρόν... Τό Ἑβραϊκό κείμενο ὁμιλεῖ γιά «συνωμοσία». Ἡ διαφορά τῶν κειμένων ἑρμηνεύεται ἀπό τήν ἐσφαλμένη ἀνάγνωση τῶν Ο´ «κάσε» («σκληρός») ἀντί «κέσερ» («συνωμοσία»).

῎Ισως ὁ λαός ἐκάλει «συνωμοσία» κατά τῆς πολιτικῆς γραμμῆς τοῦ βασιλέως τήν στάση τοῦ προφήτου Ἡσαΐου καί τῆς μερίδος του, τό νά μή δέχονται, δηλαδή, τήν συμμαχία μέ τούς Ἀσσυρίους. 8,14. Ἀντί τῆς λ. «ἁγίασμα», («μικντάς»), τό Ταργκούμ διάβασε «παγίδα» («μωκές»), ὅπως ἔχει τό τέλος τοῦ στίχ. Ὁ Θεός καί ὁ προφήτης του, πού εἶναι καταφύγιο καί ἀσφάλεια στούς ἀνθρώπους, θά γίνουν αἰτία βλάβης καί πληγῆς στούς ἀπίστους. 8,16. Τότε φανεροί ἔσονται... Τό κείμενο εἶναι ἀκατανόητο ὡς ἔχει στούς Ο´. Κατά τό Ἑβραϊκό «ὁ προφήτης ἐπιθυμεῖ νά καταγράψῃ τήν διδασκαλίαν καί ἀφοῦ διά σχοινίου δέσῃ καί σφραγίσῃ τό καταγεγραμμένον εἰλιτάριον, νά παραδώσῃ αὐτό εἰς τούς μαθητάς του πρός φύλαξιν διά τόν μέλλοντα χρόνον» (Βέλλας, Θρησκευτικαί Προσωπικότητες τῆς Π.Δ. τόμ. Α´, σ. 264). Περί σφραγίσεως βιβλίων βλ. 29,11. Ἰερ. 32,10 ἑξ. Δαν. 12,4.

Τά ἔτη 734-733, ὁ Ἡσαΐας ἔπαυσε τήν προφητική του διδασκαλία καί κατέγραψε ὅσα εἶχε εἴπει. 8,18. Σημεῖα. Βλ. 7,3. 7,14. 8,1. 8,19-20. Οἱ στίχοι αὐτοί, οἱ ὁποῖοι φαίνονται νά εἶναι ἴσως ἔξω ἀπό τά συμφραζόμενα, εἶναι πολύ σκοτεινοί. Στούς στίχ. πάντως καταδικάζεται ἡ δεισιδαιμονία (2,6). Ὁ Ἡσαΐας ἀναφέρει τούς λόγους τῶν ἀντιθέτων του, οἱ ὁποῖοι διεξεδίκουν γιά τόν λαό τό δικαίωμα τῆς ἐξασκήσεως τῆς μαντείας, βλ. σχόλ. εἰς 2,6. Ἡ ἀπάντηση (στίχ. 19β) εἶναι ἴσως εἰρωνική, καί ὁ προφήτης φαίνεται νά συμπεραίνει (στίχ. 20) παρατηρώντας ὅτι μέ τοιούτους λόγους ὁδηγοῦνται σέ ἀδιέξοδο. Ἀλλά ὅλα αὐτά στηρίζονται σέ ἕνα ἀβέβαιο κείμενο. Γιά τήν νεκρομαντεία (στίχ. 19· ἐπίκληση τῶν νεκρῶν πρός συμβουλή) βλ. σχόλ. εἰς Α´ Βασ. 28,7.

[iron]

Τό βῆμα στήν νύκτα (8,21-22)!

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ μικρή αὐτή προφητεία ἀπευθύνεται μᾶλλον στούς Ἰσραηλῖτες, στούς ὁποίους εἶναι καί ἀπειλή καί ἐλπίδα λυτρώσεως, γιά τήν ὁποία ὁμιλεῖ ἡ ἑπόμενη περικοπή. Ἡ ἀπειλή εἶναι ὅτι θά ἔρθει στήν χώρα μεγάλη πείνα (λιμός), λόγω τῆς ὁποίας οἱ ὑποφέροντες θά καταρῶνται τόν βασιλέα τους καί τόν Θεό τους (στίχ. 21), τόν ψεύτικο μᾶλλον θεό τους, στόν ὁποῖο εἶχαν ἐλπίσει, ἀλλά καί τόν ἀληθινό ἴσως Θεό τους, τόν Γιαχβέ, (βλ. Ἀποκ. 16,11).

Φαίνονται ὅμως νά μετανοοῦν οἱ πληγέντες Ἰσραηλῖτες γιά τήν εἰδωλολατρία τους καί τά ἄλλα τους ἁμαρτήματα, γι᾽ αὐτό καί παρουσιάζονται στήν περικοπή μας τώρα νά ὑψώνουν τά μάτια τους στόν οὐρανό γιά βοήθεια (στίχ. 21β), ἀλλά καί νά κοιτάζουν τήν γῆ, στήν ὁποῖα ἡ κατάσταση εἶναι ἀπελπιστική (στίχ. 22). Διαβεβαιώνεται ὅμως ἀπό τόν προφήτη ἐδῶ, ὅτι ἡ δεινή αὐτή ἀπελπιστική κατάσταση δέν θά διαρκέσει πολύ (στίχ. 22β).


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


8,21Καί θά συμβεῖ νά ἔρθει σέ σᾶς μεγάλη πείνα·
καί ὅταν θά πεινᾶτε θά ὀργίζεσθε
καί θά καταρᾶσθε τόν ἄρχοντα καί τούς πάτριους θεσμούς.α
Καί θά στρέφονταιβ πάνω πρός τόν οὐρανό
22καί θά κοιτάζουν κάτω πρός τήν γῆ
καί δέν θά ὑπάρχει παρά μόνο στενοχωρία καί σκότος,
ὥστε νά μή βλέπουν.
Ἀλλά ὁ εὑρισκόμενος στήν στενόχωρη αὐτή κατάσταση
δέν θά εὑρίσκεται πάντα σ᾽ αὐτήν
παρά μόνο ὁρισμένο καιρό.γ
α. «Θά καταρᾶται (ὁ πεινασμένος) τόν βασιλέα του καί τόν Θεό του», λέγει τό Ἑβρ. Πρόκειται μᾶλλον περί τῶν ψευδῶν θεῶν, ὅπως φαίνεται καί ἀπό τήν γραφή, τήν ὁποία διασώζει ὁ Θεοδώρητος «πάταχρα», ἀντί «πάτρια». Τό δέ «παταχρή» σημαίνει τά εἴδωλα.
β. «Θά στρέφεστε» καλύτερα, ὅπως ἔχει τό Ἑβρ.
γ. Τό τέλος τῆς περικοπῆς μας κατά τό Ἑβρ.: «Ὅμως τό σκότος φυγαδεύεται, γιατί δέν θά παραμείνει σκότος, ἐκεῖ ὅπου (τώρα) ὑπάρχει θλῖψις».


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

8,21-23. Καί ἐδῶ ἔχουμε ἕνα ἀπόσπασμα προφητείας μετατεθέν ἀπό ἀλλοῦ. Γενικῶς ἐδῶ, γίνεται ἡ περιγραφή ἑνός ἀνθρώπου πού διέρχεται τήν κατεστραμμένη χώρα καί ἐκφράζει τήν ἀγωνία του. Δέν νοοῦμε ὅμως, πῶς συνδέεται τό μικρό αὐτό ποίημα μέ τό νόημα τῆς ὅλης περικοπῆς μας. Πρότειναν τήν ἱκανοποιητική ὑπόθεση νά συνδέσουμε τήν μικρή περικοπή μας μέ τήν 5,26-30, στήν ὁποία ἔρχεται πολύ καλά ὡς συνέχεια. 8,22. Τό δεύτερο ἡμιστίχ. φέρεται στό Ἑβρ. ὡς 23α, τοῦ στίχ. 9,1 ἀριθμουμένου στό Ἑβρ. ὡς 23β.

[iron]

Ὁ Ἄρχων τῆς εἰρήνης (9,1-7)


(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στό τεμάχιο αὐτό ὁ προφήτης μας Ἡσαΐας ἀναγγέλλει ἀγαθά στίς δοκιμασθεῖσες ἀπό τίς ἀσσυριακές ἐπιδρομές (734-732) περιοχές τῶν φυλῶν Ζαβουλών (ὅπου ἀνήκει ἡ Ναζαρέτ) καί Νεφθαλείμ, περιοχές τῆς βορειοανατολικῆς Παλαιστίνης. Αὐτές, πού πρῶτα ἔπιαν τό ποτήριο τῶν θλίψεων καί τῶν ταλαιπωριῶν (στίχ. 1 «πρῶτον πίε») καί πού ἔχουν σκοτάδι δυστυχίας γι᾽ αὐτό (στίχ. 2α), τώρα θά ἀπελευθερωθοῦν καί θά τούς ἔρθει «φῶς» (στίχ. 2β), τό φῶς τῆς λευτεριᾶς καί τῆς ἀνέσεως. Θά ἀλαλάξουν ἀπό χαρά οἱ πρώην καταδυναστευόμενοι, ὅπως χαίρονται οἱ ἄνθρωποι κατά τόν θερισμό (βλ. Ψαλμ. 125,6) καί ὅπως χαίρονται ὅταν μοιράζουν λάφυρα (βλ. Ψαλμ. 118,162· στίχ. 3). Καταλύθηκε πιά ἡ τυραννία τους, ἔπαψαν τά βάσανά τους (στίχ. 4)· καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά καί οἱ νικηθέντες ἐχθροί θά ἀποκαταστήσουν, καί μάλιστα μέ τόκο, τίς ἀδικίες πού τούς ἔκαναν (στίχ. 5).


Ἡ προφητεία αὐτή ἐκπληρώθηκε ἀσφαλῶς ἱστορικά, ἀλλά ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος τήν ἑρμήνευσε μεσσιανικά καί εἶδε τήν πλήρη ἐκπλήρωσή της στήν ἔναρξη τῆς σωτηρίου δράσεως τοῦ Χριστοῦ ἀπ᾽ αὐτές τίς μνημονευόμενες περιοχές· βλ. Ματθ. 4,15. Ἔτσι στίς περιοχές αὐτές, στήν «Γαλιλαία ἐθνῶν», πού ἐπικρατοῦσε σκοτάδι ἀγνωσίας τοῦ Θεοῦ καί ἁμαρτίας, ἔλαμψε τό Φῶς τῆς ἐπιφανείας τοῦ Χριστοῦ.


