Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου

[akerm]

Βίος της Αγίας Ειρήνης Ηγουμένης της Μονής Χρυσοβαλάντου

Στα μέσα του 9 μ.Χ. αιώνα, όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο εικονομάχος Θεόφιλος και σύζυγός του η εικονολάτρισσα Θεοδώρα, όταν η περίοδος της Εικονομαχίας, που για περισσότερο από 100 χρόνια ταλάνισε την αυτοκρατορία, βρισκόταν στην τελευταία φάση της, στην Καππαδοκία της Μικράς Ασίας, γενέτειρα πολλών αγίων της Εκκλησίας μας, γεννήθηκε και έζησε την πρώτη της νεότητα η Αγία Ειρήνη η Χρυσοβαλάντου, μία από τις πολλές χαριτόβρυτες και θαυματουργές αγίες της Ορθοδοξίας. Επιλέχθηκε ως υποψήφια σύζυγος του ανήλικου αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ (που έμελλε από τους σφετεριστές του θρόνου του να επονομαστεί «μέθυσος») αλλά ο Θεός της υπέδειξε το δρόμο του μοναχισμού˙ και εκείνη ολοπρόθυμα τον ακολούθησε και διέπρεψε, πάντα με τη βοήθεια της Θείας Χάρης. Από μία περίεργη σύμπτωση, απόρροια της Θείας Πρόνοιας, ο αυτοκράτορας Θεόφιλος απέρριψε την υποψήφια σύζυγό του και έτσι η Εκκλησία κέρδισε μία εμπνευσμένη υμνογράφο, την Κασσιανή. Ο γιος του Θεόφιλου, ο Μιχαήλ ο Γ΄, στα χρόνια του οποίου η Εικονομαχία (726-843) έλαβε τέλος, απέρριψε την υποψήφια σύζυγό του και η Eκκλησία στολίστηκε με μία αγία, την Ειρήνη, Ηγουμένη της μονής Χρυσοβαλάντου.
Πατέρας της αγίας ήταν ο πατρίκιος Φιλάρετος ο Καππαδόκης. Ήταν από την Καισαρεία της Καππαδοκίας, ευνοούμενος του αυτοκράτορα Θεόφιλου και έμπιστος της συζύγου του Θεοδώρας. Ήταν ο στρατιωτικός διοικητής του εξαιρετικής σημασίας θέματος της Καππαδοκίας. Μητέρα της η πατρικία Ζωή, γυναίκα όμορφη και σεβαστή σε όλη την Καισαρεία για τον ενάρετο βίο της. Το ανδρόγυνο είχε αποκτήσει δυο κόρες, την Καλλινίκη και την Ειρήνη.
Η Καλλινίκη γεννήθηκε το 825. Οφείλει το όμορφο όνομά της στις θριαμβευτικές νίκες που πέτυχε ο πατέρας της εναντίον των Σαρακηνών τη χρονιά που γεννήθηκε. Τρία χρόνια αργότερα, το 828, γεννήθηκε η Ειρήνη. Ο Φιλάρετος όμως έχασε τη γυναίκα του, όταν εκείνη ήταν ακόμη πολύ νέα. Έτσι, η ανατροφή των δύο κορών τους ανατέθηκε στην πατρικία Σοφία, τη μεγαλύτερη αδερφή του στρατηγού.
Η Σοφία ήταν μορφωμένη γυναίκα, βαθύτατα θρησκευόμενη και επιθυμούσε να εισαχθεί στις ισάγγελες τάξεις των μοναζουσών. Όμως, η πρόωρη χηρεία του αδερφού της την απέτρεψε από τα σχέδια της και την ώθησε να αφιερωθεί στις δυο ορφανές ανιψιές της. Αγάπησε τα κοριτσάκια σαν δικά της παιδιά και τους μετέδωσε όλη την αγάπη της για το Χριστό και τη βαθύτατη πίστη της σε Αυτόν. Άλλωστε, ο αδερφός της συχνά αναγκαζόταν να αφήνει μόνο στα χέρια της τις κόρες του, καθώς τα δικά του καθήκοντα τον καλούσαν συχνά σε πολέμους και εκστρατείες.

[akerm]

Όμως, ο πατρίκιος Φιλάρετος, ο οποίος λάτρευε τις δύο θυγατέρες του, τις ανέθρεψε με τρόπο ζηλευτό. Η Καλλινίκη και η Ειρήνη έλαβαν μεγάλη μόρφωση από τους σημαντικότερους δασκάλους της Καισαρείας. Οι φιλότιμες προσπάθειες της θείας τους και του πατέρα τους δεν απέβησαν μάταιες. Οι δυο αδερφές, πραγματικές καλλονές, μεγαλώνοντας ήταν πρότυπα αρετής και αρχοντιάς και η φήμη τους, ενισχυμένη από το μεγάλο όνομα της οικογένειάς τους και τη δόξα του πατέρα τους, είχε φτάσει ως την Κωνσταντινούπολη.

Η Καλλινίκη και η Ειρήνη, αν και πολύ αγαπημένες, ήταν χαρακτήρες εκ διαμέτρου αντίθετοι και ο Κύριος ευδόκησε, ώστε να ζήσουν ανάλογο βίο. Η Καλλινίκη ήταν έξυπνη, ζωηρή, πολύ ευχάριστη στη συντροφιά της και πανέμορφη. Είχε απόλυτη συναίσθηση της ομορφιάς της και επιθυμούσε να αρέσει. Πρόσεχε την εμφάνιση της, παρακολουθούσε τη μόδα, λάτρευε τα πλούσια φορέματα και τα ακριβά κοσμήματα., τα οποία ο αγαπημένος της πατέρας δε φειδόταν να χαρίζει στην πρωτότοκη κόρη του.

