Γεγονότα του Έθνους μας που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε...

[Johny-B]

Η μεγάλη μάχη της Δοϊράνης, στις 18 Σεπτεμβρίου 1918


Η μεγάλη μάχη της Δοϊράνης, στις 18 Σεπτεμβρίου 1918
Δημήτρης Νατσιός, Δάσκαλος -Κιλκίς

Μία ακόμη ένδοξη σελίδα του Ελληνισμού που «γράφτηκε» σε τούτο τον ιερό τόπο

Ο τροπαιούχος νομπελίστας μας Γ. Σεφέρης, κατά την παραλαβή του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας, το 1963, στην καθιερωμένη ομιλία, έδωσε έναν εξαίσιο ορισμό της πατρίδας μας. «Ανήκω» έλεγε, «σε μια μικρή χώρα. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στην Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τους αγώνες του λαού του, τη θάλασσα και το φως του ήλιου». Προτάσσει στην έξοχη αυτή περιγραφή, όχι τυχαία, ο ποιητής τους αγώνες για την απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά ελευθερία μας.


''Τιμιώτερων εστί η Πατρίς'' να το φυσικό λίπασμα του Ελληνισμού, ''Την Ρωμιοσύνη μην την κλαις'', την Ρωμιοσύνη την ανάστησαν οι ανδρείοι ''που ο θάνατός τους θάνατος δεν λογιέται'' όπως γράφει και το γνωστό επίγραμμα στο μνήμα του Γρηγορίου Αυξεντίου, του αητού της Κύπρου. Πράγματι η ελληνική ιστορία έχει μια ιδιοτυπία, μοναδική ίσως στην Οικουμένη. Είναι μια ιστορία αδιάλειπτων αγώνων για επιβίωση. Τόσο το ελληνικό χώμα είναι ποτισμένο με δάκρυα κι αίμα, τόσο τα ελληνικά βουνά είδαν ανθρώπινον αγώνα, που ανατριχιάζεις λογαριάζοντας πως στα βουνά ετούτα και τα ακρογιάλια παίχτηκε η μοίρα του ανθρώπινου γένους'ζ, όπως το έγραψε αριστοτεχνικά ο μεγαλύτερος, μετά τον Παπαδιαμάντη, Νεοέλληνας λογοτέχνης, που έγραφε με την σπάθα του και όχι με το κοντύλι, ο στρατηγός Μακρυγιάννης: ''Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν. Και όταν κάνουν αυτήνη την απόφαση, λίγες φορές χάνουν και πολλές φορές κερδαίνουν''.

Η ντροπή και η δόξα

Τον αιώνα που μόλις αφήνουμε, τον εικοστό, πολλά θερία πέσανε να μας φάνε. Ξεκίνησε με την γιγαντομαχία στην Μακεδονία. Είναι η εποχή όπου η ''μικρά και έντιμος'' Ελλάς, καταντροπιασμένη από το αίσχος του '97, δέχεται καταιγισμούς επεμβάσεων, υπονομεύσεων και εξευτελισμών από τις λεγόμενες Προστάτιδες Δυνάμεις. Αιχμάλωτη η δύστυχη πατρίδα μας στις ραδιουργίες των ξένων και στην μικρόνοια των τότε κυβερνώντων αδυνατεί να εκπληρώσει τα εθνικά της ιδανικά.

Αφυπνίστηκε όμως αυτό που όλο και σπανιότερα ακούγεται σήμερα, το φιλότιμο του Έλληνα. Νέοι αξιωματικοί, με πρωτοστάτη τον εθνομάρτυρα Π. Μελά, την σύμπραξη Μακεδόνων αγωνιστών σαν τον Κώττα, τον δυναμισμό λαμπρών ιεραρχών σαν τον Γερμανό Καραβαγγέλη, σώζουν την Μακεδονία, σώζουν και την Ελλάδα κατά την γνωστή ρήση του Ίωνα Δραγούμη. Φτάνουμε στο 1909. 15 Αυγούστου. Στο Γουδί, νέοι αξιωματικοί διαβλέποντας την διεθνή ανησυχία και βλέποντας τα χάλια της σπαρασσόμενης από την παλαιοκομματική συναλλαγή πατρίδα μας, επαναστατούν. Τηλεγραφούν στον θρύλο του Θερίσου, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Από εκείνη την στιγμή η Ιστορία αλλάζει.

''Είς άνθρωπος ζήλω πεπυρωμένος άπαντα τον δήμο δύναται διορθώσαι'', λέει ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ένας άνθρωπος που πυρπολείται από ζήλο μπορεί να διορθώσει και να εμπνεύσει όλο τον δήμο, όλο τον λαό. Μέσα σε μια τριετία η πολιτική της ''αψόγου στάσεως'', η πολιτική των υποκλίσεων, το κακοφορμισμένο απόστημα της εξάρτησης και της υποτέλειας σπάει. Ο στρατός αναδιοργανώνεται, ο λαός εμπνέεται, η Επανάσταση του '21, που έμεινε ημιτελής, είναι έτοιμη να ολοκληρωθεί.

Είναι η εποχή της Μεγάλης Ιδέας. Το όραμα του δικέφαλου αετού, της Πόλης των ονείρων μας. 6 Οκτωβρίου 1912, μια ημερομηνία, ισάξια της 25ης Μαρτίου του '21: Ξεκινούν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. (Παρενθετικά αναφέρω ότι είναι λυπηρό να αγνοούμε την μεγάλη αυτή επέτειο. Η 6η Οκτωβρίου του 1912 είναι το δεύτερο '21 του Ελληνισμού). Ο ελληνικός στρατός κατανικά στα πεδία των μαχών Τούρκους και Βουλγάρους. Η Ελλάδα της Μελούνας πέτυχε σ' έναν χρόνο ό,τι δεν είχε κατορθώσει σε ένα περίπου αιώνα. Το έδαφος και ο πληθυσμός της διπλασιάζονται. Τα σύνορα απλώθηκαν μέχρι τον Νέστο και την Πρέσπα. Χάρις στην εθνική ομοψυχία- ''Έλληνας ομοφρονέοντας ....χαλεπούς είναι περιγίνεσθαι''- οι Έλληνες είναι ανίκητοι όταν ομοψυχούν έγραφε ο Ηρόδοτος, χάρη, λοιπόν, στο όραμα του Βενιζέλου και τον ενθουσιασμό του αρχιστρατήγου τότε και μετέπειτα βασιλιά Κωνσταντίνου, η Ελλάδα γίνεται σεβαστή στους φίλους και τρομερή στους εχθρούς της. Το κακορίζικο κρατίδιο μεταμορφώνεται σε ισχυρό έθνος. Το βιβλίο όμως της Ιστορίας δεν κλείνει ποτέ. Το 1914 ξεσπά ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Λαοί που ορκίζονταν ''πόλεμο στον πόλεμο'' επιδίδονται σε μιάν άνευ προηγουμένου αλληλοεξόντωση. Η Γερμανία ακολουθώντας το γαλλοβρετανικό παράδειγμα της υπερπόντιας επέκτασης, προς αναζήτησιν φθηνών πρώτων υλών και εξάπλωση των αγορών της, αναζητεί ''μία θέση στον ήλιο''. Κυριαρχείται από το τόσο καταστρεπτικό δόγμα του ''ζωτικού χώρου''. Ο Πλάτων επιβεβαιώνεται και πάλι: ''Δια την των χρημάτων κτήσιν άπαντες οι πόλεμοι γίνονται''. Ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος. Ο πόλεμος αποτελεί συνέχεια της πολιτικής, «με άλλα μέσα» έγραφε ο Φον Κλαούζεβιτς και οι πολιτικοί ρίχνουν τους λαούς τους στο φοβερό αυτό αιματοκύλισμα. Η Ευρώπη χωρίζεται σε δύο αντίμαχα στρατόπεδα. Από την μια η γαλλοβρετανική Εγκάρδιος Συνεννόηση, η γνωστή Αντάντ και από την άλλη η Γερμανία με την αυστρρουγγρική αυτοκρατορία, γνωστές ως Κεντρικές Δυνάμεις. Τα μικρότερα ευρωπαϊκά κράτη εξαναγκάζονται- η μοίρα των αδυνάτων- να προσκολληθούν σε ένα από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Αλυτρωτικές διαθέσεις, σωβινισμοί, μίση ξεχασμένα, αναβιώνουν.

Ο εθνικός διχασμός

Και η Ελλάδα; Η Ελλάδα που είχε ανάγκη ειρήνης, τίθεται εμπρός σε οξύτατο πρόβλημα. Εκδηλώθηκαν τότε δύο τάσεις εξωτερικής πολιτικής: Η πρώτη, για άμεση συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, υπαγορευμένη από την συμμαχική υποχρέωση προς την Σερβία αλλά και από την ασφαλή και οξυδερκή πεποίθηση του Βενιζέλου για νίκη της Αγγλίας και Γαλλίας και την θετική έτσι ελπίδα για εξασφάλιση των εθνικών δικαίων. Η δεύτερη, για τήρηση ουδετερότητας, υπαγορευμένη από την εσφαλμένη, όπως αποδείχτηκε, πρόβλεψη του βασιλιά για νίκη της Γερμανίας και από την επιθυμία για ειρηνική εργασία προς αξιοποίησιν των κεκτημένων από τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους. Είναι δυστυχώς η εποχή της εθνοκτόνου εσωτερικής έριδος, ο αποτρόπαιος Εθνικός Διχασμός. (Η λέξη αποτρόπαιος εδώ κυριολεκτεί. Ο διχασμός στέρησε την πατρίδα μας από -τρόπαια, από δόξα και νίκες). Δεν θα επιμείνω στην ανάλυση του θλιβερού και ολέθριου αυτού γεγονότος. Δυστυχώς το λάθος της εμφύλιας διαμάχης το επαναλάβαμε και αργότερα με τραγικές και πάλι συνέπειες. Η Ιστορία διδάσκει ότι κανείς ...δεν διδάσκεται απ' αυτήν. Και ας επισημαίνει πριν από δυόμισυ χιλιάδες χρόνια ο ιστορικός Πολύβιος, ότι αποκλειστικός προορισμός της ιστορίας είναι ο φρονηματισμός αρχόντων και αρχομένων, κυβερνητών και λαού ''δια το μηδεμίαν ετοιμοτέραν είναι τοις ανθρώποις διόρθωσις της των προγεννημένων πράξεων επιστήμης'' τα σφάλματα των προγόνων, δηλαδή, πρέπει να διδάσκουν τους απογόνους. Εν μέσω πολιτικών, ιδεολογικών και προσωπικών αντιθέσεων, εν μέσω αντισυνταγματικών βασιλικών πρωτοβουλιών, εν μέσω ιταμών και ωμών επεμβάσεων των ξένων, που εντείνουν τον διχασμό του λαού, καταντά το ελληνικό έθνος περίγελως της Οικουμένης.