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


9,1Χώρα Ζαβουλών καί γῆ Νεφθαλείμ, τοῦτο (τό ποτήριο) πίε πρῶτα· κάνε το ταχύ, σύ πού κατοικεῖς τόν παραθαλάσσιο δρόμο καί ὅσοι κατοικεῖτε τήν παραλία καί πέραν τοῦ Ἰορδάνου, ἡ Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, τά μέρη τῆς Ἰουδαίας.α
2Ὁ λαός πού πορεύεται στό σκοτάδι
δέστε μέγα φῶς.β
Καί ὅσοι κατοικεῖτε σέ χώρα
πού τήν σκιάζει ὁ θάνατος
φῶς θά λάμψει σέ σᾶς.
3Τό πλεῖστον μέρος τοῦ λαοῦ
πού ἀποκατέστησε στήν εὐφροσύνη σου,
θά χαρεῖ ἐνώπιόν σου
ὅπως χαίρονται κατά τόν θερισμό
καί ὅπως εὐφραίνονται
κατά τήν διανομή τῶν λαφύρων.γ
4Γιατί σηκώθηκε ὁ ζυγός πού τούς βάραινε
καί ἡ πάνω στόν τράχηλό τους ράβδος·
ἀφοῦ τόν βασανιστικό τους τύραννο
τόν συνέτριψε ὁ Κύριος,
ὅπως τήν ἡμέρα τῆς Μαδιάμ.
5Γιατί κάθε κλοπιμαία στολή καί ἱμάτιο
θά τό ἀποδώσουν (οἱ συντριβέντες ἐχθροί) μέ τόκο
καί θά τό κάνουν πρόθυμα αὐτό
ἄν καί αὐτά (τά κλοπιμαῖα) ἔχουν ἤδη καεῖ.δ
6Γιατί παιδίον μᾶς γεννήθηκε
υἱός μᾶς δωρήθηκε·
στόν ὦμο του ὑπάρχει ἡ κυριαρχία του
καί ὀνομάζεται ἄγγελος τῆς μεγάλης βουλῆς (τοῦ Θεοῦ),
θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ἰσχυρός,
ἐξουσιαστής, ἄρχοντας τῆς εἰρήνης
καί πατέρας αἰώνιος.
Γιατί Ἐγώ θά φέρω εἰρήνη στούς ἄρχοντες,
καί σ᾽ αὐτόν εἰρήνη καί ὑγεία.
7Μεγάλη εἶναι ἡ ἐξουσία του
καί τῆς εἰρήνης του δέν ὑπάρχει τέλος.
Θά καθήσει στόν θρόνο τοῦ Δαυίδ καί στήν βασιλεία του
γιά νά τήν ἀνορθώσει καί νά τήν στερεώσει
μέ κρίση καί δικαιοσύνη,
ἀπό τώρα καί στόν αἰώνα.
Ὁ ζῆλος τοῦ Κυρίου τῶν δυνάμεων θά κατορθώσει αὐτό.
α. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος ἔχει: «Προηγουμένως (ὁ Γιαχβέ) ταπείνωσε τήν χώρα τοῦ Ζαβουλών καί τήν χώρα τοῦ Νεφθαλείμ, ἀλλά κατά τόν τελευταῖο χρόνο τιμᾶ τήν παραθαλασσία ὁδό, τή περιφέρεια ἐκεῖθεν τοῦ Ἰορδάνου καί τήν περιοχή τῶν ἐθνῶν».
β. Κατά τό Ἑβρ. καλύτερα: «Ὁ λαός πού πορεύεται στό σκοτάδι βλέπει μέγα φῶς».
γ. Κατά τό Ἑβρ. ὁ στίχος: «Μεγαλύνεις τήν εὐφροσύνη, αὐξάνεις τήν χαρά, χαίρουν ἐνώπιόν σου, ὅπως χαίρεται κάποιος κατά τόν θερισμό καί ὅπως εὐφραίνονται κατά τήν διανομή τῶν λαφύρων».
δ. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος εἶναι σαφέστερος καί λέγει: «Γιατί κάθε στρατιωτικό ὑπόδημα πού (θορυβωδῶς) κροτεῖ καί κάθε αἱματόβρεκτο ἱμάτιο θά κατακαεῖ, θά γίνει ἀνάλωμα τοῦ πυρός», ὡς ἀνάθεμα (βλ. Δευτ. 13,16 ἑξ. Ἰησ. Ν. 6,24 ἑξ. 7,1 ἑξ. 39,9 ἑξ.).


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

9,1. Μεταβατικός στίχ. ἀπό καταδίκη σέ ὑπόσχεση. – Ζαβουλών, Νεφθαλίμ καί Ἰσσάχαρ ἀποτελοῦσαν ἀργότερα τήν Γαλιλαία.

– Ὁδόν θαλάσσης, εἶναι ἡ δημοσία ὁδός ἀπό τήν Δαμασκό πρός τήν θάλασσα, πιθανῶς ἡ ὁδός τήν ὁποία ἐβάδισαν οἱ Ἀσσύριοι κατά τήν εἰσβολή τους τό 733-732 π.Χ. (Δ´ Βασ. 15,29). Ὁ στίχ. 1 ἀναφέρεται σέ βόρειες περιοχές τῆς Παλαιστίνης καί ἀντιπαραθέτει μία μελλοντική δόξα πρός ἕνα ταπεινό παρελθόν, φαίνεται δέ νά κάνει ὑπαινιγμό στίς εἰσβολές τοῦ Τιγλάθ-Πιλεσέρ στήν Γαλιλαία καί στόν ἐκπατρισμό τοῦ ἔτους 732 π.Χ. (Δ´ Βασ. 15,29). Ὁ Ἡσαΐας στήν περικοπή μας ἀναγγέλλει μία «ἡμέρα τοῦ Γιαχβέ», πού θά φέρει τήν λύτρωση στούς ἐξορίστους· ταυτοχρόνως ὁ προφήτης ἀναγγέλλει τήν εἰρηνική βασιλεία ἑνός Παιδίου βασιλικῆς καταγωγῆς, τοῦ Ἐμμανουήλ τοῦ στίχ. 7,14.

Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Μεσσίου στήν Γαλιλαία θά δώσει σέ αὐτή τήν προφητεία τήν πλήρη πραγματοποίηση, βλ. Ματθ. 4,13-16. Ὅμως ὁ στίχ. 1 εἶναι δυσνόητος καί στά δύο κείμενα (Ἑβρ. καί Ο´), ἀποτελεῖ δέ τόν 23β στίχο τοῦ Ἑβρ. Οἱ Ο´, καί κατά τήν ὁμολογία τοῦ Καθηγητοῦ Μπρατσιώτου, φαίνεται ὅτι ἀνέγνωσαν διαφορετικά τό πρωτότυπο Ἑβραϊκό κείμενο, ἄν δέν τό παρεξήγησαν. – Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, «περιοχή τῶν ἐθνῶν», ὅπως λέγει τό Ἑβρ. («γκελίλ χα-γκωίμ»), σημαίνει τήν Γαλιλαία («γκελίλ» = περιοχή). Καλεῖται ἔτσι λόγῳ τῆς ὑπάρξεως εἰς αὐτήν καί παλαιότερα, ἀλλά καί κατά τούς χρόνους τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πολλῶν ἐθνικῶν (εἰδωλολατρικῶν) πληθυσμῶν. Τό νόημα τοῦ στίχου φαίνεται καλύτερα στό Ἑβρ.: Ἡ «ὁδός θαλάσσης», τήν ὁποία ἀκολούθησε ὁ Τιγλαθ-Πιλεσέρ γιά νά ταπεινώσει τόν Ἰσραήλ, θά ἀποβεῖ κάποτε, προφητεύει ὁ Ἡσαΐας, ἡ θριαμβευτική πρός αὐτόν ὁδός τοῦ Κυρίου διά τοῦ Σωτῆρος Ἐμμανουήλ.


Καί ὡς πρώτη θά δοξασθεῖ ἀκριβῶς ἡ ταπεινωθεῖσα ἐκείνη περιοχή. Ὡς τιμή δέ στήν περιοχή αὐτή εἶδε ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος (4,15) τήν ἐξ αὐτῆς ἔναρξη τῆς δράσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. 9,2-7. Ὁ Μεσσιανικός βασιλεύς (σύγκρ. μέ 11,1-9). Ἡ περικοπή αὐτή, γεμάτη ἀπό δανεισμένες φράσεις, ἀναφερόμενες στήν δαυιτική μοναρχία, πιθανόν ἀρχικά νά ἀναφέρθηκε στήν ἄνοδο ἑνός βασιλέως στόν θρόνο, ἴσως τοῦ Ἐζεκία. Στήν παροῦσα συνάφεια ἡ περικοπή περιγράφει τόν ἐρχόμενο Μεσσία ὡς τόν ἰδανικό βασιλέα. Τόν παριστάνει ὡς φέροντα τά πλέον ἐξαίρετα χαρακτηριστικά τῶν βασιλέων καί ἡρώων τοῦ Ἰσραήλ (Ἰεζ. 37,25). Σαφῶς τόν ὁμολογεῖ Θεόν (στίχ. 6). 9,4. Ὡς ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐπί Μαδιάμ. Ἡ περίπτωση ἀναφέρεται στήν ἧττα τῶν Μαδιανιτῶν ἀπό τόν Γεδεών καί τούς ἄνδρες του χωρίς τήν χρήση τῶν ὅπλων (βλ. Κριτ. 7,9-25). Αὐτοί οἱ ἄνδρες προεικονίζουν τούς Ἀποστόλους, πού ξάπλωσαν τό Εὐαγγέλιο σ᾽ ὅλο τόν κόσμο μέ τό «ὅπλο τῆς εἰρήνης» μόνο, δηλαδή, μέ τό κήρυγμα τοῦ Σταυροῦ. 9,5.

Ἡ καταστροφή κάθε πολεμικοῦ ἐξοπλισμοῦ (ὁ στίχ. κατά τό Ἑβρ.) ἀναγγέλλει μία ἐποχή εἰρήνης, ἡ ὁποία θά περιγραφεῖ συμβολικά στή συνέχεια, βλ. 11,6-9, ἀλλά βλ. ἤδη καί 2,4. 9,6. Στόν στίχο μας δηλώνεται ἡ αἰτία τῆς λυτρώσεως. Οἱ διδόμενοι ἐδῶ τίτλοι τοῦ Μεσσίου, λέγει τό ὑπόμνημα BJ, συγκρίνονται μέ αὐτούς πού ἀναφέρονται στό πρωτόκολλο ὡς διδόμενοι στόν Φαραώ κατά τήν στέψη του. Τό Παιδίον τῆς βασιλικῆς φυλῆς θά ἔχει τήν σοφία τοῦ Σολομῶντος, τήν ἀνδρεία καί τήν εὐσέβεια τοῦ Δαβίδ, τίς μεγάλες ἀρετές τοῦ Μωυσέως καί τῶν Πατριαρχῶν, βλ. 11,2. Ἡ Ἐκκλησία μας κατά τήν λατρεία τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων δίδει αὐτούς τούς τίτλους στόν Ἰησοῦ, ὁμολογώντας ἔτσι ὅτι αὐτός εἶναι ὁ Μεσσίας, ὁ πραγματικός Ἐμμανουήλ. 9,7. Ὁ ζῆλος Κυρίου Σαβαώθ ποιήσει ταῦτα. Ὁ ζῆλος (ἑβρ. «κιν᾽ά»), ἡ ζηλότυπη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τόν λαό του τόν κάνει νά τιμωρήσει αὐστηρά τίς πτώσεις του (Ἐξ. 20,5. Ἀριθμ. 25,11. Δευτ. 4,24. 5,9. 6,15. 20,19), γιά νά τοῦ ἀπαγορεύσει τήν εἰδωλολατρία του. Στό μέλλον ὅμως, εἶναι ἡ ἴδια ζηλότυπη ἀγάπη («κιν᾽ά») πού βεβαιώνει τήν ἐκπλήρωση τῶν ὑποσχέσεων.

[iron]

Ἡ τιμωρία τοῦ βασιλείου τοῦ Βορρᾶ (9,8-10,4)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ὁ ἀπειλητικός αὐτός λόγος ἀποτελεῖται ἀπό τέσσερα τεμάχια (9,8-12· 13-16· 17-20· 10,1-4), τά ὁποῖα ἀναφέρονται μᾶλλον στό βόρειο βασίλειο, στό Ἰσραήλ, ἄν καί δέν ἀποκλείεται νά ἀναφέρονται καί στό νότιο βασίλειο, τόν Ἰούδα. Ὁ Ἰσραήλ, κατά τήν περικοπή μας, θά καταστραφεῖ γιά τήν ὑπερηφάνειά του καί τήν ἀμετανοησία του (στίχ. 9.10), γιά τήν μισαδελφία του, γιατί στράφηκε ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ του, τοῦ Ἰούδα, συμμαχήσας μάλιστα σ᾽ αὐτό μέ εἰδωλολάτρες (στίχ. 11.12· βλ. καί στίχ. 20)· καί ἀκόμη ὁ Ἰσραήλ θά καταστραφεῖ γιά τούς ἄδικους κριτές του (10,1-4), ἄν καί ἡ τελευταία αὐτή περικοπή πιθανόν νά ἀναφέρεται στό νότιο βασίλειο, στόν Ἰούδα. Ἡ καταστροφή θά εἶναι ὁλοσχερής, καί τῶν ἀρχόντων καί τοῦ λαοῦ (στίχ. 14) καί τῶν νέων καί τῶν μεγάλων, καί αὐτῶν τῶν ἤδη πληγεισῶν χηρῶν καί ὀρφανῶν, γιατί ὅλοι τους παρέμειναν ἀμετανόητοι, γιατί «πάντες ἄνομοι καί πονηροί, καί πᾶν στόμα λαλεῖ ἄδικα» (στίχ. 16).


Ἤδη ἡ ἁμαρτία σιγοκαίει καί θά ἀνάψει πυρκαϊά καί θά καταφάγει, ὅπως ἡ φωτιά τό δάσος, ὅλη τήν ὑπόσταση τοῦ ἔθνους (στίχ. 17). Ἄρα, ὅπως φαίνεται ἐδῶ, ἡ ἴδια ἡ ἁμαρτία τιμωρεῖ τόν ἄνθρωπο καί ὄχι ὁ Θεός! Ἡ πρώτη δέ φάση τῆς τιμωρίας καί τῆς καταστροφῆς θά εἶναι ἡ πείνα καί ὁ ἐμφύλιος σπαραγμός (στίχ. 19.20), γιά νά φθάσει τελικά στήν αἰχμαλωσία καί στόν θάνατο στήν ξένη χώρα (10,4).