Την άνοιξη του 839, ο Φιλάρετος φιλοξένησε στο ανάκτορό του το νεαρό Βάρδα (κατοπινός Καίσαρας), αδερφό της Αυγούστας Θεοδώρας, ο οποίος είχε μεταβεί στην Καισαρεία για κρατική υπόθεση, απεσταλμένος του αυτοκράτορα Θεόφιλου. Εκεί γνώρισε τη δεκατετράχρονη Καλλινίκη, γοητεύτηκε από την καλλονή της και τη ζήτησε σε γάμο. Λίγους μήνες αργότερα, ολόκληρη η Καππαδοκία παρέστη στους υπέρλαμπρους γάμους της Καλλινίκης και του Βάρδα, όπου ο ίδιος ο αυτοκράτορας Θεόφιλος συμμετείχε ως παραγαμπρός του γυναικαδερφού του. Αμέσως μετά, το νεαρό ζευγάρι έφυγε για τα ανάκτορα της Κωνσταντινούπολης. Η Καλλινίκη μοιράστηκε τη ζωή της με τον Καίσαρα Βάρδα και απόκτησε μαζί του δυο γιους και δυο κόρες. Έζησε με τον κοσμικό και πολυτελή τρόπο που επιθυμούσε, όμως αληθινά ευτυχισμένη μάλλον δεν υπήρξε ποτέ δίπλα στο φιλόδοξο και ισχυρό Καίσαρα, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του Βυζαντίου κατά τον 9ο αιώνα, με τον πολυτάραχο βίο και το άδοξο τέλος.

Η Ειρήνη ήταν επίσης πεντάμορφη και πανέξυπνη, όμως δεν επιθυμούσε να στολίζει την ομορφιά της ούτε πολύ περισσότερο να την επιδεικνύει. Φρόντιζε με ταπεινότητα να καλύπτει τα πολλά της χαρίσματα, σωματικά και ψυχικά. Ήσυχη και αποτραβηγμένη από τα κοινωνικά δρώμενα, χρησιμοποιούσε τα αποθέματα κοινωνικότητας, με τα οποία κάθε άνθρωπος έχει προικισθεί, σε έργα φιλανθρωπίας και συμπαράστασης στον ανθρώπινο πόνο. Μοναδικό της στολίδι ήταν ο χρυσός σταυρός που κρέμονταν στο στήθος της, ενώ τα πανάκριβα κοσμήματα που της χάριζε ο πατέρας της τα διέθετε για αλτρουιστικούς σκοπούς. Λάτρευε με μεγάλη αφοσίωση το Χριστό και προσπαθούσε να εναρμονίζει το βίο της με τις εντολές Του. Πνευματικός της ήταν ο Γέροντας Συνέσιος στη μονή των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Τη μονή αυτή είχε ιδρύσει ο Μέγας Βασίλειος και την εποχή εκείνη ήταν σε μεγάλη ακμή. Ο Γέροντας Συνέσιος θαύμαζε τις προόδους της πνευματικής του θυγατέρας και η Ειρήνη, που εξέπεμπε μέσα στην απλότητά της μια μεγαλοπρέπεια, η οποία μαγνήτιζε όσους την αντίκριζαν, άφηνε να εννοηθεί ότι θα ασπαστεί το μοναχικό βίο.

[akerm]

Το χειμώνα του 843, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, χήρα πια και επίτροπος του γιου της Μιχαήλ Γ΄, κάλεσε τον πατρίκιο Φιλάρετο στην Κωνσταντινούπολη. Είχε αποφασίσει να θέσει οριστικό τέλος στην Εικονομαχία και γι’ αυτό το εγχείρημα χρειαζόταν τη βοήθεια και του στρατού και των ιερέων. Εμπιστεύτηκε λοιπόν το Φιλάρετο και τον Ομολογητή Μάξιμο (μετέπειτα Πατριάρχη). Όταν επιτεύχθηκε ο σκοπός της και οι ιερές εικόνες αναστηλώθηκαν (19 Φεβρουαρίου 843 μ.Χ.), ζήτησε από το Φιλάρετο να φέρει στην Κωνσταντινούπολη την όμορφη θυγατέρα του, προκειμένου να την παντρέψει με το γιο της Μιχαήλ. Έψαχνε κατάλληλη νύφη, η οποία θα συνέτιζε το νεαρό αυτοκράτορα από τα ξέφρενα γλέντια και θεωρούσε ότι η φημισμένη για την ενάρετη ζωή της καλλονή θα εξυπηρετούσε το σκοπό της.

Ο Φιλάρετος μήνυσε αμέσως στην αδερφή του να στείλει την Ειρήνη, που τότε ήταν 15 χρονών, στη Βασιλεύουσα με τη συνοδεία του πατρικίου στρατηγού Νικηφόρου, αδερφού της μακαρίτισσας συζύγου του. Τα νέα ότι η Ειρήνη θα παντρευόταν τον αυτοκράτορα και θα φορούσε το στέμμα της αυτοκρατορίας διαδόθηκαν σαν αστραπή σε όλη την Καππαδοκία. Όλοι μακάριζαν τον πατρίκιο για την ευτυχία που του επιφύλαξε ο Θεός, να στολίσει τα αυτοκρατορικά ανάκτορα με τις δύο πανέμορφες κόρες του. Ο στρατηγός Νικηφόρος διέταξε να αρχίσουν αμέσως οι ετοιμασίες για το ταξίδι της μικρής ανιψιάς του υπό την αυστηρή επίβλεψη και ακούραστη φροντίδα της πατρικίας Σοφίας.