Ταυτοχρόνως οι Βούλγαροι που εισήλθαν στον πόλεμο στις 14 Οκτωβρίου του 1915 τασσόμενοι στο πλευρό των Γερμανών, καταλαμβάνουν σχεδόν αμαχητί την Καβάλα. Τον Μάιο του 1916 η Μακεδονία παραδίδεται στα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα. Το Δ' Σώμα Στρατού αιχμαλωτίζεται χωρίς να προβάλει αντίσταση, και μεταφέρεται ατιμωτικά στην Γερμανία.

Πριν από την μάχη

Δίνοντας τέλος σ' αυτές τις αθλιότητες ο νόμιμος πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελευθέριος Βενιζέλος σχηματίζει στις 26 Σεπτεμβρίου του 1916 προσωρινή κυβέρνηση, το γνωστό κίνημα Εθνικής Αμύνης, και στις 13 Ιουνίου του 1917 επανέρχεται στην Αθήνα προχωρώντας αμέσως στην πολεμική κινητοποίηση ολόκληρης της χώρας στο πλευρό των Συμμάχων. Πρώτο μέλημα του Βενιζέλου η συγκρότηση αξιόμαχου στρατού. Ήδη από τη Θεσσαλονίκη είχαν σχηματισθεί οι Μεραρχίες Σερρών και Κρήτης που πρωταγωνίστησαν στην Μάχη της Δοϊράνης και η Μεραρχία Αρχιπελάγους (γνωστή από το περίφημο έργο του Μυριβήλη «Η ζωή εν τάφω»).

Τον Σεπτέμβριο του 1918 έναντι συνόλου 29 Μεραρχιών, υπό τις διαταγές του Γάλλου αρχιστρατήγου Φρανσαί Ντ' Εσπεραί, η Ελλάδα διέθετε δέκα μεραρχίες, η Γαλλία οκτώ, η Αγγλία τέσσερες, η Σερβία έξι και η Ιταλία μία. Οι ελληνικές δυνάμεις αποτελούσαν το 34% του συνόλου των δυνάμεων, γεγονός που αποδεικνύει την σημαντικότατη συμβολή του ελληνικού στρατού στις επιχειρήσεις διασπάσεως του Μακεδονικού Μετώπου.

Η λίμνη της Δοϊράνης, η κατά τους αρχαίους Πρασιάς ή Πρασιάδα, κατοικημένη από αρχαιοτάτων χρόνων από το ελληνικό φύλο των Παιόνων, λόγω της επίκαιρης στρατηγικής της θέσεως δέχθηκε αλλεπάλληλες επιδρομές βαρβάρων. Η πόλη της Δοϊράνης από τον 17ο αι. είχε γίνει έδρα της επισκοπής Πολυανής και από τον 19ο αι. η περιοχή απετέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση με την ονομασία ''Καζάς Δοϊράνης''. Παρ' όλες τις τουρκικές διώξεις ο Ελληνισμός της περιοχής ανθεί, καταφέρνοντας να δημιουργήσει γύρω στα 1900 οκτώ σχολεία. Δύο στην Δοϊράνη και τα υπόλοιπα στα χωριά Δροσάτο, Φούρκα, Βλάντοβο, Ακίντζαλη (Μουριές σήμερα).

Η περιοχή ελευθερώθηκε στις 23 Ιουνίου του 1913 για να καταληφθεί πάλι από τους Βούλγαρους το 1915 και να ξανα υπομείνει ο πληθυσμός τα πάνδεινα. Από το 1914 ήδη η Δοϊράνη υπήρξε θέρετρο επιχειρήσεων, με ισχυρή οχύρωση βάθους τριών χιλιομέτρων σε τρεις διαδοχικές γραμμές άμυνας. Η εχθρική τοποθεσία στηριζόταν ανατολικά της λίμνης στα υψώματα του Μηλάνγκα Πάσινα και δυτικά της λίμνης τα υψώματα 603 και 669, επικληθέντα Γκραντ Κουρονέ και Ντούμπ (οι ονοματοδοσίες των υψωμάτων γίνονταν από τους Γάλλους, όπως το περίφημο Σκρα). Οι βουλγαρικές θέσεις ήταν ισχυρότατες και υποστηριζόταν από πολυαριθμότερο πυροβολικό. Τον Ιούνιο του 1918 αναλαμβάνει διοικητής της Συμμαχικής Στρατιάς Ανατολής ο Γάλλος Φρανσαί ντ' Εσπεραί με την διαταγή να διασπάσει το μακεδονικό μέτωπο. Τυχόν νίκη θα αποθάρρυνε τους Βουλγάρους, αφαιρώντας από τους Γερμανούς έναν σημαντικό σύμμαχο. Ήδη η μεγαλειώδης νίκη στο Σκρα αποκατέστησε το γόητρο του ελληνικού στρατού, κάμπτοντας ταυτόχρονα αυτό του βουλγαρικού, που όδευε προς την συνθηκολόγηση. Η επίθεση στην Δοϊράνη ορίστηκε για τις 18 Σεπτεμβρίου του 1918. Αντίπαλες δυνάμεις ήταν η 22η, 26η και η 28η αγγλικές μεραρχίες και οι ελληνικές μεραρχίες Σερρών με διοικητή τον υποστράτηγο Εμμ. Ζυμβρακάκη και Κρήτης με διοικητή τον υποστράτηγο Παν. Σπηλιάδη. Διοικητής Στρατιάς ορίστηκε ο Άγγλος στρατηγός Μιλν. Απέναντι υπήρχε η επίλεκτη 9η βουλγαρική μεραρχία της Πλεύνας υπό τον ικανότατο στρατηγό Νεζερώφ και 11η ταξιαρχία της 1ης βουλγαρικής στρατιάς.

Η μάχη της Δοϊράνης

Στις 3 το πρωί της 18ης Σεπτεμβρίου εξόρμησαν εν απολύτω σιγή τα τμήματα της μεραρχίας Κρήτης κατά της ανατολικά της λίμνης εχθρικής τοποθεσίας, έχοντας στην πρώτη γραμμή το 29ο σύνταγμα με διοικητή τον ταγματάρχη Βασίλειο Τυπάλδο και το 9ο σύνταγμα με διοικητή τον συνταγματάρχη Παναγιώτη Μίνη. Στις 5.30 είχε καταληφθεί ολόκληρη η προκεχωρημένη αμυντική τοποθεσία. Η παραπέρα προώθηση όμως κατέστη αδύνατη, διότι οι απώλειες υπήρξαν τεράστιες, λόγω της αδυναμίας του συμμαχικού πυροβολικού να υποστηρίξει τις επιθέσεις του πεζικού.
Δυτικά της λίμνης επιτέθηκαν η μεραρχία Σερρών και η 22α και 26η αγγλικές μεραρχίες. Στις 5 και 8 ακριβώς εξόρμησε πρώτο το 1ο σύνταγμα με διοικητή τον συνταγματάρχη Αθ. Μάρκου. Υπό τους ήχους των σαλπίγγων ''εμπρός προς έφοδον'' και την γνωστή πολεμική ιαχή των Ελλήνων ''αέρα'' πέτυχε να καταλάβει έως τις 6.30 ολόκληρη την πρώτη γραμμή χαρακωμάτων και τμήμα της δεύτερης. Ομοίως εξόρμησε και το 2ο σύνταγμα με διοικητή τον συνταγματάρχη Θεόδωρο Μανωλάκη, η 22α αγγλική μεραρχία, το 3ο ελληνικό σύνταγμα υπό τον σχη Λιάσκο και η 26η αγγλική μεραρχία. Το 2ο σύνταγμα ειδικά υπέστη βαρύτατες απώλειες και μεταξύ των νεκρών ήταν και ο ηρωικός συνταγματάρχης Θεόδωρος Μανωλάκης και ο διοικητής του 1ου τάγματος ταγματάρχης Δημήτριος Παπαλουκάς. Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν αναλογικά τεράστιες. Αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι ο Έλληνας αρχιστράτηγος Παναγιώτης Δαγκλής, σε επιστολή του στον Βενιζέλο διαμαρτύρεται διότι, όπως γράφει ''τα ελληνικά τμήματα εγκαταλείφθησαν υπό των Βρεττανών υποστάντα βαρυτάτας απωλείας''. Η μεραρχία Σερρών είχε 359 νεκρούς 1713 τραυματίες και 615 αγνοουμένους. Η Μεραρχία Κρήτης είχε 144 νεκρούς και 573 τραυματίες. Αιώνια η ευγνωμοσύνη που χρωστάμε εμείς οι Μακεδόνες στους ήρωες της Κρήτης, που πρωταγωνίστησαν σ' όλους τους αγώνες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας.

Το σύνολο των ελληνικών απωλειών ανήλθε σε 3.404 άνδρες. Των βρεττανικών σε 3.115 άνδρες. Ο σκοπός όμως επιτεύχθηκε. Η επίθεση σταμάτησε την επόμενη μέρα, κατόρθωσε όμως να διασπάσει την βουλγαρική τοποθεσία, καθήλωσε όλες τις εχθρικές δυνάμεις της περιοχής Αξιού- Δοϊράνης, με αποτέλεσμα να μην μπορέσει η γερμανική διοίκηση να μετακινήσει ενισχύσεις και να τις διαθέσει στον τομέα Δοβρόπολεως, όπου εφαρμοζόταν η κύρια συμμαχική επίθεση. Αυτό οδήγησε στην βουλγαρική ήττα και συνθηκολόγηση της 30ης Σεπτεμβρίου, γεγονός που επέδρασε αρνητικά στους Γερμανούς, οδηγώντας τους στην άνευ όρων συνθηκολόγηση της 11ης Νοεμβρίου του 1918, με την οποία λήγει ο φονικός πόλεμος.