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


9,8Θάνατοα ἀπέστειλε ὁ Κύριος κατά τοῦ Ἰακώβ
καί ἔπεσε αὐτός στόν Ἰσραήλ,
9καί θά τόν γνωρίσει ὅλος ὁ λαός τοῦ Ἐφραίμ
καί οἱ ἀναπαυόμενοι ἀλαζονικά,
οἱ λέγοντες μέ ὑπερήφανη καρδιά:β
10«Πλίνθοι ἔπεσαν,
ἀλλά ἐλᾶτε νά λαξεύσουμε λίθους
καί νά κόψουμε συκομοριές καί κέδρους
καί νά οἰκοδομήσουμε
γιά τούς ἑαυτούς μας πύργους».γ
11Καί θά συντρίψει ὁ Θεός
τούς ἐπαναστατοῦντας
κατά τῆς Ἰερουσαλήμ
καί θά διασκορπίσει τούς ἐχθρούς της:δ
12Τήν Συρία πρός Ἀνατολάς
καί τούς Φιλισταίουςε πρός δυσμάς,
πού καταβροχθίζουν μέ ὅλο τό στόμα τους τόν Ἰσραήλ.
Μέ ὅλα αὐτά ὅμως
δέν ἔπαυσε ὁ θυμός Του,
ἀλλά ἡ Χείρ Του ἐξακολουθεῖ
νά εἶναι ὑψωμένη.
13Καί ὅμως ὁ λαός δέν ἐπέστρεψε στόν πλήξαντα αὐτόν,
καί δέν ἀνεζήτησε τόν Κύριο.
14Τότε ἀπέσπασε ὁ Κύριος
ἀπό τόν Ἰσραήλ κεφαλή καί οὐρά,
μέγα καί μικρό τήν ἴδια μέρα,ς
τούς πρεσβυτέρους
καί τού θαυμάζοντας τά (ἐπιφανῆ) πρόσωπα:ζ
αὐτή εἶναι ἡ ἀρχή.
Καί τούς προφῆτες πού διδάσκουν ἄνομα:
αὐτή εἶναι ἡ οὐρά!
15Καί συμβαίνει οἱ ἐπαινοῦντες τόν λαό αὐτόν
σάν πλάνητες (πού εἶναι) νά τόν πλανοῦν,
ὥστε νά τόν καταστρέψουν.η
16Γι᾽ αὐτό στούς νεανίσκους τους
δέν θά εὐαρεστηθεῖ ὁ Κύριος
καί τά ὀρφανά καί τίς χῆρες
δέν θά τά εὐσπλαγχνισθεῖ·
γιατί ὅλοι εἶναι ἀσεβεῖς καί πονηροί
καί κάθε στόμα λαλεῖ ἄδικα.
Μέ ὅλα αὐτά ὅμως δέν ἔπαυσε ὁ θυμός Του,
ἀλλά ἡ Χείρ Του ἐξακολουθεῖ
νά εἶναι ὑψωμένη.
17Ἡ κακία ὑποκαίει σάν τήν φωτιά
καί θά καταφαγωθοῦν ἀπ᾽ (αὐτή) τήν φωτιά
σάν ξηρά ἀγριάδα·
καί θά κατακαοῦν ὅπως τά μεγάλα δάση,
στά ὁποῖα (ἡ φωτιά) κατακαίει
ὅλα τά γύρω βουνά.θ
18Μέ τόν θυμό τῆς ὀργῆς τοῦ Κυρίου
κατακαίεται ὅλη ἡ χώρα·
ὁ λαός γίνεται ἀνάλωμα τοῦ πυρός·
κανείς δέν λυπᾶται τόν ἀδελφό του.
19Στρέφεται πρός τά δεξιά
(νά φάγει) γιατί πεινάει·
τρώγει καί πρός τά ἀριστερά καί δέν χορταίνει.
Καθένας θά κατατρώγει τίς σάρκες τοῦ βραχίονά του.
20Ὁ Μανασσῆς τρώγει τόν Ἐφραίμ
καί ὁ Ἐφραίμ τόν Μανασσῆ·
καί (ὅμως) οἱ δυό μαζί ἑνώνονται
γιά νά πολιορκήσουν τόν Ἰούδα.
Παρ᾽ ὅλα αὐτά δέν ἔπαυσε ὁ θυμός Του,
ἀλλά ἡ Χείρ Του
ἐξακολουθεῖ νά εἶναι ὑψωμένη.
10,1Οὐαί σ᾽ αὐτούς πού συντάσσουν ἄδικους νόμους,
στούς γραμματεῖς πού γράφουν ὀλέθριους νόμους,
2γιά νά παραβιάσουν τό δίκαιο τῶν πτωχῶν,
καί νά ἁρπάσουν τό δίκαιο τῶν πενήτων τοῦ λαοῦ μου,
ὥστε νά κλέπτουν τήν χήρα
καί νά γυμνώνουν τό ὀρφανό.
3Καί τί θά κάνουνι τήν ἡμέρα τῆς τιμωρίας (τους);
Γιατί ἡ θλίψη θά σᾶς ἔρθει ἀπό μακρυά·
καί (τότε) σέ ποιόν θά καταφύγετε
γιά νά βοηθηθεῖτε;
Ποῦ θά ἀφήσετε τήν δόξα σας;
4Θά καταλήξετεια στήν αἰχμαλωσία
(καί θά περιπέσετε μεταξύ τῶν φονευθέντων).
Μέ ὅλα αὐτά ὅμως δέν ἔπαυσε ὁ θυμός Του,
ἀλλά ἡ Χείρ Του ἐξακολουθεῖ νά εἶναι ὑψωμένη.
α. «Λόγο», λέγει τό Ἑβρ.
β. Κατά τό Ἑβρ. ὁ στίχος ἔχει: «Καί θά γνωρίσει αὐτόν (τόν λόγο) ὅλος ὁ λαός, ὁ Ἐφραίμ καί οἱ κάτοικοι τῆς Σαμαρείας, οἱ ὁποῖοι λέγουν μέ ὕβρη καί ὑπερηφάνεια».
γ. Κατά τό Ἑβρ.: «Πλίνθοι ἔπεσαν, ἀλλά ἐμεῖς τετραγωνικούς λίθους οἰκοδομοῦμε· συκομοριές ἐκόπηκαν, ἀλλά ἐμεῖς κέδρους θά φυτεύσουμε ἀντί αὐτῶν».
δ. Ὁ στίχος στό Ἑβρ.: «Καί ὁ Κύριος ἐξεγείρει τούς ἀντιπάλους του ἐναντίον του (δηλ. τοῦ Ἰσραήλ) καί παρορμᾶ τούς ἐχθρούς του».
ε. Ἔτσι ἔχει τό Ἑβρ., τό ὁποῖο οἱ Ο´ ἀποδίδουν «Ἕλληνας».
ς. «Κλάδο φοίνικος καί σχοῖνο», ἔχει στό Ἑβρ. ἡ ἔκφραση.
ζ. «Τούς πρεσβυτέρους καί τούς ἐξέχοντας», λέει τό Ἑβρ.
η. Ὁ στίχ. στό Ἑβρ. ἔχει: «Οἱ κυβερνῆτες τοῦ λαοῦ αὐτοῦ τόν παραπλανοῦν καί οἱ κυβερνώμενοι (λοιπόν) παραπλανῶνται».
θ. Κατά τό Ἑβρ. ὁ στίχ. ἔχει: «Γιατί ἡ κακία ἐκκαίεται σάν τήν φωτιά, ἡ ὁποία κατατρώγει ἀγκάθια καί τριβόλους καί ἀναφλέγονται οἱ λόχμες τοῦ δάσους, ἔτσι πού νά στροβιλίζονται σάν στήλη καπνοῦ».
ι. Πρός συμφωνία μέ τούς ἀκόλουθους στίχους καλύτερα νά τό ἀποδώσουμε εἰς β´ πληθυντικό πρόσωπο («τί θά κάνετε»), ὅπως ἔχει καί στό Ἑβρ.
ια. Καλύτερα χωρίς τήν ἄρνηση τοῦ κειμένου «μή», ὅπως εἶναι στό Ἑβρ.


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

9,8-10,4. Ἡ κρίση γιά τόν Ἐφραίμ ἕνα μάθημα γιά τόν Ἰούδα (πέντε στροφές, περιλαμβανομένης καί τῆς περικοπῆς 5,24β-30). Αὐτό τό μακρό καί ὡραῖο ποίημα, τοῦ ὁποίου τήν ἑνότητα ἐγγυᾶται ἡ ἐπωδός του «ἀλλ᾽ ἔτι ἡ χείρ ὑψηλή» (στίχ. 12β, 16γ, 20β. 104β. Σύγκρ. μέ Ἱερ. 3,6-10. Ἰεζ. 16,44-58), φαίνεται νά ἀπηγγέλθη σέ ἐποχή ἐχθρότητος μεταξύ Ἰσραήλ καί Ἰούδα. Οἱ μέν τό χρονολογοῦν τό 739, ἐποχή κατά τήν ὁποία ὑφαίνετο ἡ συμμαχία κατά τοῦ Ἰούδα (Δ´ Βασ. 15,37. 16,5 ἑξ.), καί οἱ ἄλλοι περί τό 734, τότε πού ἡ βασιλεία τοῦ Βορρᾶ ἦταν λεία στίς μηχανορραφίες τίς προκαλούμενες μέ τήν ἀσσυριακή προστασία, πού κατέληξαν στήν ἐξορία (Δ´ Βασ. 15,29), γιά τήν ὁποία κάνει ὑπαινιγμό ἡ προηγουμένη προφητεία (βλ. 9,1 καί σχόλιο). 9,8-12. Τιμωρία γιά τήν ὑπερηφάνεια καί τήν ἀμετανοησία. 9,8. Θάνατον, «λόγον», κατά τό Ἑβρ. Προφητική ἀγγελία κρίσεως, ἡ ὁποία θέτει σέ κίνηση τήν ἀπειλή (βλ. 55,10-11. Ἱερ. 23,18,20). 9,10. Πλίνθοι γιά τήν κατασκευή ἁπλῶν, πτωχῶν οἰκιῶν. «Λαξευτοί λίθοι» καί «κέρδοι» γιά τήν ἀνοικοδόμηση παλατιῶν (Ἱερ. 22,7.23). 9,12.

Διά τοῦ «Ἕλληνας» ἀποδίδουν οἱ Ο´ τό «Πελιστίμ», «Φιλισταῖοι», καί ὑπάγουν ἔτσι τούς Φιλισταίους στήν ἐθνολογική κατηγορία τῶν Ἑλλήνων. Πράγματι ἔχουμε μαρτυρίες περί ἐπιθέσεως τῶν Φιλισταίων κατά τοῦ Ἰούδα· βλ. Β´ Παραλ. 28,16· Γ´ Βασ. 15,27. 9,13-17. Διεφθαρμένοι ἄρχοντες παραπλανοῦν τόν λαόν τους (Ἱερ. 6,14). 9,14. Κεφαλήν καί οὐράν. Ἡ ἔκφραση σημαίνει τούς ἀρχηγούς καί τούς ὑποτελεῖς, βλ. Δευτ. 28,13.44. Τό ἡμιστίχ. 14β («αὕτη ἡ ἀρχή...») θεωρεῖται ὡς ἕνα ἐπεξηγηματικό σχόλιο. 9,15. Ἴσως στόν στίχ. ἐδῶ πρέπει νά παρεμβληθεῖ τό 5,25, τό ὁποῖο ὑποτίθεται ὅτι ἐχωρίσθη ἀπ᾽ αὐτόν τυχαίως. 9,18-21. Ἡ ἠθική διαφθορά κατατρώγει τό ἔθνος ὅπως ἡ φωτιά τό δάσος (Ὠσ. 7,6). Ξέσπασε ἐμφύλιος πόλεμος. 9,18.