Η μόνη που έμεινε παγερά αδιάφορη σε όλη αυτήν την αναστάτωση ήταν και η άμεσα ενδιαφερόμενη: η Ειρήνη. Από πολύ νωρίς είχε ποθήσει το μοναχικό βίο και ως Νυμφίο της είχε επιλέξει τον ίδιο τον Κύριο, προς τον οποίο απηύθυνε αδιάκοπες και ολόθερμες προσευχές. Οι λόγοι που δέχτηκε με χαρά αυτό το ταξίδι προς τη Βασιλεύουσα απείχαν πολύ από αυτό που όλοι νόμιζαν: Ταξίδευε στην Πόλη για να αποχαιρετήσει την πολυαγαπημένη της αδερφή, την οποία δεν είχε ξαναδεί από την ημέρα των λαμπρών γάμων της (είχαν περάσει τέσσερα χρόνια από τότε) και για να αποσπάσει την ευχή του πατέρα της, ώστε να αποσυρθεί στη μονή που τόσο διακαώς ποθούσε.

Αυτές τις μύχιες σκέψεις της η Ειρήνη τις εμπιστεύτηκε στο μοναδικό άνθρωπο που θεωρούσε ότι ήταν σε θέση να τις καταλάβει: στη θεία της. Η πατρικία Σοφία είχε απογοητευθεί από το γάμο της Καλλινίκης. Βαθύτατα θρησκευόμενη, επιθυμούσε οι ανιψιές της να διάγουν βίο απλό και χριστιανικό. Βέβαια, ποτέ δε θεώρησε ότι η Καλλινίκη ήταν πλασμένη και προορισμένη για την ασκητική ζωή, αλλά ήταν σίγουρη ότι ο γάμος με το Βάρδα, που την τοποθετούσε μέσα στο γεμάτο μηχανορραφίες περιβάλλον της Αυλής, θα καθιστούσε δυστυχισμένη την ανιψιά της. Της έμενε όμως η Ειρήνη να πραγματοποιήσει τα όνειρά της, ώσπου έλαβε το μήνυμα του αδερφού της και πίστεψε ότι για άλλη μια φορά οι ελπίδες τις αποδεικνύονταν φρούδες. Όταν όμως άκουσε τα σχέδια της Ειρήνης, η οποία μιλούσε με μοναδική αποφασιστικότητα, αγαλλίασε και ευχαρίστησε τον Κύριο, που η μικρή της ανιψιά δε θα θυσιαζόταν στο βωμό της ματαιοδοξίας.

Όλα ήταν πια έτοιμα για το μακρύ ταξίδι προς την Πόλη. Η Ειρήνη, πριν αναχωρήσει οριστικά από τη γενέτειρά της, επισκέφθηκε τον πνευματικό της πατέρα. Ο γέροντας Συνέσιος την ευλόγησε και την συμβούλεψε να σταθμεύσει στο όρος Όλυμπος της Βιθυνίας, μεγάλο ασκητικό κέντρο της εποχής, και να λάβει την ευλογία από το μεγάλο ασκητή Ιωαννίκιο. Ύστερα, η Ειρήνη αποχαιρέτησε για πάντα την πολυαγαπημένη της θεία που γι’ αυτήν ήταν και μητέρα. Μετά την αναχώρηση της ανιψιάς της, η πατρικία Σοφία μόνασε στον ιερό παρθενώνα της Υπαπαντής, πραγματοποιώντας μια επιθυμία την οποία ανέβαλε για 15 ολόκληρα χρόνια για αγάπη του αδερφού της. Τις ανιψιές της δεν τις ξαναείδε ποτέ.

[akerm]

Η Ειρήνη επιβιβάστηκε στην άμαξά της με τις δυο θεραπαινίδες της, την Φιλικητάτη και την Αρετή, που αργότερα μπήκαν στη μοναστική της συνοδεία. Θα την συνόδευε στρατιωτικό άγημα 40 ανδρών, επικεφαλής του οποίου ήταν ο θείος της, πατρίκιος Νικηφόρος. Οι στιγμές ήταν εξαιρετικά συγκινητικές, διότι η κόρη γνώριζε πολύ καλά ότι δε θα ξανάβλεπε το πατρικό της σπίτι. Έτσι, ξεκίνησε το ταξίδι της μέλλουσας αυτοκράτειρας, όπως όλοι νόμιζαν.

Μετά από πολυήμερη και κοπιαστική διαδρομή, οι ταξιδιώτες έφτασαν στο όρος του Ολύμπου. Εκεί, η Ειρήνη και ο θείος της φιλοξενήθηκαν για τέσσερις μέρες στη μονή των Αγαύρων και στη συνέχεια, ο Ηγούμενος της μονής συνόδευσε τους επισκέπτες του στο μέρος όπου ασκήτευε ο όσιος Ιωαννίκιος. Έπειτα από επίπονη και κοπιαστική ανάβαση, είδαν τον ηλικιωμένο άγιο να κάθεται έξω από τη σπηλιά του. Τους κοίταζε με καλοσυνάτο και γαλήνιο χαμόγελο, σαν να τους περίμενε. Την εποχή αυτή δε δεχόταν προσκυνητές, διότι γνώριζε πως πλησίαζε η κοίμησή του και ήθελε απόλυτη ησυχία για να προετοιμαστεί. Αυτή τη φορά όμως σηκώθηκε και ακουμπώντας στο ραβδί του πλησίασε τους προσκυνητές. Η Ειρήνη ετοιμάστηκε να βάλει μετάνοια μπροστά στον όσιο, όταν κατάπληκτη βλέπει τον άγιο να γονατίζει εκείνος μπροστά της και αφού σηκώθηκε να της λέει: «Καλώς ήλθες δούλη του Θεού Ειρήνη. Ύπαγε μετά χαράς στη Βασιλεύουσα. Η μονή του Χρυσοβαλάντου εσένα περιμένει να ποιμάνεις τας παρθένους της». Το περιστατικό αυτό το διηγιόταν με βαθύτατη συγκίνηση χρόνια μετά η ίδια η αγία, όντας πια Ηγουμένη της μονής Χρυσοβαλάντου. Η μνήμη του όσιου Ιωαννικίου τιμάται από την Εκκλησία μας στις 4 Νοεμβρίου.