Είμαστε στο εμείς

Συγκεντρωμένοι εδώ σήμερα τελούμε το μνημόσυνο των ηρώων μαχητών της Μάχης της Δοϊράνης. Προσκυνούμε την ιερή τους μνήμη. Προσκυνούμε τις ιερές σκιές τους που λάμπρυναν το εικονοστάσι του Γένους. Πότισαν το δέντρο της λευτεριάς και αυτό ανθεί. “Η Ρωμανία και αν επέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο'', έψαλλε ο Ελληνισμός του Πόντου. Σήμερα κυρίως είναι απαραίτητη η εθνική μας μνήμη. Η Ελλάδα έζησε ανά τους αιώνες χάρι στους αγώνες των παιδιών της και τον πολιτισμό που συνεχώς ανέπτυσσε. Ο στρατηγός Ντ' Εσπεραί δήλωνε στον Βενιζέλο στις 3 Δεκεμβρίου του 1918. ''Η ανδρεία των ελληνικών στρατευμάτων επαξίως κατέκτησε πανταχού τους επαίνους των Συμμάχων. Τα τέκνα είναι αντάξια των προγόνων τους''.

Είμαστε κληρονόμοι μιας βαριάς κληρονομιάς, οι ήρωες της Δοϊράνης, οι νεκροί περιμένουν….΄΄Χρωστάμε σ' όσους πέρασαν, θα 'ρθουν και θα περάσουν, κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί'' διαλαλεί ο Παλαμάς. Η ελευθερία είναι το χρέος μας, αυτή είναι η νέα Μεγάλη Ιδέα του Ελληνισμού. ''Ελευθερία τε και Δημοκρατία, ταύτα γαρ μόνα τα άξια λόγου εν Έλλησι'' έλεγε ένας από τους γονέους της ανθρωπότητας, ο Σωκράτης. Η εύκολη απόκτηση χρήματος και το μανιώδες κυνήγι των πιο ευτελών απολαύσεων είναι οι ταφόπλακες ενός έθνους. Το έθνος πρέπει να θεωρεί αληθινό, ότι είναι εθνικό, λέει ο Σολωμός. Έχουμε τέτοια ακαταμάχητα εθνικά όπλα. Είναι η γλώσσα μας, η ψυχή του λαού μας. Είναι η πίστη μας. Όπως έγραφε ο ποιητής μας Αρ. Βαλαωρίτης ''ο πέλεκυς της ξενοκρατίας ουδέποτε κατέστρεψε την ενότητα της ημετέρας φυλής, θαυμασίως διασωθείσης τη παντοδυνάμω συνάρσει της Ορθοδόξου ημών πίστεως''.

Είναι τα ήθη και τα έθιμά μας, το ομότροπον του Ηροδότου. Όλα αυτά όμως απαιτούν ομοψυχία, ομόνοια, εθνική ενότητα. Βροντοφωνάζει ο Μακρυγιάννης, εθνικό κληροδότημα ο λόγος του:

«Τούτη την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί και αμαθείς, και πλούσιοι και φτωχοί, και πολιτικοί και στρατιωτικοί, και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσομεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμε και όλοι μαζί, και να μην λέγει ούτε ο δυνατός εγώ, ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς εγώ; Όταν αγωνισθεί μόνος του και φκειάσει ή χαλάσει, να λέγει εγώ. Όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκειάνουν, τότε να λένε εμείς. Είμαστε εις το εμείς κι όχι εις το εγώ». Σ' αυτό το εμείς ήταν οι ήρωες της μάχης της Δοϊράνης.

Όπως έλεγε ο επιγραμματογράφος αρχαίος ποιητής Σιμωνίδης: «Άσβεστον κλέος οίδε φίλη περί πατρίδι θέντες κυάνεον θανάτου αμφεβάλοντο νέφος. Ουδέ τεθνάσι θανόντες, επεί σφ' αρετή καθόπερθεν κυδαίνους ανάγει δώματος εξ' Αίδεω». Δηλαδή, αυτοί εδώ (οι ενταφιασμένοι νεκροί), αφού περιέβαλαν την αγαπημένη πατρίδα με άσβεστη δόξα, ντύθηκαν με το μαύρο σύννεφο του θανάτου. Αλλά δεν έχουν πεθάνει, αν και σκοτώθηκαν, επειδή η ανδρεία τους, αφού πάνω απ' όλα τους δόξασε, τους οδηγεί από τον Άδη πάνω στους ουρανούς.

* Εκφωνήθηκε την Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2000 στο στρατιωτικό κοιμητήριο της Δοϊράνης
http://www.impantokratoros.gr/F298579F.el.aspx

[Johny-B]

Η Μάχη του Ρίμινι

Στρατιωτική αναμέτρηση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κατά την οποία δοξάστηκαν τα ελληνικά όπλα. Διεξήχθη από τις 13 έως τις 21 Σεπτεμβρίου 1944 επί ιταλικού εδάφους, στο πλαίσιο της συμμαχικής Επιχείρησης Ελαία (Operation Olive). Είχε ως αντικειμενικό σκοπό τη διάσπαση της λεγόμενης «Γοτθικής Αμυντικής Γραμμής», που είχαν συμπήξει οι υποχωρούντες Γερμανοί.

Μετά την κατάληψη της Ρώμης από τα συμμαχικά στρατεύματα (4 Ιουνίου 1944), οι γερμανικές δυνάμεις που στάθμευαν στην Ιταλία συμπτύχθηκαν επί της «Γοτθικής Αμυντικής Γραμμής», που εκτεινόταν από την Πίζα έως το Ρίμινι στις ακτές της Αδριατικής. Την εκτέλεση της Επιχείρησης Ελιά ανέλαβαν η 5η Αμερικανική Στρατιά υπό τον αντιστράτηγο Μαρκ Κλαρκ στα δυτικό τομέα και η 8η Βρετανική Στρατιά υπό τον αντιστράτηγο σερ Όλιβερ Λις στον ανατολικό τομέα, ο οποίος εκτεινόταν έως την Αδριατική Θάλασσα.

Στην 8η Βρετανική Στρατιά είχε ενταχθεί η 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία, αποτελούμενη από τρία τάγματα πεζικού, με διοικητή τον συνταγματάρχη Θρασύβουλο Τσακαλώτο (1897-1989). Η μονάδα αυτή είχε συγκροτηθεί στη Μέση Ανατολή μετά το Εαμικό στασιαστικό κίνημα της 6ης Απριλίου 1944 και αποτελείτο κυρίως από νομιμόφρονες προς την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού, αξιωματικούς και στρατιώτες. Η Ταξιαρχία μεταφέρθηκε στο Τάραντα στις 11 Αυγούστου 1944 και από εκεί σιδηροδρομικώς στο χωριό Κατόλικα, 20 χιλιόμετρα νοτίως του Ρίμινι, όπου από τις 8 Σεπτεμβρίου ανέλαβε τον παραλιακό τομέα, ενταχθείσα αρχικά υπό τις διαταγές της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας και στη συνέχεια υπό τη 1η Καναδική Μεραρχία. Το ίδιο βράδυ, αλλά και στις 10 Σεπτεμβρίου, βρέθηκε κάτω από εχθρικά πυρά, τα οποία απέκρουσε επιτυχώς. Την περιοχή του Ρίμινι υποστήριζαν μονάδες της 76ης Μηχανοκίνητης Στρατιάς της Βέρμαχτ, υπό τη διοίκηση του στρατηγού Τράουγκοτ Χερ.

Από τις 13 Σεπτεμβρίου η ελληνική ταξιαρχία πέρασε στην αντεπίθεση. Υποστηριζόμενη από το πυροβολικό και τα τεθωρακισμένα των συμμάχων είχε ως αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της πόλης του Ρίμινι. Οι Γερμανοί αμύνονταν λυσσωδώς, αλλά η ελληνική επίθεση υπήρξε θυελλώδης. Στις 15 Σεπτεμβρίου οι άνδρες του Τσακαλώτου επιτέθηκαν στο αεροδρόμιο του Ρίμινι, το οποίο κατέλαβαν μετά από τριήμερη μάχη. Ο δρόμος για το Ρίμινι ήταν ανοιχτός. Στις 4:30 μ.μ. της 20ης Σεπτεμβρίου το 2ο Τάγμα της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας ανέτρεψε τη γερμανική αντίσταση και τις πρωινές ώρες της 21ης Σεπτεμβρίου εισήλθε πρώτο στο Ρίμινι, όπου ύψωσε την ελληνική σημαία στο Δημαρχείο της πόλης. Ακολούθησαν ευθύς αμέσως το 1ο και το 3ο Τάγμα. Στις 7:30 π.μ. ο Δήμαρχος του Ρίμινι παρέδωσε άνευ όρων την πόλη δια πρωτοκόλλου στον διοικητή του 2ου Λόχου του 3ου Τάγματος, λοχαγό Μιχαήλ Αποστολάκη. Οι συνολικές απώλειες της ελληνικής Ταξιαρχίας στις εννιά ημέρες που διάρκεσε η Μάχη του Ρίμινι ανήλθαν σε 116 νεκρούς (10 αξιωματικοί και 106 οπλίτες) και 316 τραυματίες (23 αξιωματικοί και 293 οπλίτες).