Πρόκειται γιά τήν ἀναρχία καί τίς ἐσωτερικές διενέξεις πού ἐσημειώθησαν τά τελαυταῖα χρόνια στό βασίλειο τοῦ Ἰσραήλ, βλ. Δ´ Βασ. 15,23-31. 17,1-6. 9,19. Ἔσθων τάς σάρκας τοῦ βραχίονος... Γιά ἀνθρωποφαγία βλ. Ἱερ. 19,9. Μερικοί θεωροῦν αὐτή τήν φράση ὡς παροιμία. 9,20. Οἱ δύο ἐρίζουσες γιά τόν θρόνο ἀδελφές φυλές τοῦ Βορείου βασιλείου, ὁ Ἐφραίμ καί ὁ Μανασσῆς, ἑνώνοντο στήν ἐχθρότητά τους πρός τόν Ἰούδα. 10,1-4. Κρίση σ᾽ αὐτούς πού διαστρέφουν τήν δικαιοσύνη μέ καταπιεστικούς νόμους (3,13-15. Ἱερ. 8,8). Ἡ στροφή αὐτή φαίνεται νά ἀπευθύνεται πρός τόν Ἰούδα· ὁ προφήτης θέλει νά ἀποδείξει ὅτι καί αὐτός εἶναι ὑπό καταδίκη.

[iron]

Κατά τοῦ βασιλέως τῆς Ἀσσυρίας (10,5-19)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ περικοπή μας αὐτή στρέφεται κατά τοῦ ὑπερηφάνου Ἀσσυρίου μονάρχου, τόν ὁποῖο ὁ Θεός μεταχειρίστηκε σάν παιδαγωγική ράβδο (στίχ. 5), γιά νά κτυπήσει καί συνετίσει τόν λαό Του Ἰσραήλ γιά τίς ἀνομίες του (στίχ. 6). Αὐτός ὅμως ὁ Ἀσσύριος μονάρχης δέν σεβάστηκε τήν θέση του αὐτή, ὅτι δηλαδή εἶναι ἕνα ἁπλό ὄργανο στά χέρια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἀντίθετα ὑπερηφανεύθηκε γιά τίς νίκες του καί τίς κατακτήσεις του, πού πίστευσε ὅτι μόνος του τίς κατόρθωσε (στίχ. 7-9). Καί τώρα θαρρεῖ τολμηρά ὅτι θά εἰσβάλει χωρίς ἀντίσταση (στίχ. 14β) μέ τήν παντοδύναμη, ὅπως νομίζει, ἰσχύ του σ᾽ ὅλες τίς χῶρες τῆς οἰκουμένης (στίχ. 13-14) καί σ᾽ αὐτήν ἀκόμη τήν Ἰερουσαλήμ (στίχ. 10), τήν πρωτεύουσα τοῦ θεοκρατικοῦ βασιλείου. Ἀλλά – προφητεύει ἐδῶ ὁ προφήτης – ἀφοῦ τελειώσει ὁ Γιαχβέ τήν παιδαγωγική του τιμωρία πρός τόν λαό Του Ἰσραήλ, θά στραφεῖ ἔπειτα πρός τόν ὑπερήφανο ἄρχοντα τῶν Ἀσσυρίων (στίχ. 12) καί θά τοῦ κατακάψει ὅλο του τό «δάσος» (στίχ. 18), ὅλη του, δηλαδή, τήν δόξα καί τήν δύναμη τῶν στρατευμάτων του. Ὅσοι ἀπομείνουν θά εἶναι ὀλίγοι, τόσο ὀλίγοι, ὥστε θά μποροῦν νά μετρηθοῦν ἀπό ἕνα μικρό παιδί (στίχ. 19)! Ὑπολογίζουν ὅτι ἡ παρούσα προφητεία μας χρονολογεῖται κατά τήν ἐποχή πού ἡ ἀσσυριακή δύναμη ἦταν σέ μεγάλη ἀκμή, δηλαδή μετά τήν πρώτη ταπείνωση τοῦ Ἰούδα ἀπό τούς Ἀσσυρίους (734-732), καί κατά τήν ἅλωση τῆς Σαμάρειας (722).


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


10,5Ἀλλοίμονο στόν Ἀσσύριο μονάρχη
πού στά χέρια του εἶναι ἡ ράβδος
τοῦ θυμοῦ μου καί τῆς ὀργῆς μου.
6Τήν ὀργή μου (αὐτή) ἀποστέλλω
ἐναντίον ἀσεβοῦς ἔθνους,
ἐναντίον τοῦ λαοῦ μου·
θά τόν κάνω (τόν Ἀσσύριο μονάρχη)
νά τόν σκυλεύσει
καί νά τόν λαφυραγωγήσει
(τόν λαό μου),
νά καταπατήσει τίς πόλεις του
καί νά τίς μεταβάλει σέ σκόνη.
7Ἀλλά αὐτός (ὁ Ἀσσύριος) δέν σκέπτεται
καί δέν συλλογίζεται ἔτσι στήν καρδιά του,
ἀλλά ἡ ἐπιθυμία του εἶναι
πῶς νά ἐξολοθρεύσει
καί πῶς νά ἐξαφανίσει ὄχι ὀλίγα ἔθνη.
8Καί ὅταν τοῦ λέγουν,
«ἐσύ εἶσαι ὁ μόνος ἄρχοντας!»,
9αὐτός ἀπαντᾶ:
«(Ναί!) Δέν κατέλαβα τήν χώρα
τήν πάνω ἀπό τήν Βαβυλώνα
καί τήν Χαλάνη,
ὅπου κτίστηκε ὁ πύργος (τῆς Βαβέλ);
Καί ἀκόμη κατέλαβε τήν Ἀραβία
καί τήν Δαμασκό καί τήν Σαμάρεια.α
10Ὅπως κατέλαβα αὐτά τά βασίλεια,
ἔτσι θά κυριαρχήσω
καί σέ ὅλα τά ἔθνη.
Θρηνῆστε τά εἴδωλα τῆς Ἰερουσαλήμ καί τῆς Σαμάρειας.
11Ὅ,τι ἔκανα στήν Σαμάρεια καί στά χειροποίητά της,
τό ἴδιο θά κάνω καί στήν Ἰερουσαλήμ
καί στά εἴδωλά της».
12Ἀλλά θά συμβεῖ, ὅταν ὁ Κύριος
θά συμπληρώσει τό ἔργο του
στό ὄρος Σιών καί στήν Ἰερουσαλήμ,
θά τιμωρήσει (αὐτήν) τήν ἀλαζόνα καρδιά,
τόν ἄρχοντα, δηλαδή, τῶν Ἀσσυρίων,
καί τήν ὑπερηφάνεια τῶν ὑψηλῶν ματιῶν του.
13Γιατί λέγει: «Μέ τήν δύναμή μου
καί μέ τήν σοφία μου θά τό κατορθώσω·
θά μετακινήσω τά ὅρια τῶν ἐθνῶν
καί θά καταλύσω τήν δύναμή τους.
14Θά σείσω κατοικημένες πόλεις
καί θά καταλάβω μέ τό χέρι μου
ὅλη τήν οἰκουμένη
σάν φωλιά (πτηνῶν)
καί θά τήν πάρω
σάν ἐγκατελειμμένα αὐγά,
χωρίς νά ὑπάρχει κανείς
πού θά μοῦ διαφύγει
ἤ πού θά μοῦ ἀντισταθεῖ».β
15Ἀλλά μήπως μπορεῖ νά καυχηθεῖ ὁ πέλεκυς
ὅτι κατορθώνει κάτι μόνος του,
χωρίς ἐκεῖνον πού κόπτει μέ αὐτόν;
Ἤ μήπως μπορεῖ νά ὑπερηφανευθεῖ τό πριόνι
ὅτι κάνει κάτι μόνο του,
χωρίς ἐκεῖνον πού τό σύρει;
Τό ἴδιο μπορεῖ νά πεῖ κανείς
γιά μιά ράβδο ἤ γιά ἕνα ξύλο,
πού τά σηκώνει ἄνθρωπος.γ
16Ὄχι ἔτσι! Ἀλλά ὁ Κύριος Σαβαώθ
θά στείλει στήν τιμή σου ἀτιμία
καί στήν δόξα σου θά ἀνάψει πῦρ κατακαῖον
17 – τό φῶς τοῦ Ἰσραήλ θά γίνει πῦρ,
ὁ Ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ (θά γίνει) φλόγα φωτιᾶς – δ
γιά νά ἀφανίσει ὅπως τό (καιόμενο ξηρό) χορτάριε
τόν πλοῦτο (τῶν Ἀσσυρίων).
18Τήν ἡμέρα ἐκείνη θά ἀφανιστοῦν
τά ὄρη καί τά βουνά καί τά πυκνά δάση,
θά καταφαγωθοῦν «σῶμα καί ψυχή»
(δηλ. ὁλόκληρα)·
καί οἱ φυγάδες θά εἶναι σάν ἐκεῖνον
πού φεύγει ἀπό μεγάλη πυρκαϊά.
19Ὅσοι ἀπομείνουν θά εἶναι μικρός ἀριθμός.
Ἕνα (μικρό) παιδί θά μπορεῖ νά τούς ἀριθμήσει.
α. Στό Ἑβρ. οἱ στίχ. 8.9 ἔχουν: «Δέν εἶναι οἱ ἄρχοντές μου ὅλοι βασιλεῖς; Δέν εἶναι ἡ Καλυώ ὅπως ἡ Καρκεμίς; Δέν εἶναι ἡ Χαμάθ ὅπως ἡ Ἀρφάδ; Δέν εἶναι ἡ Σαμάρεια ὅπως ἡ Δαμασκός;».
β. Στό Ἑβρ. ὁ ὑπερήφανος μονάρχης ὁμιλεῖ σέ παρελθόντα χρόνο ἀναφερόμενος στίς προηγούμενες νίκες του, γιά τίς ὁποῖες μίλησε ἤδη στούς στίχ. 8.9. Στό κείμενο αὐτό ὁ στίχος 14 ἔχει καλύτερα λέγων: «Τό χέρι μου συνέλαβε ὅπως ἀπό φωλιά (πτηνῶν) τόν πλοῦτο τῶν λαῶν, καί ὅπως συγκεντρώνει κανείς ὠά ἐγκαταλελειμμένα· ἔτσι καί ἐγώ συγκέντρωσα ὅλη τήν γῆ, χωρίς κανείς νά κινήσει τήν πτέρυγά του ἤ νά ἀνοίξει τό στόμα του ἤ νά ψιθυρίσει».
γ. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος εἶναι ἐκφραστικώτερος: «Θά καυχηθεῖ ὁ πέλεκυς ἐναντίον ἐκείνου, ὁ ὁποῖος κόπτει μέ αὐτόν ἤ θά ὑπερηφανευθεῖ τό πριόνι ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος τό χειρίζεται; Σάν ἡ ράβδος νά μπορεῖ νά κυβερνᾶ ἐκεῖνον πού τήν ὑψώνει ἤ σάν ἡ βακτηρία νά μπορεῖ νά διοικεῖ ὅ,τι δέν εἶναι ξύλο (δηλ. τόν ἄνθρωπο)»!
δ. Ἔτσι, ὅπως ἔχει στό Ἑβρ., τό ἡμιστίχιο καί κατά τόν Μπρατσιώτη δεχόμενον ὡς ἐσφαλμένη τήν ἀνάγνωση τῶν Ο´ «ἁγιάσει αὐτόν».
ε. Τό Ἑβρ. ὁμιλεῖ γιά «ἔνδοξο δάσος» καί γιά «δενδρόκηπο» ἐκφράζοντας ἔτσι παραστατικώτερα τό μεγαλεῖο τῶν Ἀσσυρίων, τό ὀποῖο ὅμως θά φθαρεῖ.


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,5-19. Ἀνίδεος ὁ ἰσχυρός Ἀσσύριος ἡγεμών ὅτι ὑπῆρξε ἕνα ἁπλό ὄργανο τοῦ Θεοῦ καταδικάζεται γιά τήν ὑπερηφάνειά του σέ καταστροφή (βλ. Ἱερ. 25,8-14. 50,23 [κατά τό Ἑβρ.]). Στήν περικοπή μας πρόκειται πιθανόν περί τοῦ Σενναχηρίμ καί τῆς εἰσβολῆς τοῦ 701. Σύγκρινε τούς στίχ. 8-11 μέ τούς 36,18-20. Χωρίς νά τό γνωρίζει ὁ βασιλεύς τῆς Ἀσσυρίας εἶναι ἕνα ὄργανο πού ἐκτελεῖ τίς κρίσεις τοῦ Θεοῦ κατά τοῦ ἐπαναστάτου λαοῦ (βλ. 13,5. 5,26. 7,18, 8,7). Ὁμοίως γιά τόν Ἰερεμία ὁ Ναβουχοδονόσορ θά εἶναι μία μάστιγα στά χέρια τοῦ Γιαχβέ (Ἰερ. 27 (Ἑβρ. 50), 23,28 (Ἑβρ. 51), 20), θά εἶναι ὁ ὑπηρέτης του (Ἰερ. 25,9.34 [Ἑβρ. 27]. 6.43 [Ἑβρ. 50]. 10). Ὅμως αὐτή ἡ ἀποστολή, τήν ὁποία ὁ εἰσβολεύς δέν γνωρίζει, δέν καταργεῖ τήν ἐνοχή του. Ἡ ὑπερηφάνειά του καί ἡ βαναυσότης του θά τιμωρηθοῦν τήν ἡμέρα πού καθώρισε ὁ Θεός (στίχ. 12). 10,9.