Η Ειρήνη και οι συνταξιδιώτες της έφτασαν επιτέλους στην Κωνσταντινούπολη ένα ανοιξιάτικο πρωινό, για να πληροφορηθούν εκεί ότι μόλις πριν λίγες μέρες είχαν τελεστεί οι γάμοι του αυτοκράτορα με την Ευδοκία τη Δεκαπολίτισσα. Ο πατέρας της, η αδερφή της, ο θείος της με δυσκολία έκρυβαν την απογοήτευσή τους. Η Ειρήνη αντίθετα αισθανόταν μια αγαλλίαση για την τροπή των γεγονότων, που φαινόταν περίεργη στους οικείους της και ανησυχούσε το στρατηγό Νικηφόρο, ύστερα από την προφητεία που είχε ακούσει.

Παρά τη ματαίωση των αυτοκρατορικών της γάμων, η Ειρήνη δεν μπόρεσε να επισπεύσει την είσοδό της στις τάξεις των μοναζουσών. Καταρχήν, η Αυγούστα Θεοδώρα και οι κόρες της ήθελαν να γνωρίσουν την υποψήφια νύφη τους. Η αυτοκράτειρα ήδη εκτιμούσε ιδιαίτερα την Καλλινίκη, στην οποία είχε απονείμει τον τίτλο της «ευγενεστάτης ζωστής πατρικίας» και ήθελε να γνωρίσει την αδερφή της, για την οποία όλοι μιλούσαν με τα καλύτερα λόγια. Άλλωστε, δεν έκρυβε τη θλίψη της για το γάμο του γιου της: Η Ευδοκία (που από πολλούς ιστορικούς έχει χαρακτηρισθεί ως η πιο άχαρη αυτοκράτειρα του Βυζαντίου) με την ασήμαντη εμφάνισή της και τα ελάχιστα ψυχικά της χαρίσματα πολύ γρήγορα υποσκελίστηκε από την ερωμένη του Μιχαήλ Γ΄, Ευδοκία Ιγερινή και καθόλου δεν μπόρεσε να επιβληθεί στο σύζυγό της. Άλλωστε, η Αυγούστα γνώριζε πολύ καλά ότι τον πολυπόθητο γάμο ανάμεσα στην Ειρήνη και το γιο της, ματαίωσε με διάφορες ενέργειες ο αδερφός της και γαμπρός της Ειρήνης, ο Καίσαρας Βάρδας: ο Βάρδας δεν ήθελε η γυναικαδερφή του να ανέβει στο βυζαντινό θρόνο, διότι σε αυτήν την περίπτωση θα ενισχυόταν η επιρροή του πεθερού του στο Παλάτι και θα ήταν επικίνδυνο εμπόδιο στην εκπλήρωση των φιλόδοξων σχεδίων του.

Η Ειρήνη, ξένη από όλο αυτό τον κόσμο των συνωμοσιών, συνάντησε την Αυγούστα και τις κόρες της. Μια βαθιά εκτίμηση αναπτύχθηκε αμέσως ανάμεσα στην αυτοκράτειρα και το κορίτσι, ενώ στενή φιλία έδεσε την Ειρήνη και την πρωτότοκη κόρη της Θεοδώρας, τη Θέκλα. Όλες οι ζωστές θαύμασαν το ήθος και την ομορφιά της Ειρήνης και η Καλλινίκη ήταν ιδιαίτερα υπερήφανη για τη μικρή της αδερφή, που η απλότητά της ανεδείκνυε ακόμη περισσότερο τόσο τη σωματική μα κυρίως την ψυχική της ομορφιά. Κατά το επίσημο γεύμα που ακολούθησε, η Θεοδώρα δώρισε στην Ειρήνη μία χρυσή κασετίνα γεμάτη κοσμήματα αμύθητης αξίας: η κασετίνα αυτή θα ήταν το δώρο της Αυγούστας στους γάμους του γιου της με την Ειρήνη. Αφού γνώρισε το κορίτσι, η αυτοκράτειρα και οι κόρες της απογοητεύτηκαν ακόμη περισσότερο για το γάμο που σύναψε ο Μιχαήλ Γ΄ και για να δείξει την εκτίμησή της στην Ειρήνη, η Θεοδώρα της χάρισε αυτό που προοριζόταν για γαμήλιο δώρο της. Από εκείνη την ημέρα, η Ειρήνη ελεύθερα μπαινόβγαινε στα ιδιαίτερα διαμερίσματα της Αυγούστας και των κορών της.

[akerm]

Όπως καταλαβαίνει ο αναγνώστης, μέσα στη μυθώδη πολυτέλεια των βυζαντινών ανακτόρων, η Ειρήνη επιβλήθηκε με τη μεγάλη της καλλονή και το εξαιρετικό της ήθος. Έτσι κι αλλιώς, απολάμβανε ιδιαίτερης εκτίμησης και δόξας: ήταν η ευνοούμενη της αυτοκράτειρας Θεοδώρας και στενότατη φίλη της πριγκίπισσας Θέκλας, ήταν η κόρη του στρατιωτικού διοικητή της Καππαδοκίας Φιλάρετου και ανιψιά του ένδοξου στρατηγού Νικηφόρου, ήταν η αδερφή της πρώτης τη τάξει ζωστής Καλλινίκης και γυναικαδερφή του Καίσαρα Βάρδα, του ανθρώπου που ουσιαστικά κυβερνούσε πίσω από τον αυτοκράτορα. Όλες οι κυρίες της ανώτατης αριστοκρατίας επιθυμούσαν να την γνωρίσουν και να συνδεθούν φιλικά μαζί της. Δεχόταν αμέτρητες προσκλήσεις για επίσημα γεύματα και χορούς, τις οποίες έπρεπε οπωσδήποτε να δεχτεί και να ανταποδώσει, σύμφωνα με τις συμβουλές της πάντα κοινωνικής πολυαγαπημένης της αδερφής.