Ο Διοικητής των Συμμαχικών Στρατευμάτων στην Ιταλία βρετανός στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ σε έκθεση του με τον τίτλο «Οι Σύμμαχοι Στρατοί στην Ιταλία από τις 3 Σεπτεμβρίου 1943 μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 1944» σημειώνει για τη δράση της 3ης Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας τα εξής:

“
Στις 20 Σεπτεμβρίου, έπειτα από πάλη χωρίς ελπίδα, εκκαθαρίσθηκε το Σαν Φορτουνάτο και στη διάρκεια της νύχτας οι Έλληνες, υπό τη διοίκηση της 1ης Καναδικής Μεραρχίας, εισήλθαν στο Ρίμινι. Ήμουνα ευτυχής, γιατί η επιτυχία αυτή είχε τόσο έγκαιρα λαμπρύνει τα πεπρωμένα της ηρωικής αυτής χώρας, που ήταν η μόνη μαχόμενη σύμμαχος στο πλευρό μας σε στιγμές ζοφερές και γιατί μία νέα νίκη στην Ιταλία είχε προστεθεί στη δόξα που αποκτήθηκε στα βουνά της Αλβανίας.
http://www.impantokratoros.gr/26317DFA.el.aspx

[Αντίθετος1972]

Έρνεστ Χέμινγουει: “Στην προκυμαία της Σμύρνης” - Η μικρασιατικη καταστροφή με τα μάτια του μεγάλου νομπελίστα

Αναδημοσίευση απο το ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΑΠΕ

(www.ana-mpa.gr)

Γεννήθηκε στις ΗΠΑ το 1899. Μόλις 20 χρονών διετέλεσε πολεμικός ανταποκριτής της «Τορόντο Σταρ» στην Ευρώπη και περιέγραψε τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το 1925 εκδίδει το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο του «Στην εποχή μας» με πρώτο διήγημα το διήγημα «Στην προκυμαία της Σμύρνης».

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις πύρινες ανταποκρίσεις και λογοτεχνικά κείμενα του νομπελίστα συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που σχετίζονται με τη Μικρασιατική καταστροφή, παρουσιάζονται στο τελευταία τεύχος [σ.σ. 2008] του περιοδικού «Ελληνική Διασπορά» του ΑΠΕ-ΜΠΕ.

«Το χειρότερο, είπε, ήταν οι γυναίκες με τα νεκρά παιδιά. Δε μπορούσαμε να τις πείσουμε να μας δώσουν τα πεθαμένα παιδιά τους. Είχαν τα παιδιά τους, νεκρά ακόμα και έξι μέρες, αλλά δεν τα εγκατέλειπαν. Δε μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Τελικά έπρεπε να τους τα πάρουμε με τη βία.»

(Από τη συλλογή διηγημάτων του με το γενικό τίτλο «Στην προκυμαία της Σμύρνης»).

Με παραπάνω λόγια κάποιος ήρωας του Χεμινγουέι, που υποτίθεται ότι ήταν αξιωματούχος πολεμικού πλοίου των ΗΠΑ αγκυροβολημένου στη Σμύρνη, περιγράφει τη μεγάλη καταστροφή. Το απόσπασμα είναι από το πρώτο λογοτεχνικό κείμενο που εξέδωσε ο αμερικανός συγγραφέας το 1925, μόλις 26 χρονών τότε, και με το οποίο άρχισε να αποκτά παγκόσμια φήμη. Πρόκειται για τη συλλογή διηγημάτων του «Στην εποχή μας» (In Our Times), όπου το πρώτο του διήγημα, ουσιαστικά ο πρόλογος του βιβλίου, έχει τον τίτλο «Στην προκυμαία της Σμύρνης».

Όσο κι αν μιλάμε για διήγημα, ο συγγραφέας δεν γράφει από απλή φαντασία. Μόλις πριν τρία χρόνια ως ανταποκριτής της καναδικής εφημερίδας “Toronto Star” ο Χεμινγουέι είχε βρεθεί ο ίδιος στον τόπο της καταστροφής και την είχε περιγράψει σε μια σειρά άρθρων του, που εκδόθηκαν το 1985 σε βιβλίο με τον τίτλο: «Dateline: Toronto”.

Ως ανταποκριτής αυτής της εφημερίδας είχε ταξιδέψει από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη της Τουρκίας στέλνοντας κατά την πορεία του τα άρθρα του στην καναδική εφημερίδα.

Στην έκδοση της 20ής Οκτωβρίου 1922 γράφει:

«Ο άντρας σκεπάζει με μια κουβέρτα την ετοιμόγεννη γυναίκα του πάνω στον αραμπά για την προφυλάξει από τη βροχή. Εκείνη είναι το μόνο πρόσωπο που βγάζει κάποιους ήχους [από τους πόνους της γέννας]. Η μικρή κόρη τους την κοιτάζει με τρόμο και βάζει τα κλάματα. Και η πομπή προχωρά... Δεν ξέρω πόσο χρόνο θα πάρει αυτό το γράμμα να φτάσει στο Τορόντο, αλλά όταν εσείς οι αναγνώστες της Σταρ το διαβάσετε να είστε σίγουροι ότι η ίδια τρομακτική, βάναυση πορεία ενός λαού που ξεριζώθηκε από τον τόπο του θα συνεχίζει να τρεκλίζει στον ατέλειωτο λασπωμένο δρόμο προς τη Μακεδονία».

Τα λόγια αυτά δεν είναι γραμμένα από κάποιον που πρώτη φορά αντικρίζει τη φρίκη του πολέμου. Ο νεαρός Χεμινγουέι είχε ζητήσει να καταταγεί ως εθελοντής στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά δεν έγινε δεκτός λόγω της κακής όρασής του. Αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει εθελοντής νοσοκόμος, να τραυματιστεί σοβαρά δυο φορές στην Αυστρία και τελικά να αποσυρθεί αφού τιμήθηκε με το βραβείο ανδρείας. Κι αυτά πριν να βρεθεί στην Τουρκία ως πολεμικός ανταποκριτής της Toronto Star, μόλις 23 χρονών.

Μέσα από το λογοτεχνικό του ταλέντο, που φανερώθηκε μέσα στα επόμενα χρόνια, ο συγγραφέας δίνει συγκλονιστικές περιγραφές μιας περιόδου που έχει σημαδέψει την ψυχή του Νεοέλληνα, μ’ όλο που κοντεύει να περάσει σχεδόν ένας αιώνας από τότε.

Σ’ ένα από τα κείμενα αυτά, στο οποίο αναφερθήκαμε ήδη, «Στην προκυμαία της Σμύρνης», που θεωρείται αριστούργημα γραφής και διδάσκεται, καθώς είδαμε στο Ιντερνέτ, στους φοιτητές αγγλικής φιλολογίας σε πολλά πανεπιστήμια, γράφει:

«Είχαμε ρητές εντολές να μην επέμβουμε, να μη βοηθήσουμε... Το πλοίο μας είχε τόση δύναμη που θα μπορούσαμε να βομβαρδίσουμε όλη τη Σμύρνη και να σταματήσουμε το μακελειό, αλλά η εντολή ήταν να μην κάνουμε τίποτα... Το παράξενο ήταν, είπε [ο υποτιθέμενος αξιωματούχος του αμερικάνικου πολεμικού που διηγείται την ιστορία], πώς ούρλιαζαν κάθε νύχτα τα μεσάνυχτα. Δεν ξέρω γιατί ούρλιαζαν αυτή την ώρα. Ήμασταν στο λιμάνι κι αυτές στην προκυμαία και τα μεσάνυχτα άρχιζαν να ουρλιάζουν. Στρέφαμε πάνω τους τους προβολείς και κι αυτές τότε σταματούσαν. ...».

Ο Χεμινγουέι ως πολεμικός ανταποκριτής είναι πιο σαφής. Ξέρει ότι 1.250.000 Έλληνες διώχτηκαν από τα σπίτια τους με την ανταλλαγή των πληθυσμών: «Ό,τι και να πει κανείς για το πρόβλημα των προσφύγων στην Ελλάδα δεν πρόκειται να είναι υπερβολή. Ένα φτωχό κράτος με μόλις 4 εκατομμύρια πληθυσμό πρέπει να φροντίσει για άλλο ένα τρίτο των κατοίκων. Και τα σπίτια που άφησαν οι Μουσουλμάνοι που έφυγαν δεν επαρκούν σε τίποτα, χώρια η διαφορά στο επίπεδο κουλτούρας που είχαν συνηθίσει οι Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη».

Σε μια άλλη ανταπόκρισή του στη «Σταρ» γράφει:

«Βρίσκομαι σε ένα άνετο τρένο, αλλά με τη φρίκη της εκκένωσης της Θράκης, όλα μου φαίνονται απίστευτα. Έστειλα τηλεγράφημα στη «Σταρ» από την Αδριανούπολη. Δεν χρειάζεται να το επαναλάβω. Η εκκένωση συνεχίζεται.... Ψιχάλιζε. Στην άκρη του λασπόδρομου έβλεπα την ατέλειωτη πορεία της ανθρωπότητας να κινείται αργά στην Αδριανούπολη και μετά να χωρίζεται σ’ αυτούς που πήγαιναν στη Δυτική Θράκη και τη Μακεδονία. .. Δε μπορούσα να βγάλω από το νου μου τους άμοιρους ανθρώπους που βρίσκονταν στην πομπή γιατί είχα δει τρομερά πράγματα σε μια μόνο μέρα. Η ξενοδόχισσα προσπάθησε να με παρηγορήσει με μια τρομερή τούρκικη παροικία: «Δε φταίει μόνο το τσεκούρι, φταίει και το δέντρο». (Toronto Star, 14 Νοέμβρη 1922)

«Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού ήταν μια θλιβερή υπόθεση, αλλά δε χρειάζεται να κατηγορούμε γι’ αυτό τον απλό Έλληνα φαντάρο. Ακόμα και όταν γινόταν εκκενώσεις περιοχών οι Έλληνες δρούσαν ως πραγματικοί στρατιώτες. Ο Κεμάλ θα είχε μεγάλο πρόβλημα αν ήταν να τους αντιμετωπίσει στη Θράκη. Ο λοχαγός Wittal του Ινδικού Ιππικού, που βρισκόταν στην Ανατόλια ως παρατηρητής κατά τη διάρκεια του πολέμου των Ελλήνων με τον Κεμάλ, μου είπε: «Οι Έλληνες στρατιώτες ήταν μαχητές πρώτης κατηγορίας. Οι αξιωματικοί τους ήταν άριστοι.... Θα μπορούσαν να έχουν καταλάβει την Άγκυρα και να τελειώσουν τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί». Κατά τον Χεμινγουέι η προδοσία αυτή πήγασε και από τους συμμάχους, αλλά και από τον βασιλιά Κωνσταντίνο που αντικατέστησε τους έμπειρους –αλλά βενιζελικούς- αξιωματικούς, με δικούς του «που ποτέ δεν είχαν ακούσει τον κρότο της μάχης». Και τελειώνει με μια πρόταση που δεν θα την έγραφε ποτέ ένας απλός δημοσιογράφος αν δεν είχε μέσα του το ταλέντο του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα: «Όλη μέρα περνούν δίπλα μου, λεροί, εξαντλημένοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι στρατιώτες που βαδίζουν στη γκρίζα γυμνή ύπαιθρο της Θράκης. Χωρίς μπάντες, χωρίς [ανθρωπιστικές] οργανώσεις να τους ανακουφίσουν, χωρίς τόπο να ξαποστάσουν, παρά γεμάτοι ψείρες, με βρώμικες κουβέρτες και κουνούπια όλη τη νύχτα. Είναι οι τελευταίοι από αυτό που ήταν κάποτε η δόξα της Ελλάδας. Κι αυτό είναι το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Τροίας» (Toronto Star, 3 Νοεμβρίου 1922).