Ὁ Ἠσαΐας παραθέτει τίς ἰσχυρές πόλεις πού κατεστράφησαν ὑπό τῶν Ἀσσυρίων κατά τίς προηγούμενες ἐκστρατεῖες: Ἡ Kalno (Ο´ Χαλάνη), πόλη στή βόρεια Συρία, κατελήφθη τό 742 π.Χ. ἀπό τόν Τιγλάθ-Πιλεσέρ· ἡ Karkemish (οἱ Ο´ ἀποδίδουν περιφραστικῶς τό ὄνομα μέ τήν ἔκφραση «τήν χώρα τήν ἐπάνω Βαβυλῶνος»), στόν Ἐφράτη, κατελήφθη ἀπό τόν Σαργών τό 717· ἡ Hamat, στόν Ὀρόντη στήν κεντρική Συρία (οἱ Ο´ τήν συμπεριλαμβάνουν στήν Ἀραβία), κατελήφθη ἀπό τόν Σαργών τό 720· ἡ Arpad, πλησίον τῆς Alep, ἐπολιορκήθη ἤδη καί κατελήφθη ἀπό τόν Τιγλάθ-Πιλεσέρ πρίν ἀπό τόν συροεφραιμικό πόλεμο· ἡ Σαμάρεια ἔπεσε το 721 καί ἡ Δαμασκό τό 732. Ὅλες αὐτές οἱ πόλεις ἐκυριεύθησαν ἀπό τούς Ἀσσυρίους. Τό δέ νόημα τῆς ἀπαντήσεως τοῦ στίχου μας κατά τόν Μπρατσιώτη (Ὁ προφήτης Ἡσαΐας, τεῦχος Α´, σελ. 161) εἶναι: «Ὡς ἐγενόμην κύριος τοσούτων πόλεων καί χωρῶν, οὕτω θά καταλάβω καί τήν Ἰερουσαλήμ». 10,10-11. Γιά τήν Ἀσσυρία ὁ Θεός τοῦ Ἰούδα Γιαχβέ ἦταν ἕνα εἴδωλο (βλ. 36,7-10). 10,12. Τελικό συμπέρασμα σέ πεζό λόγο τῶν περικοπῶν στίχ. 5-11. 13-19. 10,13-14.

Ἡ ὑπερηφάνεια τῆς Ἀσσυρίας. Γιά νά ἀποθαρρύνει τήν κατ᾽ αὐτοῦ ἐπανάσταση ὁ Ἀσσύριος ἡγεμών μετώκιζε τούς ὑποτελεῖς λαούς. 10,10. Παρατηροῦμε στόν στίχ. 10 μας, ὡς ἔχει στό Ἑβρ., ὅτι ὁ προφήτης κάνει τόν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων νά ὁμιλήσει σάν ἕνας καλός γιαχβιστής, γιατί τόν παριστᾶ νά χαρακτηρίζει τούς ξένους θεούς ὡς «ἐλιλίμ» (Ο´ «χειροποιήτοις», στίχ. 11). Εἶναι ἕνας κακός ὅρος χρησιμοποιούμενος εἰδικῶς ἀπό τόν Ἠσαΐα γιά νά σημάνει τίς ξένες θεότητες, τά εἴδωλα. Ἡ πρώτη σημασία τοῦ ὅρου εἶναι «τιποτένια», «ματαιότητες». 10,13. Ἀφελῶ ὅρια ἐθνῶν. Αὐτά στήν Ἀγία Γραφή παριστάνονται ὡς καθορισμένα ἀπό τόν Θεό (Γεν. 11,8. Δευτ. 32,8). 10,15. Ρητορική ἐρώτηση πού μᾶς ὑπενθυμίζει τόν στίχ. 5 (βλ. καί 45,9). 10,16-19. Φῶς τοῦ Ἰσραήλ, εἶναι ἡ μεγαλειότης τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ (2,10. 29,6. Ἰεζ. 1,26-28). Τό Φῶς αὐτό εἶναι φωτιστικό γιά τούς καθαρούς, ἀλλά καταστρεπτικό γιά τούς ἀσεβεῖς. Τήν Ἀσσυρία θά τήν καταφάγει ὅπως ἡ φωτιά τό δάσος. 10,19. Ἡ εἰκόνα τῶν δένδρων τοῦ δάσους, ὅπως ἡ ὑπόσχεση περί ἑνός “ὑπολοίπου” τῶν ἐπιζόντων (στίχ. 20-23), ἔκαναν μερικούς νά ὑποψιασθοῦν ὅτι, ἀπό τόν στίχο 16, δέν πρόκειται περί τιμωρίας τοῦ βασιλέως τῆς Ἀσσυρίας, ἀλλά περί τῆς χώρας τοῦ Ἰούδα ὑποθέτοντες ὅτι αὐτή ἡ παράγραφος εἶναι ἐκτός τῆς ἐδῶ περικοπῆς καί νοοῦντες μέ μία γενικώτερη ἔννοια τό “διά τοῦτο” τοῦ στίχ. 16 (κατά τό Ἑβρ.).

[iron]

Τό μικρό ὑπόλοιπο (10,20-23)


(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Τό τεμάχιο αὐτό εἶναι ἀνεξάρτητο ἀπό τήν προηγούμενη περικοπή καί συνδέεται μόνο μέ αὐτή ὡς πρός τό θέμα τῆς σωτηρίας τοῦ μικροῦ ὑπολοίπου τοῦ Ἰσραήλ· γιατί καί ἡ προηγούμενη περικοπή μιλοῦσε γιά τήν σωτηρία ἑνός μικροῦ ἀριθμοῦ ἐκ τῶν Ἀσσυρίων (στίχ. 19). Εἶναι δέ πολύ ἀγαπητή στόν προφήτη Ἡσαΐα ἡ θεολογία περί τῆς σωτηρίας ἑνός μικροῦ ὑπολοίπου (στίχ. 22) καί αὐτό ἐσήμαινε, ὅπως εἴδαμε (7,3), τό ὄνομα τοῦ πρωτοτόκου υἱοῦ του «Σε᾽άρ Γιασούβ» («ἕνα μικρό ὑπόλοιπο θά ζήσει»). Ἡ προφητεία αὐτή ἀκούγεται καί ὡς τιμωρία, γιατί θά καταστραφεῖ τό μέγα πλῆθος τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλά ἀκούεται καί ὡς ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, γιατί δέν θά εἶναι ὁλοσχερής ἡ καταστροφή. Γιά τήν σωτηρία ὅμως αὐτοῦ τοῦ μικροῦ ὑπολοίπου προϋπόθεση εἶναι νά ἐπιστρέψει αὐτό στό Θεό (στίχ. 20.21. Βλ. καί Ρωμ. 9,27)


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


10,20Καί θά συμβεῖ ἐκείνη τήν ἡμέρα
τό κατάλοιπο τοῦ Ἰσραήλ καί οἱ διασωθέντες ἀπόγονοι τοῦ Ἰακώβ
δέν θά στηρίζονται πιά σ᾽ αὐτούς πού τούς ἐκτύπησε,
ἀλλά θά στηρίζονται
μέ πρέπουσα ἐμπιστοσύνη στόν Θεό,
τόν ἅγιο τοῦ Ἰσραήλ.
21Οἱ διασωθέντες ἀπόγονοι τοῦ Ἰακώβ
θά ἐπιστρέψουν στόν ἰσχυρό Θεό.
22Καί ἄν ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ
γίνει σάν τήν ἄμμο τῆς θάλασσας,
μόνο ἕνα ὑπόλοιπο ἀπό αὐτούς θά σωθεῖ
γιατί καταστροφή συντριπτική
ληφθεῖσα μέ δικαιοσύνη
θά ἐκτελέσει ὁ Κύριος.
23Πράξη ὁλοκληρωτικῆς καταστροφῆς
θά κάνει (ὁ Κύριος)
σ᾽ ὅλη τήν οἰκουμένη.


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,20-23. Αὐτή ἡ σύντομη προφητεία φαίνεται νά εἶναι ἕνα ὑπόμνημα τοῦ δοθέντος ὀνόματος στόν πρωτότοκο υἱό τοῦ Ἠσαΐου «σε᾽άρ γιασούβ» («ἕνα μικρό ὑπόλοιπο θά ζήσει»), βλ. 7,3. Ἡ θεολογία περί τοῦ «ὑπολοίπου», τόσο ἀγαπητή στόν Ἠσαΐα, βλ. 4,3 καί τό σχόλιο, συνοψίζεται ἐδῶ μέ δύο ὄψεις: Ἀφ᾽ ἑνός μέν τῆς ἀγγελίας περί μιᾶς παραδειγματικῆς τιμωρίας, πού δέν θά ἀφήσει τίποτα παρά ἕνα μικρό ὑπόλοιπο (στίχ. 22-23), ἀφ᾽ ἑτέρου δέ περί τῆς ὑποσχέσεως γι᾽ αὐτό τό ὑπόλοιπο ὅτι θά μεταστραφεῖ («γιασούβ»), καί ὅτι θά λάβει τήν συγγνώμη καί νέες εὐλογίες (στίχ. 20-21). 10,21.

Καί ἔσται τό καταλειφθέν τοῦ Ἰακώβ... «Ὑπόλοιπον θά ἐπιστρέψῃ, τό ὑπόλοιπον τοῦ Ἰακώβ, εἰς τόν ἰσχυρόν Θεόν», λέγει τό Ἑβρ. Κατά τό κείμενο αὐτό ἡ φράση εἶναι ὅπως τό ὄνομα τοῦ πρωτοτόκου υἱοῦ τοῦ Ἡσαΐου «σε᾽άρ γιασούβ»). Εἰς 7,3-4 τό ὄνομα αὐτό εἶναι ὡς μία ἐνθαρρυντική προφητεία, ἀλλά ἐδῶ εἶναι καί μία προφητεία τιμωρίας (μόνο ἕνα μικρό ὑπόλοιπο θά ζήσει, βλ. στίχ. 22). 10,22. Ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης. Ἡ φράση ὑπενθυμίζει τήν ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ στόν Πατριάρχη Ἀβραάμ (Γεν. 22,17. Σύγκρ. μέ Ρωμ. 9,27). Στόν Ἡσαΐα (4,2-3. 6,13. 7,3. 28,5-6. 37,4. 37,31-32. Σύγκρ. μέ Μιχ. 4,7. 5,2-9. Ζαχ. 2,7) τό «ὑπόλοιπο» ἀναφέρεται σέ ἐκείνους πού ἀπέμειναν μετά τήν τιμωρία τοῦ Ἰούδα, ἀπό τούς ὁποίους θά ἀναστεῖ ἕνας μεγάλος λαός.

Κατά τήν περίοδο τῆς αἰχμαλωσίας τό «ὑπόλοιπο» αὐτό ἦταν ὁ ἐκπατρισθείς λαός (Ἰεζ. 6,8-10. Ἱερ. 23,3. 38,7), τόν ὁποῖον ὁ Θεός θά ἐπιστρέψει πάλι στήν γῆ του καί θά τόν καταστήσει μέγα. Μετά τήν περίοδο αἰχμαλωσίας ἡ πίστη τῶν Ἰουδαίων θά μᾶς ὑπενθυμίσει πάλι τήν προ-αἰχμαλωσιακή περίοδο (βλ. Ζαχ. 8,11. Ἀγ. 1,12. Ζαχ. 14,2). 10,23.Ἐν τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ. Ἡ μερική θεία κρίση κατά τοῦ Ἰσραήλ εἶναι μέρος τῆς παγκοσμίου κρίσεως.

[iron]

Ἐμπιστοσύνη στόν Θεό (10,24-27)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ περικοπή αὐτή ἀγγέλλει στούς Ἰουδαίους τό εὐχάριστο μήνυμα τῆς ἀπαλλαγῆς τους ἀπό τόν ζυγό τῶν Ἀσσυρίων, οἱ ὁποῖοι τελικά θά πληγοῦν καί θά καταστραφοῦν (στίχ. 25). Εἰς πίστωση αὐτῶν ὁ Προφήτης παραπέμπει στήν ἰσραηλιτική ἱστορία, στήν ἐποχή τῆς ἐξόδου ἀπό τήν Αἴγυπτο καί στίς σωτήριες ἐπεμβάσεις τοῦ Θεοῦ στούς χρόνους τῶν Κριτῶν (στίχ. 26). Ἔτσι οἱ Ἰουδαῖοι ἄς ἔχουν ἐμπιστοσύνη στόν Κύριο, διότι ἐγγίζει ἡ λύτρωσή τους ἀπό τόν ζυγό τῶν Ἀσσυρίων. Ἡ προφητεία μας ἀναφέρεται μᾶλλον στήν ἐποχή τῆς εἰσβολῆς τοῦ Σενναχηρίμ τό 701.