Και η Ειρήνη; Πώς αντιδρούσε σε όλα αυτά τα μεγαλεία; Η Ειρήνη, όσο μεγαλύτερων τιμών απολάμβανε, τόσο περισσότερο αδημονούσε να έρθει η στιγμή που θα εγκατέλειπε για πάντα τα εγκόσμια. Είχε κάθε λόγο, που θα προερχόταν από το νέο τρόπο ζωής της, να αλλάξει γνώμη και να ακολουθήσει εντελώς διαφορετική πορεία από εκείνη που είχε στο μυαλό της, όταν άφησε την πατρίδα της και ήρθε στην Πόλη ως νύφη του αυτοκράτορα˙ όμως, εκείνη τόσο πιο βέβαιη αισθανόταν για την εκλογή της. Επιδιδόταν σε θερμή προσευχή και αυστηρή νηστεία, καθώς θεωρούσε δεδομένο ότι η ώρα που θα ελάμβανε το αγγελικό σχήμα πλησίαζε.

Μάλιστα, σε μια από τις βόλτες της με την πριγκίπισσα, επισκέφθηκαν την Ι. Μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ & Γαβριήλ του Χρυσοβαλάντου, η οποία βρισκόταν στα περίχωρα της Βασιλεύουσας. Η Ειρήνη με πολύ μεγάλη συγκίνηση, έχοντας στο μυαλό της τα λόγια του μεγάλου Ιωαννικίου, προσκύνησε στο μοναστήρι και συνομίλησε ώρες με την Ηγουμένη Άννα. Τόσο αγάπησε την ευταξία της μονής και τη Θεία Χάρη που απέπνεε, την ψυχική γαλήνη που απλόχερα πρόσφερε ο ιερός τούτος χώρος στους προσκυνητές, την ευλάβεια που ξυπνούσε στις ψυχές, ώστε αποφάσισε να μονάσει εκεί. Από εκείνη την ημέρα, περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία να μιλήσει του πατέρα της και να πάρει την ευχή του, καθώς δεν ήθελε να τον λυπήσει με κρυφή της αναχώρηση.

Η ευκαιρία δεν άργησε να παρουσιαστεί. Ο πατρίκιος Φιλάρετος μετά τη ματαίωση των αυτοκρατορικών γάμων της κόρης του είχε μια επιθυμία: να αποκαταστήσει τη μικρή του θυγατέρα με ένα συνοικέσιο αντάξιό της και στη συνέχεια, απογοητευμένος από το διεφθαρμένο περιβάλλον της Αυλής, να υποβάλλει την παραίτησή του και να αποτραβηχτεί στο παλάτι του στην Καισαρεία. Άλλωστε, μετά την αρχική του πικρία και παρά την προσβολή που έγινε στην οικογένειά του, ένιωθε ικανοποιημένος που η Ειρήνη του δεν παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα: Ήταν βέβαιος ότι δε θα ήταν ποτέ ευτυχισμένη δίπλα στον άσωτο Μιχαήλ Γ΄. Με τα σχέδια του ήταν σύμφωνος ο γυναικαδερφός του Νικηφόρος.

Ο Φιλάρετος λοιπόν γνώρισε σε μια αποστολή του στην Αδριανούπολη το γιο του Έπαρχου της πόλης Νικήτα, πατρίκιο Φωτεινό. Ήταν εξαιρετικός νέος, μορφωμένος, προικισμένος με έμφυτη αρετή, γενναίος και μοναδικός κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας. Ο Φιλάρετος θεώρησε ότι ήταν ο πιο κατάλληλος για να ευτυχίσει στο πλευρό του η Ειρήνη και αμέσως μίλησε στον πατέρα του νέου. Ο Έπαρχος Νικήτας θεώρησε μεγάλη τιμή να συγγενέψει με την ένδοξη οικογένεια του Φιλάρετου, που είχε τόσο στενούς δεσμούς με την αυτοκρατορική οικογένεια˙ οι δύο πατεράδες έδωσαν λόγο να αρραβωνιάσουν τα παιδιά τους, πολύφερνα και τα δυο τους από τις μεγαλύτερες οικογένειες της αυτοκρατορίας για γαμπρός και νύφη. Στο Φωτεινό δεν είπαν τίποτα, πριν γνωριστεί με την Ειρήνη.

Γι’ αυτό το σκοπό, επιστρέφοντας ο Φιλάρετος στην Πόλη, πήρε με κάποια πρόφαση το νέο μαζί του. Ένα βράδυ, τον κάλεσε σε επίσημο δείπνο στα ιδιαίτερα διαμερίσματα του Καίσαρα Βάρδα, όπου φιλοξενούνταν ο πατρίκιος και η Ειρήνη από την κόρη του και το γαμπρό του. Εκεί ο Φωτεινός γνώρισε την πεντάμορφη Ειρήνη, η οποία έλαμπε με όλη της την περιλάλητη πια απλότητα και τη χλομάδα, αποτέλεσμα της πολυήμερης αυστηρής νηστείας. Μετά από αυτή τη συνάντηση, ο Φιλάρετος αποφάσισε να ανακοινώσει στην κόρη του την απόφαση του, το επόμενο κιόλας πρωί.