Μπορεί ο συγγραφέας να ήταν σκληραγωγημένος και από τη φύση του (πλην των άλλων ήταν και μποξέρ) ή από τη ζωή του ως πολεμικός ανταποκριτής, αλλά δε μπορεί αν μη συγκινηθεί με τόσο πόνο. Χρόνια αργότερα, αφού είχε καλύψει δημοσιογραφικά και τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία, μιλώντας μέσα από το στόμα ενός ήρωά του γράφει:

«Δε θέλω να κοιμηθώ γιατί έχω τη προαίσθηση ότι αν κλείσω τα μάτια μου στο σκοτάδι και αφεθώ στον εαυτό μου, η ψυχή μου θα βγει από το σώμα».

Σε ένα από τελευταία του άρθρα από την Τουρκία στην Τορόντο Σταρ γράφει:

«Ποιος θα θρέψει τόσο πληθυσμό; Κανένας δεν το ξέρει και μέσα στα επόμενα χρόνια ο χριστιανικός κόσμος θα ακούει μια σπαρακτική κραυγή που ελπίζω να φτάσει και ως τον Καναδά: «Μην ξεχνάτε τους Έλληνες!».

Μόλις πριν από λίγο καιρό η διεθνής «Οργάνωση των Ακαδημαϊκών για τις Γενοκτονίες» αναγνώρισε ως γενοκτονία όχι μόνο αυτή των Ποντίων αλλά και των Ελλήνων της Ανατολίας.

Η κραυγή του Χεμινγουέι έχει επί τέλους φτάσει όχι μόνο στον Καναδά, αλλά και σε όλο τον κόσμο.

[Αντίθετος1972]

Οι συγγενείς μετά από 42 χρόνια και με τεράστια καθυστέρηση θα πάρουν πίσω τα λείψανα των ηρωικών καταδρομέων του μοιραίου μεταγωγικού αεροσκάφους Noratlas "ΝΙΚΗ 4".


Το αεροσκάφος μετέφερε Έλληνες καταδρομείς της Α' Μοίρας από την Κρήτη στην αεροδρόμιο Λευκωσίας προκειμένου να αποτραπεί η κατάληψή του από τους Τούρκους εισβολείς το "μαύρο" καλοκαίρι του 1974

Σήμερα Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2016, παρουσία του Προέδρου της Κύπριακής Δημοκρατίας και του Έλληνα ΥΠΑΜ, Πάνου Καμμένου, καθώς και πλήθους άλλων επισήμων, αναμένεται σε ειδική τελετή να παραδοθούν τα λείψανα 16 Ελλήνων καταδρομέων που επέβαιναν στο μοιραίο Noratlas που λόγω καθυστερημένης ενημέρωσης, εξελήφθη από την κυπριακή αεράμυνα ως εχθρικό, τουρκικό αεροσκάφος και εβλήθη με αντιαεροπορικά πυρά το βράδυ το βράδυ 21ης προς τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου 1974

Την επόμενη οι υπόλοιποι καταδρομείς της Α' Μοίρας, καθώς τα υπόλοιπα αεροσκάφη της αποστολής-αυτοκτονίας "ΝΙΚΗ", αρκετά λαβωμένα από τα πυρά κατάφεραν να συγκρατήσουν την επέλαση Τούρκων αλεξιπτωτιστών και αρμάτων μάχης, διατηρώντας σε ελληνικά χέρια έναν στόχο υψηλής στρατηγικής και συμβολικής αξίας, καθώς η κατάληψη του αεροδρομίου της πρωτεύουσας θα αποτελούσε μια πρώτης τάξεως νίκη προπαγάνδας για την τουρκική πλευρά.

[Αντίθετος1972]

Ιδού ένα link ιστορικού χαρακτήρα για την επιχείρηση"Νικη" του 1974:

http://chalarisargiris.blogspot.gr/2014 ... 4.html?m=1

[Johny-B]

Η Σμύρνη κάποτε, μέσα από σπάνιες εικόνες
http://www.dinfo.gr/%CE%B7-%CF%83%CE%BC ... %8C%CE%BD/

[Voreios]

Ο Διονύσης Παπαγιανόπουλος, εκτός από μεγάλος κωμικός, ήταν και μέγαλος Πατριώτης.
Το 1940 βρέθηκε στο Μέτωπο, πολέμησε κάτω από δύσκολες συνθήκες και οι μνήμες από τις μάχες που έδωσαν οι Έλληνες δεν σβήστηκαν πότε από τη μνήμη του.

Πολύ αργότερα, όταν ο Πόλεμος ήταν μια μακρινή ανάμνηση από το παρελθόν, ό ίδιος είχε πει σε συνέντευξή του:
«Δεν ξεχνιούνται όσα χρόνια και αν περάσουν.
Πώς να σβήσει από τη μνήμη μου η εξόρμησις στο ύψωμα του Αγίου Αθανασίου στη Χειμάρρα;
Ανεβήκαμε με χέρια και πόδια, πολεμώντας με πέτρες.
Είχα, θυμάμαι, πέντε φυσίγγια επί 20 ώρες. Εκεί που είχαμε σκαρφαλώσει, δεν μπορούσαν να μας φτάσουν τα μεταγωγικά.
Κι εμείς πολεμούσαμε με πέτρες».

Ο Παπαγιαννόπουλος βγήκε ζωντανός από την πρώτη γραμμή του μετώπου και μετά τη συνθηκολόγηση επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Διακοφτό, με το μόνο διαθέσιμο μέσο: Τα πόδια του.

[marjory]

Η συμμετοχή της Αλβανίας στην επίθεση κατά της Ελλάδας την 28η Οκτωβρίου 1940

Ο ρόλος της Αλβανίας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Του Χαράλαμπου Νικολάου / Ταξίαρχου ε.α., τ. καθηγητή Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ
Το 1939 τα ιταλικά στρατεύματα, υπό τον στρατηγό Γκουτσόνι, αποβιβάσθηκαν στο Δυρράχιο, το πρωί της 7ης Απριλίου. Ο βασιλιάς Ζώγου δεν αιφνιδιάστηκε δεδομένου ότι
είχαν προηγηθεί, πριν από έναν μήνα και πλέον, εντατικές διπλωματικές συνομιλίες. Υφίστατο το στοιχείο του αιφνιδιασμού για τις ξένες κυβερνήσεις, εκτός της Γερμανίας και ίσως της Γιουγκοσλαβίας. Δεν προβλήθηκε καμία σοβαρή αντίσταση κατά των Ιταλών. Ο αλβανικός λαός στην πλειοψηφία του υποδέχθηκε τους Ιταλούς στρατιώτες ως “ελευθερωτές”.


Τα γεγονότα έκτοτε διαδέχθηκαν το ένα το άλλο με κινηματογραφική ταχύτητα. Στις 14 Απριλίου 1939 η Αλβανία αποχώρησε από την Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Στις 15 Απριλίου έγινε δεκτή στο Κυρηνάλιο (ανάκτορο στη Ρώμη, θερινή διαμονή των Πάπων μέχρι το 1870, στη συνέχεια κατοικία του βασιλιά της Ιταλίας και αργότερα του προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας), πολυμελής αλβανική αντιπροσωπεία υπό τον πρωθυπουργό Βερλάτση. Αυτός προσφώνησε τον Bασιλιά αυτοκράτορα πρώτα στην αλβανική και έπειτα στην ιταλική γλώσσα και του προσέφερε το “στέμμα του Σκεντέρμπεη”. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η ιταλική Βουλή έδωσε τη συναίνεση της για την “προσωπική ένωση” και την επομένη έπραξε το ίδιο η Γερουσία. Διορίστηκε τοποτηρητής του βασιλιά, όχι μέλος της δυναστείας (είχε γίνει λόγος για τον δούκα του Μπέργκαμο), αλλά ο πρεσβευτής Τζακομόνι.

Στις 21 Απριλίου αποφασίστηκε από την κυβέρνηση Βερλάτση η σύσταση Αλβανικού Φασιστικού Κόμματος. Στις 3 Ιουνίου έλαβε χώρα η τελευταία πράξη του αλβανικού οράματος: αντιπροσωπεία από τους Βερλάτση, Ντίνο και Κολίκβι και τρεις ανώτερους αξιωματικούς επέδωσε στον βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ απόφαση της αλβανικής κυβέρνησης σύμφωνα με την οποία ο Αλβανικός Στρατός ενσωματωνόταν στον Ιταλικό Στρατό.

Ο αλβανικός Τύπος προ του πολέμου παρουσίαζε άρθρα με πολεμική κατά της Ελλάδας. Μάλιστα ο υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας, Τσιάνο, διέταξε τον τοποτηρητή στην Αλβανία Τζακομόνι: “Φροντίστε ώστε ο αλβανικός Τύπος να συνεχίζει τη ζωηρή του πολεμική εναντίον της Ελλάδας”.

Στις αρχές Ιουνίου του 1939 οι Μουσολίνι και Τσιάνο, θέλοντας να μειώσουν την οργή των Αλβανών για την απώλεια της ανεξαρτησίας τους, προσπάθησαν να τους παραπλανήσουν καλλιεργώντας τους ελπίδες αλυτρωτισμού για το Κοσσυφοπέδιο και την Τσαμουριά, που έπρεπε να απελευθερωθούν.Ο Γερμανός καθηγητής πανεπιστημίου Χ. Ρίχτερ γράφει: “Οι ρίζες της πολεμικής αυτής εμπλοκής της Ιταλίας φθάνουν μέχρι το 1923, όταν ο Μουσολίνι επεχείρησε να καταλάβει την Κέρκυρα και αναγκάστηκε από τις Αγγλία και Γαλλία να εγκαταλείψει το εγχείρημα του”. Ο Τσιάνο στο ημερολόγιο του γράφει ότι τον Αύγουστο του 1940 ο Μουσολίνι δήλωσε πως οι Έλληνες επλανώντο, αν θεωρούσαν ότι είχε ξεχάσει εκείνο το επεισόδιο, και ότι ο λογαριασμός τους έμενε ανοικτός.