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


10,24Γι᾽ αὐτό τά ἑξῆς λέγει ὁ Κύριος Σαβαώθ:
Λαέ μου, πού κατοικεῖς τήν Σιών,
μή φοβᾶσαι τούς Ἀσσυρίους
ὅταν σέ πατάξουν μέ τήν ράβδο·
(αὐτή θά) εἶναι ἡ πληγή
πού φέρω ἐναντίον σου,
καί θά θυμηθεῖς αὐτό
πού συνέβηκε μέ τήν Αἴγυπτο.α
25Γιατί, λίγο ἀκόμη καί θά πάψει ἡ ὀργή
καί ὁ θυμός μου θά στραφεῖ ἐναντίον τους.
26Τότε θά ἐγείρει ὁ Θεός ἐναντίον τους πληγή,
ὁμοία μέ τήν πληγή πού κτύπησε τήν Μαδιάμ
στόν τόπο τῆς καταστροφῆς τους·β
καί ὁ θυμός του θά εἶναι στήν ὁδό τῆς θάλασσας,
(μάλιστα) τῆς θάλασσας πού ὁδηγεῖ στήν Αἴγυπτο.γ
27 Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά φύγει τό φορτίο του ἀπό τόν ὦμο σου
καί ὁ φόβος του ἀπό πάνω σου·
καί ὁ ζυγός του θά ἀφαιρεθεῖ ἀπό τόν τράχηλό σου. δ
α. Ὁ στίχος κατά τό Ἑβρ.: «Διά τοῦτο τάδε λέγει ὁ Κύριος, ὁ Κύριος τῶν δυνάμεων· μή φοβοῦ, λαέ μου, πού κατοικεῖς στήν Σιών, ἀπό τήν Ἀσσούρ, ἡ ὁποία μέ ράβδο σέ κτυπᾶ καί τήν βακτηρία του σηκώνει ἐναντίον σου, ὅπως συνέβηκε μέ τήν Αἴγυπτο».
β. «Στόν βράχο τοῦ Ὠρήβ», λέει καλύτερα τό Ἑβρ.
γ. Στό Ἑβρ. τό ἡμιστίχ. ἔχει: «Καί θά ἐγείρει τήν ράβδο του ἐπί τῆς θαλάσσης, ὅπως συνέβηκε στήν Αἴγυπτο».
δ. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος ἔχει: «Καί θά συμβεῖ κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη: Θά ὑποχωρήσει τό φορτίο ἀπό τούς ὤμους σου καί ὁ ζυγός του ἀπό τόν τράχηλό σου ἕνεκα τοῦ πάχους». (Τό τελευταῖο διορθώνεται κατά τούς Ο´: «Ὁ ζυγός ἀπό τόν τράχηλό σου θά ἐξαφανιστεῖ»).


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,24-27. Προφητεία ὑπόσχεσης. Ἡ προφητεία αὐτή ἐδῶ φαίνεται νά χρονολογεῖται σέ μία ἐποχή, ὅπου οἱ Ἀσσύριοι ἐπίεζαν μέ βαρύ ζυγό τό βασίλειο τοῦ Ἰούδα. Θά ὑπολογίζαμε τόν καιρό πού προηγήθη τῆς εἰσβολῆς τοῦ Σενναχηρίμ τό 701. Γιά νά ἐμπνεύσει τήν ἐμπιστοσύνη στόν λαό του ὁ Γιαχβέ, ἐπαναφέρει στήν μνήμη του τήν προηγουμένη αὐτοῦ ἱστορία (βλ. στίχ. 24. 26). Πολλά ὅμως ἀπό αὐτά τά περιστατικά, καί πρό παντός ἡ «ὁδός τῆς Αἰγύπτου» εἶναι ἴσως μεταγενέστερες γλῶσσες. 10,26. Γίνεται πρῶτον ἀναφορά στήν νίκη τοῦ Γεδεών κατά τῶν Μαδιανιτῶν (οἱ Ο´ ἀνέγνωσαν «μπετσώρ», «θλίψη», ἀντί «μπετσούρ», «στόν βράχο» καί παρέλειψαν τό ἑπόμενο Ὠρέβ, βλ. Κριτ. 7,25), στήν σωτήρια διάβαση διά τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης ἔπειτα («τῇ ὁδῷ τῇ κατά θάλασσαν») καί στό κατά τῆς Αἰγύπτου σωτήριο κτύπημα τέλος («εἰς τήν ὁδόν τήν κατ᾽ Αἴγυπτον», Ἐξ. 14,16). Ὅλος ὁ στίχ. εἶναι μία προσθήκη πού διακόπτει τήν ἀνάπτυξη, βλ. σχόλ. εἰς 4,5.

[iron]

Ἡ εἰσβολή (10,28-34)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)


Στήν περικοπή αὐτή ὁ προφήτης κατά πρῶτον (στίχ. 28-32) περιγράφει ἀριστοτεχνικά καί δραματικά τήν ραγδαία εἰσβολή καί προέλαση τῶν Ἀσσυρίων κατά τῆς Ἰερουσαλήμ ἀπό τόν βορρᾶ, πιθανόν ἀπό τήν Σαμάρεια. Ἡ ραγδαία ταχύτητα τοῦ εἰσβολέως ἐχθροῦ ἐκφράζεται στήν περικοπή μας ἐδῶ καί ἀπό τήν βραχύτητα τῶν προτάσεων καί τό ἀσύνδετο μεταξύ τους. Ἀλλά στήν περικοπή μας προαναγγέλλεται πάλι καί ἡ αἰφνίδια πανωλεθρία τῶν Ἀσσυρίων πρό τῆς Ἰερουσαλήμ (στίχ. 33-34). Γιά τό βέβαιο τῆς καταστροφῆς τῶν Ἀσσυρίων ὁ προφήτης Ἠσαΐας τονίζει τήν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ μέ τό ὄνομά Του «Δεσπότης Κύριος Σαβαώθ» (στίχ. 33


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


10,28(Ὁ Ἀσσύριος) ἔρχεται στήν πόλη Ἀγγαί
29περνᾶ στήν Μαγγεδώ
καί ἀποθέτει τίς ἀποσκευές του στήν Μαχμάς.
Διαβαίνει τήν φάραγγα
καί φθάνει στήν Ἀγγαί.
Φόβος θά καταλάβει τήν Ραμά τήν πόλη τοῦ Σαούλ.
Θά φύγουν30 οἱ κάτοικοι τῆς Γαλλείμ,
τό ἄκουσε ἡ Λαϊσά, τό ἄκουσε ἡ Ἀναθώθ
31καί τρόμαξαν ἡ Μαδεβηνά καί οἱ κάτοικοι τῆς Γιββεΐρ.
32Παρακαλεῖτε τώρα νά σταματήσουν,
ἱκετεύσατε γιά τό ὄρος, γιά τήν θυγατέρα Σιών,
γιά τά ὑψώματα τῆς Ἰερουσαλήμ.
33 Ἀλλά ἰδού ὁ Δεσπότης, ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων,
θά ταράξει μέ δύναμη τούς ἐνδόξους
καί θά συντριβοῦν οἱ ὑψηλόφρονες
καί θά ταπεινωθοῦν οἱ ὑπερήφανοι.
34Θά πέσουν μέ τό μαχαίρι οἱ ὑπερήφανοι,
ὁ δέ Λίβανος (ὁ Ἀσσύριος) μέ τά ὑψώματά του θά πέσει.α

α. Ἡ περικοπή εἶναι δύσκολη στήν μετάφρασή της· σαφέστερο θεωρεῖται ἐνταῦθα τό Ἑβραϊκό κείμενο, τό ὁποῖο λέγει: 28(Ὁ Ἀσσύριος) Ἦλθε στήν Ἀϊάθ, πέρασε ἀπό τήν Μιγρών, ἄφησε τά σκεύη του στήν Μιχμάς, 29πέρασε τά στενά, ἔκανε νυκτερινό κατάλυμα στήν Γεβά, ἡ Ραμά ἔγινε πανικόβλητη, ἡ Γαβαά, ἡ πόλη τοῦ Σαούλ, ἔφυγε. 30Φώναξε δυνατά, θυγατέρα τῆς Γαλλείμ, ἄκουσε Λαϊσά, ἀπάντησε σ᾽ αὐτήν Ἀναθώθ. 31Ἡ Μαδμενά τράπηκε σέ φυγή, οἱ κάτοικοι τῆς Γεβείμ φεύγουν γιά νά σωθοῦν. 32Τήν ἴδια ἡμέρα (ὁ Ἀσσύριος) θά σταματήσει στήν Νώβ καί θά ἀπειλήσει μέ τήν πυγμή του τό ὄρος τῆς θυγατρός τῆς Σιών, τό λόφο τῆς Ἰερουσαλήμ. 33Ἀλλά ἰδού, ὁ Κύριος, ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων, κόπτει τά κλαδιά τῶν δένδρων μέ κρότο τρομερό καί οἱ ὑψηλόφρονες θά συντριβοῦν καί οἱ ὑπερήφανοι θά ἀνατραποῦν. 34Μέ σιδερένια ἀξίνα θά κατακόψει τά δένδρα τοῦ δάσους καί ὁ Λίβανος θά πέσει.


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

10,28-32. Οἱ στίχ. αὐτοί περιγράφουν τήν πορεία τοῦ εἰσβολέως. Ὁ εἰσβολεύς (βλ. σχόλ. εἰς 1,4-9) εἰσέβαλε ἀπό τά βόρεια πρός τά περίχωρα τῆς Ἱερουσαλήμ (Ἱερ. 6,1-3). Αὐτή πιθανόν εἶναι μιά παραδοσιακή περιγραφή τῆς εἰσβολῆς. Γιά μιά νότια πορεία βλ. Μιχ. 1,10-15. Λέγουν ὅμως ὅτι ἄν πρόκειται γιά τήν ἐπίθεση τοῦ Σενναχηρίμ, βλ. 10,5, ἡ ἐδῶ ὁδός δέν εἶναι αὐτή πού ἀκολούθησαν τά στρατεύματά του, βλ. Δ´ Βασ. 18,17, καί ἔχουμε λοιπόν ἐδῶ περιγραφή μιᾶς φανταστικῆς ἐπιδρομῆς ἐρχομένης ἀπό Βορρᾶ, βλ. Ἠσ. 14,31. Οἱ πόλεις δέν ἔχουν ὅλες ἐντοπιστεῖ. Ἡ τελευταία Nob εἶναι ἐπί τοῦ ὄρους Σκοπός, ἀπ᾽ ὅπου φαίνεται ἡ Ἰερουσαλήμ. 10,33-34. Στούς στίχους μας προεξαγγέλλεται ἡ αἰφνιδία πανωλεθρία τῶν Ἀσσυρίων πρό τῆς Ἰερουσαλήμ. Κατά τό Ἑβρ. ἡ δύναμη τῶν Ἀσσυρίων, πού θά ὑποστεῖ τήν πανωλεθρία, παραβάλλεται (βλ. καί στίχ. 18) πρός μέγα δάσος, τοῦ ὁποίου ὁ ξυλουργός (ὁ Γιαχβέ) κόπτει τά δένδρα. Ὁ Κύριος ὁ «δασοφύλακας» θά κατακόψει τήν Ἀσσυρία. Τήν ἐκπλήρωση τῆς προφητείας τῶν στίχων μας, κατά τά κυριώτερα σημεῖα της, βλέπουμε πραγματοποιουμένη μέ τήν καταστροφή τῆς ὑπό τόν Σενναχηρίβ ἀσσυριακῆς δυνάμεως ἀπό τόν βασιλέα Ἐζεκία (701·βλ. Ἠσ. 37,36 ἑξ.).