[akerm]

Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε, ο πατρίκιος έκπληκτος πληροφορήθηκε από την ίδια του την κόρη την αμετάκλητη απόφασή της, να λάβει το αγγελικό σχήμα. Ο πατέρας όμως δε συμμεριζόταν τα σχέδια της θυγατέρας του. Σκεφτόταν την ατίμωση που θα συνεπαγόταν προς το πρόσωπό του, η αναίρεση του λόγου που είχε δώσει στον Έπαρχο Νικήτα. Επιπλέον, δεν μπορούσε να αποδεχτεί την ιδέα ότι η εξαίσια κόρη του, που γι’ αυτήν μιλούσαν ολόκληρα τα ανάκτορα και οι μεγαλύτερες οικογένειες της αυτοκρατορίας την ήθελαν για νύφη τους, θα θαβόταν στην αφάνεια του μοναστηριού. Τρομερά οργισμένος, έτσι όπως η αγαπημένη του Ειρήνη δεν τον είχε δει ποτέ μέχρι τότε, της έδωσε αμετάκλητο τελεσίγραφο: Ή θα δεχόταν να παντρευτεί το Φωτεινό ή την επόμενη κιόλας μέρα θα έφευγε για την Καισαρεία, όπου θα παρέμενε φυλακισμένη στο πατρικό της αρχοντικό για όλη της τη ζωή.

Η επακόλουθη συναισθηματική φόρτιση της Ειρήνης είχε ως αποτέλεσμα η ευαίσθητη κοπέλα να αρρωστήσει τόσο βαριά, ώστε να φτάσει στο κατώφλι του θανάτου. Για τρεις ολόκληρες μέρες έδωσε πραγματική μάχη για τη ζωή της. Ο προσωπικός γιατρός της αυτοκράτειρας δεν έφυγε στιγμή από το πλευρό της. Η Καλλινίκη προσευχήθηκε ολόψυχα στην Παναγία και έταξε ότι αν η αδερφή της γιατρευτεί, θα τελέσει σαρανταλείτουργο στην Παναγία των Βλαχερνών, ενώ στη θαυματουργή εικόνα της Βλαχερνιώτισσας θα κρεμάσει το πολύτιμο μαργαριταρένιο περιδέραιό της, το γαμήλιο δώρο του Καίσαρα Βάρδα προς τη γυναίκα του. Η πιο τραγική μορφή όμως ήταν ο πατρίκιος Φιλάρετος. Πίστευε ότι η αρρώστια της κόρης του, που την έφερε τόσο κοντά στο θάνατο, ήταν τιμωρία για την ολιγοπιστία του και την οργή του. Παρακαλούσε με όλη του τη δύναμη τον Κύριο να τον σπλαχνιστεί, ό,τι είπε ήταν τα λόγια ενός πονεμένου πατέρα που καταλαβαίνει ότι χάνει για πάντα την κόρη του. Έταξε ότι αν η Ειρήνη γιατρευτεί θα την οδηγούσε ο ίδιος στη μονή Χρυσοβαλάντου, όσο κι αν του στοίχιζε αυτό.

Οι προσευχές τόσων αγαπημένων προσώπων εισακούστηκαν και η Ειρήνη σιγά-σιγά ανάνηψε. Η αδερφή της άρχισε κιόλας καθημερινά τις σαράντα λειτουργίες, ενώ από την πρώτη μέρα κρέμασε στην εικόνα της Βλαχερνιώτισσας το ανεκτίμητης αξίας κόσμημά της. Η Ειρήνη παρακολούθησε με κατάνυξη ανελλιπώς και τις σαράντα λειτουργίες και επιδόθηκε σε θερμότατη προσευχή ενώπιον της ιερής εικόνας της Παναγίας Βλαχερνιώτισσας. Η Αυγούστα επισκέφθηκε την Ειρήνη και της χάρισε μια εικόνα της Θεοτόκου, μοναδικής βυζαντινής τέχνης. Η Ειρήνη φύλαξε σε όλη της τη ζωή το αυτοκρατορικό δώρο της ασθένειάς της και μετά την οσιακή της κοίμηση, το εικόνισμα παρέμεινε στο καθολικό της μονής Χρυσοβαλάντου.
Με τις συμβουλές του γιατρού μεταφέρθηκε στα ανάκτορα των Βλαχερνών, καθώς η εξοχή θα συνέβαλε στη γρήγορη ανάρρωσή της. Από εκεί, η Ειρήνη μπορούσε να βλέπει τη μονή Χρυσοβαλάντου. Μέσα στην εξαιρετική περιποίηση που είχε, προετοιμαζόταν ακόμη περισσότερο για το δρόμο της άσκησης και την πορεία του αγγελικού βίου. Κάθε δεσμός με οτιδήποτε κοσμικό είχε οριστικά κοπεί. Ακόμη κι όταν στο παλάτι έφτασε η βασιλική οικογένεια με ένα πλήθος επισήμων ακολούθων, η Ειρήνη κατόρθωσε να ζει απομονωμένα με μόνη συντροφιά της την αδιάλειπτη προσευχή. Η ευτυχία της μεγάλωνε όσο πλησίαζε η ώρα να εγκλειστεί στη μονή και ακτινοβολούσε μία ουράνια γαλήνη. Για όλα αυτά, είχε κερδίσει τον αμέριστο θαυμασμό της πριγκίπισσας Θέκλας, που ήδη την έβλεπε σαν αγία.

Εδώ πρέπει ίσως να προσθέσουμε ότι η Ειρήνη έστειλε με κάθε μυστικότητα τα αμύθητης αξίας κοσμήματά της, το αυτοκρατορικό δώρο των ματαιωμένων γάμων της, στο ορφανοτροφείο των Υψωμαθείων. Το ορφανοτροφείο αυτό το συντηρούσαν οι μοναχές της μονής Χρυσοβαλάντου, όπως την είχε ενημερώσει η Ηγουμένη κατά το πρώτο της προσκύνημα στο μοναστήρι.