Σύμφωνα με ιταλικές πηγές, η στάση της αλβανικής ηγεσίας λίγο πριν κηρυχθεί ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος ήταν υπέρ των Ιταλών. Ο Ιταλός τοποτηρητής Τζακομόνι, σε τηλεγράφημα του προς τον Τσιάνο, στις 24 Αυγούστου 1940, μεταξύ των άλλων ανέφερε τα εξής: “Από παντού καταφθάνουν έγγραφα που αποδεικνύουν τον ορθό προσανατολισμό των Αλβανών, άπειρες είναι οι αιτήσεις για κατάταξη στα εθελοντικά σώματα (…). Σε όλα τα κεντρικά σημεία της Αλβανίας παρατηρείται ζωηρό ενδιαφέρον και προσήλωση στις προσταγές του Ντούτσε. Η κίνηση του στρατού προκάλεσε μεγάλη ζωηρότητα κι’ ανυπομονησία για δράση…”.

Κατά τη σύσκεψη της 15ης Οκτωβρίου 1940 στο Παλάτσο Βενέτσια, ο τοποτηρητής Τζακομόνι, σε ερώτηση του Ντούτσε για το πώς βλέπει την κατάσταση στην Αλβανία, απάντησε: “Στην Αλβανία αναμένουν την ενέργεια με ανυπομονησία. Η χώρα έχει ξεσηκωθεί και οι κάτοικοι είναι γεμάτοι χαρά. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο ενθουσιασμός τους είναι τόσο ζωηρός ώστε τον τελευταίο καιρό έχουν κάπως δυσαρεστηθεί επειδή η ενέργεια δεν έχει ακόμα εκδηλωθεί”.

Ο Ιταλός στρατηγός Σ. Βισκόντι Πράσκα, στο βιβλίο του για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, έγραφε τα εξής: “Σύμφωνα με υπόσχεση του στρατάρχη Μπαντόλιο προ του πολέμου, θα μπορούσαν να αποσταλούν στην Αλβανία για την ενδεχόμενη ενέργεια κατά της Ελλάδας….10.000 τυφέκια για τον εξοπλισμό των αλβανικών ταγμάτων εθελοντών, τα οποία θα χρησιμοποιούντο ως τμήματα κάλυψης”.

Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης στο Παλάτσο Βενέτσια (15 Οκτωβρίου 1940)” Ο Μουσολίνι, ακόμα, ζήτησε από τον Τζακομόνι κι εμένα πληροφορίες για τα αλβανικά τμήματα, ενώ διατύπωσε την αρχή ότι ο ρόλος των Αλβανών θα έπρεπε να περιοριστεί σε στενά πλαίσια…”. “Ειδικότερα είχαν συγκροτηθεί τρία τάγματα διοικητικής μέριμνας από εφέδρους Ιταλούς (…) και από εφέδρους Αλβανούς (…).

Κατόπιν προχωρήσαμε στην ίδρυση δύο ταγμάτων Φασιστικής Πολιτοφυλακής από Αλβανούς (…). Πρότεινα στον Τζακομόνι να συστήσει μερικά τάγματα από Αλβανούς εθελοντές, δύο διαφορετικών τύπων: Τάγματα καθορισμένα για την άμυνα συγκεκριμένων διαβάσεων ή κοιλάδων στο μέτωπο και τάγματα πιο ευκίνητα, δυνάμενα να προσκολληθούν στα μάχιμα στρατεύματα μας.

Με τη βοήθεια της αλβανικής κυβέρνησης και διαφόρων αρχηγών φυλών εξασφαλίστηκε η δυνατότητα συγκρότησης 10-12 ελαφρών ταγμάτων συνολικής δύναμης 6-7.000 ανδρών, επιλεγέντων από τις πιο πολεμικές φυλές και μάλιστα από αυτούς που υπήρχε ενδεχόμενη σχέση με πληθυσμούς εκτός συνόρων (σ.σ. προφανώς εννοούσε τους Τσάμηδες). Τα ευκίνητα τάγματα, τύπου ανταρτικών ομάδων, προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των μεραρχιών μας (…).
Το Υπουργείο Στρατιωτικών, κατόπιν επανειλημμένων οχλήσεων, τελικά ενέκρινε την αποστολή του οπλισμού για τη συγκρότηση των αλβανικών μονάδων. Όμως αργότερα άλλαξε γνώμη και διέταξε τον περιορισμό της σύστασης των εθελοντικών αλβανικών ταγμάτων μόνο στη νότια Αλβανία (σε αυτήν όπου υφίστατο το μεγαλύτερο μέρος των φιλελληνικών στοιχείων), δηλαδή συνολικά έξι τάγματα” (σ.σ. Ο Β. Πράσκα αναφέρει ως “φιλελληνικά = grecofili” τα αμιγώς ελληνικά βορειοηπειρωτικά φύλα).

Σε ερώτηση του Ντούτσε, κατά τη σύσκεψη, “Ποια η συνεισφορά των Αλβανών τόσο σε τακτικό στρατό, όσο και σε άτακτους στους οποίους δίδω μεγάλη σημασία”, ο Πράσκα απάντησε “Για το θέμα αυτό έχουμε καταρτίσει ανάλογο σχέδιο. Προτείνουμε την οργάνωση συγκροτημάτων άτακτων από 2.500 ως 3.000 άνδρες, στελεχωμένων με αξιωματικούς μας”.

Ο τοποτηρητής Τζακομόνι, σε μυστικό υπόμνημα του προς τον υπουργό Αλβανικών Υποθέσεων, Μπενίνι, στις 19 Οκτωβρίου 1940, μεταξύ των άλλων γράφει: “…Από την άλλη προετοιμάζω αλβανικά στοιχεία, εξακριβωμένα θαρραλέα, ειδικά Τσαμουριώτες, τα οποία θα έχουν ως αποστολή να εισέλθουν κρυφά στο ελληνικό έδαφος και εκεί, την ώρα που θα επιτεθεί ο στρατός μας, θα διαπράξουν με τη βοήθεια των πέρα από τα σύνορα φίλων τους τις παρακάτω πράξεις: καταστροφή τηλεγραφικών και τηλεφωνικών συρμάτων, εξάλειψη των φυλακίων και των παρατηρητηρίων κατά μήκος των συνοριακών γραμμών (…).

Μερικά από τα στοιχεία αυτά θα εφοδιαστούν από την υπηρεσία στρατιωτικών πληροφοριών με μερικούς φορητούς πομπούς, χάρη στους οποίους η διοίκηση του στρατεύματος θα έχει ακριβείς ειδήσεις περί των θέσεων των ελληνικών στρατευμάτων”. Πληροφορεί δε τον Μπενίνι ότι μεταξύ των Αλβανών παρατηρείται αίσθημα αναμονής, εμπιστοσύνης και άγριας διάθεσης. Ο ίδιος στις 21 Οκτωβρίου γράφει στον Μπενίνι: “Θα μπορούσε να αποσπασθεί, όσο θα διαρκούν οι εχθροπραξίες, το Τάγμα της Βασιλικής Αλβανικής Φρουράς”.

Ο αντιβασιλιάς της Αλβανίας βεβαίωσε “ότι είναι πάρα πολλές οι αιτήσεις των Αλβανών να καταταγούν στα σχηματιζόμενα αλβανικά σώματα, προοριζόμενα να κτυπήσουν τους Έλληνες και να συνεργαστούν με τον ιταλικό Στρατό, και ότι ο πληθυσμός ελπίζει, επίσης, να κληθούν υπό τα όπλα μερικές ηλικίες…”.


Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ

Ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, που άρχισε την 28η Οκτωβρίου 1940, επεκτάθηκε αυτόματα και μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Η Αλβανία, συνδεδεμένη την εποχή εκείνη με καθεστώς “προσωπικής ένωσης” με την Ιταλία, είχε δεχθεί με νόμο του Κοινοβουλίου της (Αλβανικός Νόμος, 10 Ιουνίου 1940) ότι: “το Βασίλειο της Αλβανίας αναγνωρίζει ότι θα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με τα κράτη τα οποία θα βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με το Βασίλειο της Ιταλίας”.

Συνεπώς με την κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία εναντίον της Ελλάδας βρέθηκε σε εμπόλεμη κατάσταση με την πατρίδα μας. Γι’ αυτό η Ελλάδα με το Βασιλικό Διάταγμα (ΒΔ) της 10ης Νοεμβρίου 1940, το οποίο εκδόθηκε σε εφαρμογή του ΑΝ (Αναγκαστικού Νόμου) 2636/1940 “Περί δικαιοπραξιών εχθρών και μεσεγγυήσεως εχθρικών περιουσιών”, όρισε ως εχθρικά κράτη “την Ιταλία μαζί με τις κτήσεις, τα αυτοκρατορικά της εδάφη και τις αποικίες, καθώς και την Αλβανία”.

Ο Ιταλός στρατηγός Βισκόντι Πράσκα σε διαταγή του της 21ης Οκτωβρίου 1940 αποκαλύπτει ότι είχε αναθέσει σε ειδικούς αξιωματικούς, συνοδευόμενους από Αλβανούς οδηγούς, να εκτελούν αναγνωρίσεις στην άμεση περιοχή των συνόρων. Περαιτέρω η διαταγή καθόριζε ότι έπρεπε να οργανωθούν ειδικά τμήματα αποτελούμενα ως επί το πλείστον από Αλβανούς, πλαισιούμενους μόνο από Ιταλούς, και επιφορτισμένα με την εξουδετέρωση των μεμονωμένων Ελλήνων σκοπών και με την αποκοπή των τηλεφωνικών γραμμών.