[iron]

Ὁ ἀπόγονος τοῦ Δαβίδ (11,1-9)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ περικοπή μας αὐτή ἐδῶ εἶναι μία ὡραιοτάτη χριστολογική προφητεία, ἡ ὁποία ἀναφέρεται στήν καταγωγή, τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ μέλλοντος νά ἔλθει Μεσσίου, ἔχει δέ ἐπηρεάσει ἡ ἐδῶ προφητεία μας κατά πολύ τήν ὑμνογραφία καί τήν ἁγιογραφία τῆς Ἐκκλησίας μας. Τόν Μεσσία ἡ προφητεία μας παριστᾶ ὡς ἕνα «κλωνάρι», ὡς ἕνα «ἄνθος», («νέτσερ», βλαστός), πού θά βλαστήσει ἀπό τήν ρίζα τοῦ Ἰεσσαί, τοῦ πατέρα τοῦ Δαυΐδ (στίχ. 1). Ὁ Μεσσίας θά εἶναι θεῖο πρόσωπο, γιατί θά «ἀναπαυθεῖ», δηλαδή, θά κατοικήσει μόνιμα σ᾽ αὐτόν τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο εἶναι πηγή πολλῶν χαρισμάτων καί δυνάμεως (στίχ. 2).

Ἀντίθετα πρός τούς μεροληπτικούς καί ἄδικους κριτές τῆς ἐποχῆς τοῦ προφήτου, ὁ Μεσσίας θά εἶναι δίκαιος, γιατί εἶναι «ζωσμένος τήν δικαιοσύνη καί τήν ἀλήθεια» (στίχ. 5). Θά δικαιώνει τούς πτωχούς καί τούς ταπεινούς, «θά πατάσσει τούς τυράννους», ὅπως λέγει καλύτερα τό Ἑβραϊκό κείμενο, καί μέ ἕνα φύσημα τῶν χειλέων του θά καταβάλει τόν «ἀσεβῆ» (στίχ. 4), δηλαδή τόν Ἀντίχριστο. Τέλος, ἡ περικοπή μας περιγράφει μέ πολλή χάρη τά ἀποτελέσματα τῆς δικαίας διακυβέρνησης τοῦ Μεσσίου. Τά ἀποτελέσματα αὐτά θά εἶναι, ἀφ᾽ ἑνός μέν, τό ὅτι θά ἔλθει μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί μεταξύ τῶν ζώων, ἀλλά καί μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν ζώων, μιά παραδείσια εἰρήνη (στίχ. 6-9α), ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ὅτι ὅλη ἡ σύμπασα θά ἀποκτήσει θεογνωσία καί εὐσέβεια, ἡ ὁποία θά φέρει τέρμα στό κακό (στίχ. 9α).


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

11,1 Ἀπό τόν κορμό τοῦ Ἰεσσαί θά φυτρώσει κλωνάρι
καί ἄνθος ἀπό τήν ρίζα θά ξεπροβάλλει.
2 Πάνω του θά ἀναπαύεται τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ,
τό πνεῦμα τῆς σοφίας καί τῆς συνέσεως,
τό πνεῦμα τῆς δύναμης νά ἀποφασίζει καί νά ἐκτελεῖ,
τό πνεῦμα τῆς γνώσεως καί τῆς εὐσέβειας·
3 θά τόν πληρώσει (ὁ Θεός) μέ πνεῦμα φόβου Θεοῦ.α
Δέν θά δικάζει κατά τά φαινόμενα
οὔτε θά ἐλέγχει κατά τά ἀκουόμενα,
4 ἀλλά θά κρίνει τόν πτωχό μέ δικαιοσύνη
καί θά ἀποφασίζει μέ εὐθύτητα ὑπέρ τῶν ταπεινῶν τῆς γῆς·
καί θά πατάξει τήν γῆ μέ τόν λόγο τοῦ στόματός του β
καί μέ τήν πνοή τῶν χειλέων του θά θανατώσει τόν ἀσεβῆ·
5 δικαιοσύνη θά περιζώνει τήν ὀσφύ του
καί πιστότητα θά περισφίγγει τίς πλευρές (του).
6Καί (τότε) ὁ λύκος θά βοσκήσει μαζί μέ τό ἀρνί
καί ἡ πάρδαλη θά ἀναπαύεται μαζί μέ τήν ἔριφο·
τό μοσχάρι καί ὁ ταῦρος καί τό λιοντάρι θά βόσκουν μαζί
καί (ἕνα) μικρό παιδίο θά τά ὁδηγεῖ.
7 Τό βόδι καί ἡ ἀρκούδα θά βόσκουν μαζί
καί τά παιδιά τους θά εἶναι ἀντάμα·
τό λιοντάρι θά τρώγει ἄχυρα μαζί μέ τό βόδι.
8 Τό νήπιο παιδί θά βάζει τό χέρι του στήν τρύπα τῶν ἀσπίδων (= δηλητηριώδη φίδια)
καί στήν φωλιά πού εἶναι τά μικρά τῶν ἀσπίδων.
9 Δέν θά κάνουν κακό
καί δέν θά μποροῦν νά ἐξοντώσουν κανένα
στό ὄρος τό ἅγιό μου,
γιατί ὅλη ἡ γῆ γέμισε μέ γνώση Κυρίου,
σάν τό πολύ νερό πού κατακαλύπτει τίς θάλασσες.
α. «Καί στόν φόβο τοῦ Κυρίου θά εὐαρεστεῖται», λέγει τό Ἑβρ.
β. Στό Ἑβρ. τό ἡμιστίχ. αὐτό ἔχει: «Θά πατάσσει τούς τυράννους μέ τήν ράβδο τοῦ στόματός του».


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

11,1-9: Ὁ Μεσσιανικός βασιλεύς (σύγκρ. μέ 9,2-7· βλ. σχόλ.). Μεσσιανικό ποίημα πού δίνει μέ ἀκρίβεια μερικά οὐσιαστικά χαρακτηριστικά τοῦ μέλλοντος νά ἔρθει Μεσσίου. Ὁ Μεσσίας θά κατάγεται ἀπό τόν Δαυΐδ (στίχ. 1), θά εἶναι γεμᾶτος μέ προφητικό πνεῦμα (στίχ. 2), θά κάνει νά βασιλεύσει μεταξύ τῶν ἀνθρώπων ἡ δικαιοσύνη, πράγμα πού θά εἶναι γήϊνη ἀντανάκλαση τῆς ἁγιότητος τοῦ Γιαχβέ. Βλ. σχόλ. εἰς 1,26 καί 5,16, θά ἐγκαταστήσει τήν παραδείσια εἰρήνη (στίχ. 6-8), καρπό τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ (στίχ. 9). – Κατά τό βάπτισμά του ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου (στίχ. 3· βλ. Ματθ. 3,16). Σάν δίκαιος θά κρίνει τούς λαούς κατά τά ἔργα καί τούς λογισμούς τῆς καρδίας (στίχ. 3.4)· ἡ διδασκαλία Του θά «πατάξει τήν γῆν» (στίχ. 4) καί ἡ πνοή τοῦ στόματός Του – μία μεταφορά γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα – θά καταστρέψει τόν ἀσεβῆ (τόν Ἀντίχριστο). 1,1-3.

Ὁ Μεσσίας δείχνει καθαρά τά χαρακτηριστικά τῶν μεγάλων ἀνδρῶν τοῦ Ἰσραήλ. 11,1. Ἰεσσαί (Ἑβρ. «Γισάϊ») Πατέρας τοῦ Δαυίδ (Α´ Βασ. 16,1-20· βλ. Ρούθ 4,22) καί πρόγονος ὅλων τῶν βασιλέων τοῦ Ἰούδα καί τοῦ Μεσσίου (βλ. Ματθ. 1,6-16). 11,2. Πνεῦμα Θεοῦ. Τό Πνεῦμα τοῦ Γιαχβέ ἤ τό «Ἅγιο Πνεῦμα τοῦ Γιαχβέ» (42,1. 61,1 ἑξ. 63,10-13. Ψαλμ. 50,13. Σοφ. Σολ. 1,5. 9,17), ἡ «πνοή» του («πνοή» καί «πνεῦμα» εἶναι μεταφράσεις τῆς ἰδίας λ. «ρούαχ»), δρᾶ διά μέσου ὅλης τῆς βιβλικῆς ἱστορίας. Πρίν ἀκόμη ἀπό τήν δημιουργία τό Πνεῦμα «ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος», τοῦ χάους (Γεν. 1,2), αὐτό δίνει τήν ζωή σέ ὅλες τίς ὑπάρξεις (Ψαλμ. 103,29-30. 33,6. Γεν. 2,7. Ἰεζ. 37,5-6. 9-10). Εἶναι ἐκεῖνο πού ὑποκινεῖ καί ἀναδεικνύει τούς Κριτές (Κριτ. 3,10. 6,34. 11,29· βλ. καί Α´ Βασ. 11,6) καί δίνει διάκριση σ᾽ αὐτούς (Ἀριθμ. 11,17), δίνει ἐπιδεξιότητα στούς τεχνῖτες (Ἐξ. 31,3. 35,31), σοφία στόν Ἰωσήφ (Γεν. 41,38). Τέλος καί ἰδιαίτερα τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐμπνέει τούς προφῆτες (᾽Αριθμ. 11,17 [Μωυσῆς]. 25-26. 24,2. Α´ Βασ. 10,6.10. 19,20. Β´ Βασ. 23,2 [Δαυίδ]. Μιχ. 3,8. Ἡσ. 48,16. 61,1. Ζαχ. 7,12. Β´ Παραλ. 15,1. 20,14. 24,20), ἐνῶ οἱ ψευδοπροφῆτες ἀκολουθοῦν τό δικό τους πνεῦμα (Ἰεζ. 33,3 καί ἀκόμη Δαν. 4,5.15. 5,11-12.14).

Ἡ περικοπή μας λέγει ὅτι αὐτό τό Πνεῦμα τῶν προφητῶν θά δοθεῖ στόν Μεσσία. Ἡ περικοπή Ἰωήλ 3,1-2 θά ἀναγγείλει γιά τούς μεσσιανικούς χρόνους τήν παγκόσμια ἔκχυση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (βλ. Πράξ. 2,16-18). Ὅπως ὁ λόγος περί τῆς Σοφίας (Παροιμ. 8,22 σχόλ. Σοφ. Σολ. 7,22 σχόλ.) καί ὁ λόγος περί τοῦ Πνεύματος θά ξαναβρεῖ τήν τελική ἔκφρασή του στήν Καινή Διαθήκη (βλ. σχόλ. στά χωρία Ἰωάν. 1,32. 14,16.26. Πράξ. 1,8. κ. 2. Ρωμ. 5,5). 11,3. Τό Πνεῦμα δίδει στόν Μεσσία τίς ἐξέχουσες ἀρετές τῶν μεγάλων προσωπικοτήτων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: Τήν σοφία τοῦ Σολομῶντος, τήν σύνεση καί ἀνδρεία τοῦ Δαυίδ, τήν γνώση καί τόν φόβο τοῦ Γιαχβέ, πού εἶχαν οἱ πατριάρχες καί προφῆτες. Ἡ ἀπαρίθμηση αὐτῶν τῶν δώρων ἀπό τούς Ο´ καί τήν Βουλγάτα (οἱ ὁποῖες προσθέτουν τήν «εὐσέβεια») κάνουν τόν κατάλογο τῶν ἑπτά δώρων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 11,3β-5. Ἡ σοφία καί ἡ δικαιοσύνη (5,7) κατά παράδοση συνεδέοντο μέ τόν ἰδεατό βασιλέα (Γ´ Βασ. κεφ. 3. Ψαλμ. 71). 11,6-8. Ἡ βασιλεία τοῦ Μεσσία θά εἶναι ἕνας νέος παράδεισος. Ἡ δυσαρμονία τῆς φύσεως θά ἐπιστρέψει στήν πρωτόγονη ἁρμονία (Ἰεζ. 47,1-12). 11,6.