Όταν η Ειρήνη γιατρεύτηκε και δυνάμωσε εντελώς από την ασθένειά της, είχε περάσει η γιορτή του Τιμίου Σταυρού και όλοι πια ήξεραν ότι έφτασε η ώρα να αποχαιρετήσουν την αγαπημένη τους. Η Ειρήνη αποχαιρέτησε το θείο της πατρίκιο Νικηφόρο, ο οποίος ήταν αυτήκοος μάρτυρας της προφητείας του οσίου Ιωαννικίου. Ύστερα ήρθε η σειρά της αδερφής της. Η Καλλινίκη έκλεγε απαρηγόρητα για τον παντοτινό της χωρισμό από την πολυαγαπημένη της αδερφή. Τα γλυκά λόγια της Ειρήνης δεν την καθυσήχαζαν˙ το μόνο που ηρεμούσε κάπως τη μεγάλη της πίκρα ήταν η σκέψη ότι η Ειρήνη δεν πήγαινε πολύ μακριά και πως θα μπορούσε, όσο επιτρεπόταν από τους κανόνες της μονής, να την επισκέπτεται. Στις συγκινητικές αυτές στιγμές, παρών ήταν και ο Καίσαρας Βάρδας. Οι βιογράφοι της αγίας αλλά και του Καίσαρα, καθώς και σύγχρονοί τους ιστορικοί και χρονογράφοι, γράφουν ότι ήταν η πρώτη και η τελευταία φόρα, που τα συγγενικά του πρόσωπα είδαν συγκινημένο τον υπέρμετρα φιλόδοξο, αγέρωχο και στερούμενο οποιουδήποτε ηθικού φραγμού Βάρδα.

[akerm]

Ο πατρίκιος Φιλάρετος οδήγησε τη μικρή του κόρη στην ιερά μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ & Γαβριήλ του Χρυσοβαλάντου, πραγματοποιώντας το τάμα του, παρόλη την πίκρα του. Στη μονή, στο εξωτερικό παρεκκλήσι του Αγίου Θεοδώρου, η Ειρήνη ντύθηκε το ταπεινό ασκητικό ράσο της δόκιμης μοναχής και σκέπασε τα όμορφα μαλλιά της με το παραδοσιακό μαύρο κάλυμμα. Μάλιστα, η καλλονή της, αντί να χαθεί κάτω από το μαύρο ένδυμα και την καλύπτρα του κεφαλιού, αναδείχθηκε ακόμη περισσότερο. Η Ηγουμένη και οι αδερφές το παρατήρησαν και συναισθάνθηκαν πως στη μονή τους είχε εισέλθει μια πραγματική αγία. Μετά από τις καθιερωμένες ευχές προς τη Θεοτόκο, ο Φιλάρετος με δάκρυα ευχήθηκε στο παιδί του να «ευαρεστήση Θεώ και ανθρώποις» και πήρε μόνος του το δρόμο του γυρισμού στη Βασιλεύουσα.

Η Ειρήνη μαζί με τις μοναχές και την Ηγουμένη εισήλθε στη μονή και οδηγήθηκε στο κελί της, που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το καθολικό της μονής και το οποίο διατήρησε για όλη της τη ζωή. Από τα 15 της χρόνια, που εισήλθε στο μοναχικό βίο, μέχρι τα 104 που παρέδωσε το πνεύμα της στο Νυμφίο της, από το μοναστήρι βγήκε μόνο μια φορά: προκειμένου να προσευχηθεί στο ναό της Βλαχερνιώτισσας για μια πνευματικά άρρωστη αδελφή.

Ως κοσμική, με το εξαιρετικό της ήθος και την ταπεινοφροσύνη της έκαμψε το φρόνημα και συγκίνησε υπερήφανους αριστοκράτες. Ως μοναχή, με τη μοναδική της πίστη και τη φλογερή της αγάπη προς το Θεό, προσέλκυσε τη Θεία Χάρη και αξιώθηκε πλήθος θαυμάτων, διάγοντας βίο ενδοξότερο από αυτό που θα ζούσε στα διεφθαρμένα ανάκτορα, ενδεδυμένη δόξα Θεού, χωρίς καθόλου να θαφτεί στην αφάνεια, όπως νόμιζαν οι δικοί της.

Η δόκιμος μοναχή Ειρήνη με πολύ μεγάλη ευτυχία και υπέρμετρο ζήλο προσαρμόστηκε στους αυστηρούς κανονισμούς της κοινοβιακής μονής. Έχοντας λησμονήσει εντελώς το μέχρι τότε τρόπο ζωής της, επιτελούσε ολοπρόθυμα ακόμη και τα πιο ταπεινά διακονίματα˙ είχε ενταχθεί στις ομάδες εργασίας πρώτα του εργόχειρου και αργότερα της εξαιρετικά δύσκολης καλλιγραφίας. Επιπλέον, ζήτησε και πήρε την ευλογία της Ηγουμένης να φροντίζει δυο υπερήλικες μοναχές, οι οποίες δεν ήταν πια σε θέση να αυτοπεριποιούνται. Μια μέρα, η ηγουμένη Άννα υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του εξής περιστατικού, που δείχνει ότι με το πολύ δύσκολο διακόνιμα της φροντίδας ηλικιωμένων, η Ειρήνη είχε ελκύσει τη Θεία Χάρη και Ευλογία: καθώς η λεπτοκαμωμένη Ειρήνη στήριζε με πολύ κόπο μία από τις γριούλες, προκείμενου να την οδηγήσει στο Καθολικό για την Ακολουθία, η οσιωτάτη Άννα, που ήταν πίσω τους, είδε ένα λαμπερό φωτοστέφανο στο κεφάλι της Ειρήνης.