Η προκήρυξη που διάβασε ο πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου Βερλάτσι, στις 28 Οκτωβρίου 1940, αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής: “…Οι στρατιώτες του ένδοξου Ιταλικού Στρατού, στις τάξεις του οποίου περιλαμβάνονται πολλές μονάδες Αλβανών στρατιωτών…”. Ο Ιταλός ιστορικός Μάριο Τσέρβι γράφει: “Στις ιταλικές μεραρχίες περιλαμβάνονταν επίσης αλβανικά τμήματα (…). Εκπαιδεύτηκαν ακόμα και Αλβανοί, που θα ήθελαν να συμμετάσχουν στις επιχειρήσεις”.

Ο Γερμανός καθηγητής Χ. Ρίχτερ σημειώνει: “…Η συνολική δύναμη του ιταλικού Στρατού στην Αλβανία δύο ημέρες πριν από την επίθεση ανερχόταν σε 140.000 άνδρες, συμπεριλαμβανομένων (…) και των Αλβανών εθελοντών”. Ο Αμερικανός καθηγητής του πανεπιστημίου Χάρτφοντ, Μπ.Φίσερ, στην ανακοίνωση του κατά το Συνέδριο του ΙΜΧΑ (Ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου), τον Οκτώβριο του 1990, ανέφερε σχετικά τα εξής: “Ο Μουσολίνι είχε δώσει διαταγές να υπάρχουν δύο αλβανικά τάγματα σε κάθε ιταλική μεραρχία, που χρησιμοποιήθηκαν για την εισβολή στην Ελλάδα, και επί πλέον είχαν σχηματιστεί τρία τάγματα Αλβανών μελανοχιτώνων, που είχαν το σύνθημα “Πεθαίνουμε όλοι για τον Ντούτσε”.

Διάφορες μυστικές διαταγές επιχειρήσεων του διοικητή της Μεραρχίας “Τζούλια”, στρατηγού Μάριο Τζιρότι, χρονολογούμενες από τις 21 Οκτωβρίου 1940 και μετά, οι οποίες έπεσαν αργότερα στα χέρια του Ελληνικού Στρατού, αποκαλύπτουν ότι είχε αναθέσει εργασίες σε ειδικούς αξιωματικούς, συνοδευόμενους από ντόπιους Αλβανούς, φέροντες ενδυμασίες χωρικών…Κατά την αρχική προέλαση της Μεραρχίας “Τζούλια” στον τομέα της Πίνδου οι επιτιθέμενοι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν Αλβανούς οι οποίοι γνώριζαν ελληνικά και φώναζαν στους Ελληνες στρατιώτες να παραδοθούν, λέγοντας ότι ο αγώνας τους ήταν πλέον μάταιος εφόσον στην Αθήνα είχε γίνει επανάσταση, η κυβέρνηση Μεταξά είχε πέσει, η νέα κυβέρνηση είχε συμμαχήσει με τον Άξονα κ.ά. Στις 2 Νοεμβρίου 1940 τάγμα Αλβανών επιτέθηκε στο Καλπάκι απεγνωσμένα, χωρίς επιτυχία. Αλβανοί αυτόμολοι παρείχαν πληροφορίες στον Ελληνικό Στρατό.

Ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, διοικητής της VIII Μεραρχίας η οποία αντιμετώπισε την κύρια προσπάθεια της ιταλικής επίθεσης, γράφει για τη συμμετοχή αλβανικών δυνάμεων στον τομέα της Μεραρχίας: “Συμμετείχαν τρία τάγματα μελανοχιτώνων (Ι, II, III), δύο αλβανικά τάγματα πεζικού (“Γκράμος” και “Ντρίνος”), αλβανική ορειβατική πυροβολαρχία (“Νταϊτι”), τάγμα Αλβανών εθελοντών και σώματα άτακτων Αλβανών”.

Όπως καταγγέλλει ο υποστράτηγος, κατά τον Οκτώβριο του 1940 ο Αλβανός υπουργός Δικαιοσύνης συγκροτούσε συμμορίες με σκοπό να δράσουν στο ελληνικό έδαφος. Ο αντιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος, αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού κατά τον πόλεμο 1940-41, σημειώνει: “Όλες οι ιταλικές μεραρχίες πεζικού ήταν ενισχυμένες σε πεζικό με τάγματα Αλβανών…”.

Ο Β. Πράσκα στο τμήμα του βιβλίου του “Εξέλιξη των επιχειρήσεων από 28 έως 31 Οκτωβρίου 1940″, ανακεφαλαιώνοντας γράφει για τη συμμετοχή των αλβανικών μονάδων τα εξής: “…Φάλαγγα “Σολίνας” II Τάγμα της 1ης Λεγεώνας Αλβανών εθελοντών. (…) Κεντρική Φάλαγγα και Διοίκηση Μεραρχίας “Φερράρα” Ι Τάγμα Αλβανών Εθελοντών. (…) Παραλιακό Συγκρότημα… Τα τμήματα διαπεραιώθηκαν με την κάτωθι σειρά… 6) Τα τάγματα Αλβανών εθελοντών “Πεσκοσόλιντο” και “Κιαραβάλλε”. (…) “Τα αλβανικά τάγματα εθελοντών, προπορευόμενα του 3ου Συντάγματος Γρεναδιέρων και κινούμενα…”…”Τα τάγματα Αλβανών εθελοντών, επίσης, ήλεγχαν πλήρως την αμαξιτή οδό (Ηγουμενίτσας-Βάρφανης).

Στην επίθεση εναντίον του υψώματος 1289 του Λαπιστέτ, στις 09.30 της 4ης Νοεμβρίου 1940, έλαβε μέρος ένα από τα πιο επίλεκτα τμήματα των Αλβανών, το τάγμα “Τιμόρ”, το οποίο και κατόρθωσε να το καταλάβει. Με άμεση αντεπίθεση των Ελλήνων το τάγμα “Τιμόρ” αναδιπλώθηκε και διασκορπίστηκε στην κοιλάδα με άτακτη φυγή. Υποχρεώθηκαν να επέμβουν οι βερσαλιέροι για να σταματήσουν τους Αλβανούς.

Στην αναφορά που ακολούθησε διαπιστώθηκε ότι από τη δύναμη των 1.200 ανδρών του τάγματος είχαν απομείνει μόνο μερικές εκατοντάδες. Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο απαρηγόρητος, όπως γράφει ο Μ. Τσέρβι, διοικητής του Τάγματος. Αλβανικό τάγμα στις 25 Νοεμβρίου 1940 συμμετείχε με τα ιταλικά στρατεύματα στην επίθεση για την κατάληψη του σταυροδρομιού παρά το Δελβινάκι. Οι Αλβανοί αρχικά κατέλαβαν το χωριό αλλά την επόμενη με αντεπίθεση των Ελλήνων αυτό ανακαταλήφθηκε. Το αλβανικό τάγμα είχε απώλειες και αρκετοί άνδρες του συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.

Στις 12 Νοεμβρίου αυτομόλησε στις ελληνικές γραμμές λόχος Αλβανών στρατιωτών με τους αξιωματικούς του. Κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου, οπότε οι Ιταλοί είχαν εισχωρήσει στο ελληνικό έδαφος σε μερικούς τομείς, Αλβανοί με μια σημαία τους εισήλθαν στην Κόνιτσα μαζί με τους Ιταλούς, τον Διαμαντή και τον εξωμότη Ματούση. Ο Διαμαντής μάλιστα εκφώνησε λόγο λέγοντας ότι θα απελευθερώσει την Κόνιτσα και θα σχηματίσει την Ομοσπονδία της Πίνδου.

Η απάντηση του Μουσολίνι (22/11) σε επιστολή του Χίτλερ (20/11) αναφέρει μεταξύ των άλλων: Η αποτυχία των Ιταλών οφείλεται και στη λιποταξία των αλβανικών δυνάμεων, οι οποίες στασίασαν εναντίον των Ιταλών…”.

Αποκαλυπτικά είναι τα όσα γράφει στο ημερολόγιο του ο Φερνάντε Κομπιόνε, έφεδρος υπολοχαγός πεζικού της 51ης Ορεινής Μεραρχίας “Σιέννα”: “…Κατά το χρονικό διάστημα από 28 Οκτωβρίου ως 14 Νοεμβρίου 1940, οπότε ιταλικά τμήματα είχαν εισχωρήσει σε περιοχές της Ελλάδας, οι Τσάμηδες υποδέχονταν σε όλα τα χωριά τους Ιταλούς ως ελευθερωτές, με ζητωκραυγές και ενθουσιασμό…”.

Ο Ιταλός ιστορικός Μ. Τσέρβι γράφει: “Όπως αναφέρει ο στρατηγός Β. Πράσκα σε συζήτηση του με τον Πρίκολο (σ.σ. Αρχηγός του Επιτελείου της Αεροπορίας), ένας εθελοντής, πληγωμένος βαριά, πριν ξεψυχήσει αναφώνησε “Είμαι ευχαριστημένος που πεθαίνω για να μπορέσει ο (Αρχηγός του Επιτελείου της Αεροπορίας) να περάσει”.

Κατά τη διάρκεια της ιταλικής εαρινής επίθεσης (Μάρτιος 1941) ο Μουσολίνι επισκεπτόταν διάφορες μονάδες για να τονώσει το ηθικό των ανδρών, στη ζώνη του Δέβολη και στην περιοχή του Βερατίου. Μεταξύ άλλων επισκέφθηκε ομάδες ταγμάτων και εθελοντών Αλβανών, των ιδίων για τους οποίους αρχικά εκείνος και ο Τσιάνο πίστευαν ότι είχαν προκαλέσει τις πρώτες ιταλικές ήττες. Κατά τις συνομιλίες που είχε μαζί τους έμεινε ενθουσιασμένος από το παράστημα και το πολεμικό τους μένος.

Ο Γερμανός συγγραφέας Βίλιμπαλντ Κόλεγκερ, σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1942, για τη στάση των Αλβανών κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-41 γράφει τα εξής: “…Οι Ελληνες αναγκάζονταν να πολεμούν εναντίον Αλβανών συμμοριτών, κατά τη στιγμή που Αλβανοί εθελοντές προσέρχονταν αθρόα στις ιταλικές φάλαγγες. Δεν αγνοούσαν οι από γόνοι του Σκεντέρμπεη ποίοι ήταν οι πραγματικοί φίλοι τους. (…) Αγωνίσθηκαν με επιμονή και γενναιότητα όπου και αν τοποθετήθηκαν. (…). Απειράριθμες υπήρξαν οι περιπτώσεις απονομής τιμητικών διακρίσεων σε Αλβανούς…”.