Ἡ ἐπανάσταση τοῦ ἀνθρώπου κατά τοῦ Θεοῦ (Γεν. κεφ. 3) χάλασε τήν ἁρμονία μεταξύ τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς φύσεως Γεν. 3,17-19), μεταξύ τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ ἀνθρώπου (Γεν. κεφ. 4). Οἱ προφῆτες ἀναγγέλλουν πολέμους καί εἰσβολές ὡς τιμωρία τῶν ἀπίστων τοῦ Ἰσραήλ. Ἀντίθετα, ἡ μεσσιανική ἐποχή μαζί μέ τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, τήν συμφιλίωση μέ τόν Θεό καί τήν βασιλεία τῆς δικαιοσύνης, θά ἐγκαταστήσει τήν εἰρήνη πού θά ἔχει ὡς συνέπεια: Τήν εὐφορία τοῦ ἐδάφους (Ἀμ. 9,13-14. Ὠσ. 2,20. 23-24), τόν γενικό ἀφοπλισμό (Ἡσ. 2,4. 9,4. Μιχ. 4,3-4. 5,9-10. Ζαχ. 9,10), τήν συνεχῆ εἰρήνη (Ἡσ. 9,6. 32,17. 60,17-18. Σοφ. 3,13. Ζαχ. 3,10. Ἰωήλ 4,17). Ἡ Καινή Διαθήκη εἶναι μία διαθήκη εἰρήνης (Ἰεζ. 34,25. 37,26). Ἡ μεσσιανική βασιλεία εἶναι μία βασιλεία εἰρήνης (Ζαχ. 9,8-10. Ψαλμ. 71,3-7). Αὐτή ἡ εἰρήνη ἐκτείνεται καί στό ζωικό βασίλειο, μέχρι τόν ὄφι, πού ἔγινε ὄργανο γιά τήν πτώση τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ μεσσιανική ἐποχή περιγράφεται ἐδῶ συμβολικά ὡς μία ἐπιστροφή στήν παραδείσια εἰρήνη. 11,9. Ἐπί τό ὄρος τό ἅγιόν μου. Βλ. 65,25. Ἰεζ. 20,40.

[iron]

Ἡ ἐπιστροφή τῶν διασκορπισμένων (11,10-16)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν περικοπή μας αὐτή συνεχίζεται ὁ λόγος τῆς προηγούμενης περικοπῆς περί τοῦ Μεσσία, ἀλλά ὁ μεσσιανισμός ἐδῶ λαμβάνει ἐθνικό χρῶμα, γιατί προφητεύεται ἡ ἐπάνοδος τῶν Ἰσραηλιτῶν καί τῶν Ἰουδαίων ἀπό τήν αἰχμαλωσία, ἤ ὅπου ἀλλοῦ μακράν τῆς πατρίδος εὑρίσκονται αὐτοί (στίχ. 11.12), καί ἡ λήξη τοῦ σχίσματος τοῦ ἑνωμένου ἀρχικά περιουσίου λαοῦ καί ἡ συνδιαλλαγή πλέον τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ Ἰούδα (στίχ. 13). Ὡς ἀποτέλεσμα δέ τῆς συνδιαλλαγῆς αὐτῆς καί τῆς ἑνώσεως τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ Ἰούδα, θά εἶναι ἡ καθυπόταξη ἀπό τόν ἑνωμένο Ἰσραήλ ὅλων τῶν ὑπεναντίων ἐχθρῶν, πού τά ὀνόματά τους ὑπενθυμίζουν τούς ἐχθρούς τοῦ Δαυίδ (στίχ. 14), γιατί ὁ Μεσσίας ἀνήκει στήν οἰκογένεια τοῦ Δαυίδ, ὡς καταγομένου Αὐτοῦ ἀπό τόν πατέρα τοῦ Δαυίδ Ἰεσσαί (στίχ. 10). Θά ἐπαναληφθεῖ δηλαδή ἐδῶ καί μέ τόν μεταιχμαλωσιακό Ἰσραήλ αὐτό πού συνέβηκε παλαιά σ᾽ αὐτόν. Τότε ὁ Ἰσραήλ ἔκανε τήν ἔξοδό του ἀπό τήν Αἴγυπτο καί τώρα θά κάνει τήν ἔξοδό του ἀπό τήν Ἀσσυρία (στίχ. 16). Ὅμως παρά τήν ἐθνική ἀπόχρωση πού παρουσιάζει ἡ περικοπή μας, ὁ Μεσσίας παρουσιάζεται καί σ᾽ αὐτήν ὡς παγκοσμία προσωπικότης, πρός τόν ὁποῖον θά προσφεύγουν ὅλα τά ἔθνη (στίχ. 10).


(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)


11,10 Καί θά συμβεῖ ἐκείνη τήν ἡμέρα
νά ἀνεβεῖ ἀπό τήν ρίζα τοῦ Ἰεσσαί
αὐτός (ὁ Μεσσίας) πού θά ἄρχει στά ἔθνη α
καί σ᾽ αὐτόν θά ἐλπίζουν αὐτά·
καί ὁ τόπος τῆς ἀναπαύσεώς του θά εἶναι δοξασμένος.
11 Καί ἐκείνη τήν ἡμέρα θά φανερώσει πάλι ὁ Κύριος τήν δύναμή του·
θά φροντίσει γιά τό κατάλοιπο τοῦ λαοῦ του,
αὐτό πού θά ἀπομείνει ἀπό τήν Ἀσσυρία καί ἀπό τήν Αἴγυπτο,
τήν Βαβυλωνία β καί τήν Αἰθιοπία,
ἀπό τήν Ἐλάμ καί τίς ἀνατολικές χῶρες γ καί ἀπό τήν Ἀραβία. δ
12 Καί θά ὑψώσει (ὁ Κύριος) σημαία στά ἔθνη
καί θά συνάξει τούς ἐξορίστους τοῦ Ἰσραήλ·
καί τούς διασκορπισμένους τοῦ Ἰούδα
ἀπό τά τέσσαρα ἄκρα τῆς γῆς.
13 Τότε θά παύσει ἡ ζηλοτυπία κατά τοῦ Ἐφραίμ
καί οἱ ἐχθροί τοῦ Ἰούδα θά καταστραφοῦν.
Ὁ Ἐφραίμ δέν θά ζηλεύει τόν Ἰούδα
καί ὁ Ἰούδας δέν θά ἐνοχλεῖ τόν Ἐφραίμ.
14 Καί θά ὁρμήσουν μέ πλοῖα τῶν Φιλισταίων πρός δυσμάς, ε
γιά νά λεηλατήσουν τίς ἀνατολικές χῶρες ς καί τήν Ἰδουμαία.
Πρῶτον θά ὁρμήσουν κατά τῆς Μωάβ
καί πρῶτοι ὑποτελεῖς θά γίνουν οἱ Ἀμμωνῖτες.
15 Τότε θά ἀποξηράνει ὁ Κύριος τήν θάλασσα τῆς Αἰγύπτου (τήν Ἐρυθρά) ζ
καί θά κινήσει τό χέρι του πρός τόν ποταμό (τόν Εὐφράτη)
καί μέ βίαιο ἄνεμο θά τόν διασπάσει σέ ἑπτά ρύακες,
ὥστε (οἱ ἄνθρωποι) θά τόν διαβαίνουν μέ σανδάλια.
16 Ἔτσι θά γίνει δίοδος
γιά τόν καταλειφθέντα στήν Αἴγυπτο λαό μου, ζ
καί θά συμβεῖ στόν Ἰσραήλ (καί τώρα),
ὅπως συνέβηκε τότε πού βγῆκε ἀπό τήν χώρα τῆς Αἰγύπτου.

α. Τό Ἑβρ. ἔχει τό ἡμιστίχ. «θά ἵσταται ὡς σημαία γιά τούς λαούς»·
β. «Παθρώς», ἔχει τό Ἑβρ.
γ. Ἡ ἔκφραση στό Ἑβρ. κείμενο ἔχει «ἀπό Σινεάρ καί τήν Χαμάθ».
δ. Τό Ἑβραϊκό λέγει ἐδῶ «ἐκ τῶν νήσων τῆς θαλάσσης» (τά νησιά τοῦ Αἰγαίου).
ε. Τό Ἑβρ. ἔχει κατά λέξη: «Καί θά πετάξουν ἐπί τῶν ὤμων τῶν Φιλισταίων κατά τήν θάλασσα», ὑπό τήν ὁποία νοοῦνται αἱ δυσμαί.
ς. Τό Ἑβρ. λέγει: «Τούς υἱούς τῆς Ἀνατολῆς».
ζ. «Τήν γλώσσα τῆς θαλάσσης τῆς Αἰγύπτου», λέγει τό Ἑβρ. ῾Ως λάθος πρέπει νά θεωρήσουμε τό «ἐν Αἰγύπτῳ» τῶν Ο´ καί νά προτιμήσουμε τό Ἑβρ. πού ὁμιλεῖ γιά τήν Ἀσσυρία.


(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

11,10-16. Τό ποίημα αὐτό χρονολογεῖται ἀπό τό τέλος τῆς βαβυλωνίου αἰχμαλωσίας καί συνδέεται μέ αὐτή τήν περικοπή τοῦ βιβλίου τοῦ προφήτου Ἡσαΐου λόγω τῆς μνείας τῆς ρίζης τοῦ Ἰεσσαί, βλ. στίχ. 10 καί στίχ. 1. Στόν προσδοκώμενο Μεσσιανισμό οἱ Προφῆτες ἀναγγέλουν συχνά τό τέλος τοῦ σχίσματος καί τήν συνδιαλλαγή τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ Ἰούδα· βλ. Ὠσ. 2,2. Μιχ. 2,12. Ἰερ. 3,18. 23,5-6. 31,1. Ἰεζ. 37,15-27. Ζαχ. 9,10. 1,10. Ἡ ρίζα τοῦ Ἰεσσαί. Εἶναι ἕνα πρόσωπο, ὄχι μία δυναστεία (στίχ. 1). Καί ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμή. Κατά μερικούς Πατέρες πρόκειται περί τοῦ τάφου τοῦ Μεσσία. 11,11-16.

Ὁ ἀναγεννημένος καί ἑνωμένος Ἰσραήλ θά λάβει ἐκδίκηση κατά τῶν καταπιεστῶν του. Ἡ ὁρολογία καί ἡ ἀτμόσφαιρα τῶν στίχ. 11-16 ὑποδηλώνει μία μεταιχμαλωσιακή ἐποχή. 11,11. Γενικά στόν στίχ. μας ἔχουμε ἀρίθμηση τῶν χωρῶν ὅπου ἦταν διεσκορπισμένοι οἱ Ἰουδαῖοι τόν καιρό τῆς ἐξορίας. Παθρώς: στήν Ἄνω Αἴγυπτο· Kush: ἡ Αἰθιοπία· Ἐλάμ: ἡ Περσία· Σινεάρ: ἡ χώρα τῆς Βαβυλωνίας· Χαμάθ: στήν Συρία· οἱ «νῆσοι» σημαίνουν τήν Κρήτη καί γενικῶς τίς ἀπομεμακρυσμένες ἀκτές. 11,12. Σημεῖον. Ἐδῶ ἕνα σημεῖο, ὄχι ἕνα πρόσωπο (στίχ. 10). 11,15. Τήν θάλασσαν Αἰγύπτου. «Τήν γλώσσα τῆς θαλάσσης τῆς Αἰγύπτου», λέγει τό Ἑβρ. Πρόκειται γιά τήν Ἐρυθρά θάλασσα (Ἐξ. κεφ. 14). – Ποταμόν. Ὁ Εὐφράτης. 11,16. Ἡ μελλοντική ἀπελευθέρωση παριστάνεται σάν μία νέα ἔξοδος (βλ. Ἱερ. 23,7-8). Τά ἀναγγελόμενα ἐδῶ θαύματα εἶναι ἡ ἐπανάληψη τῶν θαυμάτων τοῦ Μωυσέως καί τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, τῆς διαβάσεως τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης καί τοῦ Ἰορδάνου. Ἡ ἐπιστροφή τῶν ἐξορίστων περιγράφεται ὡς μιά νέα Ἔξοδος. Βλ. 40,3-5 σχόλ.


Ἡ θάλασσα τῆς Αἰγύπτου φαίνεται νά δηλώνει τήν Ἐρυθρά Θάλασσα καί ὁ κατ᾽ ἐξοχήν ποταμός εἶναι ὁ Εὐφράτης. – Καί ἔσται δίοδος τῷ καταλειφθέντι μου λαῷ ἐν Αἰγύπτῳ...«Ἀντί "ἐν Αἰγύπτῳ" τῶν Ο´, ὅπερ ἄγνωστον πῶς προῆλθε, τό Μασ. ἔχει "ἀπό τήν Ἀσσυρίαν"» (Μπρατσιώτης, Ὁ προφήτης Ἡσαΐας, τεῦχος Α´, σελ. 188). – Ἡ «δίοδος», πού κάποτε ἔβγαλε τόν Ἰσραήλ ἀπό τήν Αἴγυπτο, θά ἀνοιχθεῖ ἀργότερα γιά τήν Μαρία καί τόν Ἰωσήφ, οἱ ὁποῖοι θά φέρουν τόν Ἰησοῦν ἐκεῖ γιά προστασία ἀπό τόν Ἡρώδη, καί γιά τούς Ἀποστόλους, πού θά πορευθοῦν ἐκεῖ γιά τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου (βλ. The Orthodox Study Bible).