Ο Μ. Τσέρβι γράφει ότι ο τοποτηρητής Τζακομόνι πληροφορούσε τον βασιλιά της Ιταλίας: “…Εδώ και έναν μήνα οι Αλβανοί είναι εξαιρετικά έμπιστοι και άριστα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον, το φρόνημα τους στέκεται ψηλά, η δε εργατικότητα και η αποδοτικότητα των υπαλλήλων κρίνεται εξαιρετική…”.

Ο Τζακομόνι είχε οργανώσει, όπως γράφει ο Μ. Τσέρβι, “ομάδες Αλβανών για τη διενέργεια δολιοφθορών, που ο ρόλος τους ήταν να εισχωρούν στο ελληνικό έδαφος και να προβαίνουν σε καταστροφή του τηλεφωνικού δικτύου, να καταστρέφουν φυλάκια, να αφοπλίζουν φρουρούς, να προκαλούν ταραχές στα μετόπισθεν, να διενεργούν δολοφονικές απόπειρες εναντίον στρατηγών του εχθρικού στρατοπέδου και να προπαρασκευάζουν και να υποκινούν κινήματα ανάμεσα στη λαϊκή μάζα”. Ο ιταλικός Στρατός δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να επωφεληθεί από τη δραστηριότητα τους.

Ο στρατηγός Μπαντόλιο στα απομνημονεύματα του αναφέρει: “Οι Ελληνες δεν έδειξαν καμία διάθεση συνεργασίας. Αντίθετα οι Αλβανοί στρατιώτες, που υπό μορφή ταγμάτων συμμετείχαν στις δικές μας μεραρχίες, αποδείχθηκαν άπιστοι και δόλιοι, καθώς επιδόθηκαν σε πράξεις δολιοφθοράς εναντίον μας, ή πέρασαν στις τάξεις των Ελλήνων…”.

Ο στρατηγός Αλ. Εδιπίδης γράφει ότι “Τμήματα αλβανικά, άρτια συγκροτημένα και με ομοιογενή στελέχη (αξιωματικοί και στρατιώτες Αλβανοί) πολέμησαν στις 27 Νοεμβρίου στο Φράσερι προς την Κλεισούρα”.

Ο πρεσβευτής Άδωνις Κύρου σημειώνει: “…Όταν, τέλος, εξερράγη ο Ελληνο-Ιταλικός πόλεμος, συμμετέσχον εις αυτόν παρά το πλευρόν των Ιταλών με ενθουσιασμόν και ανθελληνικήν λύσσαν άπειροι Αλβανοί – ενώ ουδείς εξ αυτών εσκέφθη να προσδράμη εις βοήθειαν του νικηφόρου Ελληνικού Στρατού, καίτοι ούτος, συμφώνως προς την ραδιοφωνικήν διακήρυξιν του Ιωάννου Μεταξά, ήρχετο προς αποκατάστασιν της αλβανικής ελευθερίας, ανεξαρτησίας και ακεραιότητας…”.

Όταν ο Ελληνικός Στρατός προήλαυνε εντός του αλβανικού εδάφους, τα περισσότερα σώματα στρατού των Αλβανών είχαν διαλυθεί, ενώ στα πρόσωπα των λιγοστών Αλβανών που εκινούντο στους δρόμους, ανάμεσα στους Ιταλούς, ζωγραφιζόταν άγριος θυμός εναντίον ενός στρατεύματος που το νόμιζαν παντοδύναμο και το έβλεπαν να οπισθοχωρεί μπροστά στις ελληνικές δυνάμεις.

Η Αγγλίδα ιστορικός Μ. Βίκερς τοποθετείται διαφορετικά: “…Η αλβανική κοινή γνώμη αρχικά πανηγύρισε για τον ελληνικό θρίαμβο, η στάση της όμως άλλαξε όταν η Αθήνα άρχισε να φανερώνει τις προθέσεις της να προσαρτήσει τη νότια Αλβανία…”(!!!).

Ενώ υπάρχουν όλα τα παραπάνω περί συμμετοχής των Αλβανών στον πόλεμο, οι Αλβανοί ιστορικοί, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα, προσπάθησαν μεταπολεμικά να μας πείσουν ότι δεν συμμετείχαν με το μέρος των Ιταλών ή ότι συμμετείχαν λίγα τμήματα δια της βίας.

Συγκεκριμένα οι Αλβανοί ιστορικοί Σ. Πόλο και Α. Πούτο γράφουν σχετικά τα εξής: “Τα δύο αλβανικά τάγματα που στάλθηκαν με τη βία στον πόλεμο του 1940 αρνήθηκαν να πολεμήσουν. Οι Ιταλοί τους έκλεισαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην κεντρική Αλβανία. (….) Στην ελληνική κυβέρνηση η πορεία των γεγονότων φαινόταν πως έδινε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει τα παλαιά προσαρτιστικά σχέδια τους για τις περιοχές της Κόρτσας (σ.σ. Κορυτσάς) και του Γκιροκάστρ (σ.σ. Αργυρόκαστρου)”.

Σε άλλο σημείο συνεχίζουν: “Το 1940 ήταν μοναδική ευκαιρία να ενωθεί με τον ελληνικό Στρατό ο αλβανικός”. Έτσι εξηγείται η κατηγορηματική άρνηση του ελληνικού στρατηγείου στην πρόταση των Αλβανών αντιφασιστών πατριωτών να σχηματίσουν δύο τάγματα και να πολεμήσουν με την εθνική τους σημαία στο πλευρό των ελληνικών δυνάμεων εναντίον των Ιταλών εισβολέων!

Στην πραγματικότητα οι Αλβανοί έδειξαν πλήρη δυσπιστία και απροθυμία να συνεργαστούν με τον ελληνικό στρατό. Αντιθέτως συνεργάστηκαν με τους Ιταλούς. Ο Ιταλός παρατηρητής Τζακομόνι βεβαίωσε κατηγορηματικά και με συγκεκριμένα στοιχεία, ενώπιον του Ανώτατου Ιταλικού Δικαστηρίου, τα εξής: “Και οι Αλβανοί βοήθησαν παντού και πάντα τον Ιταλικό Στρατό, χωρίς να σημειωθεί πουθενά οποιοδήποτε επεισόδιο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1) Εκδ. ΔΙΣ/ΓΕΣ: Ο ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-1941, Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ, Α9ήναι, 1960.
(2) Εκδ. Υπουργείου Εξωτερικών: 1940-1941,ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ, Αθήνα, 1980.
(3) Παπάγου Αλεξ.: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1940-1941, εκδ. “Οι Φίλοι του Βιβλίου”, Α9ήναι, 1945.
(4) Κατσιμήτρου Χαρ.: Η ΗΠΕΙΡΟΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ, εκδ. ΓΕΣ, Μήνα, 1982.
(5) Τσέρβι Μ.: Ο ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, έκδοση Αlvin Redma Hellas, Α9ήνα, 1987.
(6) Κόρου Αδωνι: ΧΡΟΝΙΚΟΝ 1940-1944.
(7) Κύρου Αλ.: ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ, Α9ήναι, 1962.
(8) Σιωμοπούλου Στυλ.: Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ “TΖΟΥΛΙΑ” ΣΤΗΝ ΠΙΝΔΟ, Ηπειρωτική Εστία, 1994.
(9) Τριαντάφυλλου Κ.: ΤΑ ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-41, Πάτρα, 1981.
(10) Τσιρπανλή Ζαχ.: ΠΩΣ ΕΙΔΑΝ OI ΙΤΑΛΟΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1940-41, Αθήνα, 1974.
(11) Ζαούση Αλεξ.: OI ΔΥΟ ΟΧΘΕΣ 1939-1945, εκδ. Παπαζήση, 1987.
(12) Richter Heinz: Η ΙΤΑΛΟ-ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Γκοβόστης, 1998.
(13) Μιχαλοπούλου Δημ.: ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΙΑΣ 1923-1928.
(14) Πράσκα Βισκόντι: ΕΓΩ ΕΙΣΕΒΑΛΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Γκοβόστης, 1999.
(15) Vickers Miranda: ΟΙ ΑΛΒΑΝΟΙ, εκδ. Οδυσσέας, 1997.
(16) ΡοΙΙο S. – Ρυtο Α.: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ, εκδ. Ομάδα.
(17) Νικολάου Χαρ.: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ -ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ, εκδ. Φλώρου, 1996.
(18) Ημερήσιος Τύπος της εποχής.
enromiosini
https://aktines.blogspot.com
https://kaini-ktisis.blogspot.com/2018/ ... Ba0fJHM6Tk

[Αλέκος]

Ο Διονύσης Παπαγιανόπουλος, εκτός από μεγάλος κωμικός, ήταν και μέγαλος Πατριώτης.
Το 1940 βρέθηκε στο Μέτωπο, πολέμησε κάτω από δύσκολες συνθήκες και οι μνήμες από τις μάχες που έδωσαν οι Έλληνες δεν σβήστηκαν πότε από τη μνήμη του.

Πολύ αργότερα, όταν ο Πόλεμος ήταν μια μακρινή ανάμνηση από το παρελθόν, ό ίδιος είχε πει σε συνέντευξή του:
«Δεν ξεχνιούνται όσα χρόνια και αν περάσουν.
Πώς να σβήσει από τη μνήμη μου η εξόρμησις στο ύψωμα του Αγίου Αθανασίου στη Χειμάρρα;
Ανεβήκαμε με χέρια και πόδια, πολεμώντας με πέτρες.
Είχα, θυμάμαι, πέντε φυσίγγια επί 20 ώρες. Εκεί που είχαμε σκαρφαλώσει, δεν μπορούσαν να μας φτάσουν τα μεταγωγικά.
Κι εμείς πολεμούσαμε με πέτρες».

Ο Παπαγιαννόπουλος βγήκε ζωντανός από την πρώτη γραμμή του μετώπου και μετά τη συνθηκολόγηση επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Διακοφτό, με το μόνο διαθέσιμο μέσο: Τα πόδια του.

Εχω την εντυπωση οτι ειχε πολεμησει μαζι με τον Κωνστανταρα.