Μέσα στην ιερά μονή του Χρυσοβαλάντου, η Ειρήνη άσκησε και ανέπτυξε σε υπέρμετρο βαθμό την αρετή που την ακολουθούσε σε όλη της τη ζωή, τόσο ως κοσμική όσο και ως μοναχή: την αρετή της ταπείνωσης. Ποτέ η μέχρι πριν από λίγες μέρες πατρικία Ειρήνη δεν μίλησε στις άλλες μοναχές για την πανίσχυρη οικογένειά της, τις νίκες του στρατηγού πατέρα της, τους τίτλους ευγενείας που έφερε, τους δεσμούς της με την αυτοκρατορική οικογένεια. Όλα αυτά τα θεωρούσε μάταια και ασήμαντα μπροστά στην Ουράνια Βασιλεία. Μα ποτέ δεν καυχήθηκε και για τα πολλά φυσικά της χαρίσματα, τη μεγάλη της ομορφιά, την ευφυΐα της, την ισχυρή θέληση, τη μόρφωσή της. Αποτελούσε βαθύτατα ριζωμένη πεποίθηση της Ειρήνης ότι τα επίκτητα αγαθά ήταν ανάξια, ενώ τα φυσικά ήταν δώρα του Θεού, ο οποίος ανάλογες δωρεές δίνει στο κάθε πλάσμα Του, γι’ αυτό η δόκιμη μοναχή πίστευε ακράδαντα ότι δεν είχε κανένα λόγο να υπερηφανεύεται.

Με αυτές τις απόψεις της, η Ειρήνη επιδείκνυε απόλυτη υπακοή όχι μόνο στην Ηγουμένη, αλλά και τις άλλες αδερφές, τόσο τις μεγαλύτερες όσο και αυτές που ήταν νεώτερες από εκείνη στην ηλικία. Η οσιοτάτη Άννα, έχοντας από την πρώτη στιγμή διακρίνει τη μεγάλη αρετή της Ειρήνης, συχνά την επέπληττε με αυστηρό τρόπο μπροστά σε όλη την αδελφότητα, ώστε όλες οι μοναχές να διδάσκονται στην αρετή της ταπείνωσης. Όμως, η νέα δεχόταν τις επιπλήξεις από την Ηγουμένη και από άλλες μοναχές χωρίς κανένα παράπονο και μάλιστα προσπαθούσε να τις ανταποδίδει με προσωπικές εκδουλεύσεις. Έτσι, ασκούνταν στην άλλη μεγάλη αρετή, της αγάπης.

[akerm]

....
Κάθε βράδυ, γονάτιζε μπροστά στην Ηγουμένη της και δακρυσμένη ομολογούσε όλες τις σκέψεις, τις επιθυμίες και τις πράξεις της ημέρας, που θεωρούσε ατελείς. Με τον καθημερινό αυτοέλεγχο ελάφρυνε τη συνείδησή της και πλησίαζε την πνευματική τελειότητα. Ήρθε κάποια στιγμή όμως που δοκίμασε δυνατό πόλεμο από τον εχθρό του καλού: Στη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, την πρώτη που ζούσε εντός της μονής ως υποψήφια μοναχή, θέλοντας να μιμηθεί τις αδελφές της μοναχές, η Ειρήνη πήρε ευλογία από την Ηγουμένη να επιδοθεί σε αυστηρή άσκηση: έτρωγε μόνο μια φορά την ημέρα ωμά λάχανα και κοιμόταν ελάχιστα καθισμένη σε ένα σκαμνί, χωρίς να πλαγιάζει στο ταπεινό της στρώμα. Αμέσως, η σάρκα της άπειρης ακόμη σε τόσο αυστηρή άσκηση δόκιμης επαναστάτησε: στο μυαλό της Ειρήνης αδιάκοπα ερχόντουσαν αναμνήσεις από το πρόσφατο παρελθόν: την πολυτέλεια που άφησε πίσω της, την καλοπέραση, τις μεγάλες τιμές που απολάμβανε.

Όμως, δεν επέτρεψε στον πειρασμό να την βγάλει από το δρόμο της. Χωρίς η ντροπή να σταθεί εμπόδιο, η Ειρήνη αμέσως μίλησε στην Ηγουμένη. Έμπειρη η οσιοτάτη Άννα ελάφρυνε την άσκηση της νέας, γνωρίζοντας ότι η υπερβολική άσκηση, καθώς και η υπερβολική τρυφή, εγείρει τις άλογες επιθυμίες της σάρκας. Έτσι, η Ειρήνη ξεπέρασε αυτή τη δύσκολη δοκιμασία με την πνευματική καθοδήγηση της προεστώσας της και το πανίσχυρο όπλο που την συνόδευε σε όλη της τη ζωή: την προσευχή.

Στο τέλος της Τεσσαρακοστής, η πνευματική διοίκηση της μονής Χρυσοβαλάντου, με την ευλογία του πνευματικού της, έλαβε τη σημαντική απόφαση να προβιβάσει την Ειρήνη στην τάξη των μοναχών. Η προεστώσα συνέστησε ολοπρόθυμα τη νεαρή δόκιμη, την οποία κρυφά καμάρωνε και στην οποία ήδη διέκρινε την υπεράξια διάδοχό της. Οι υπόλοιπες μοναχές με πολύ χαρά δέχτηκαν την είδηση, ενώ η ίδια η Ειρήνη κατέφυγε στην προσευχή, νιώθοντας βαρύτατη ευθύνη για τις ιερές υποσχέσεις που καλούνταν να δώσει ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Ανησυχούσε πολύ μήπως φανεί ανάξια των όρκων της, καθώς θεωρούσε τον εαυτό της απροετοίμαστο να επωμιστεί από τόσο νωρίς αυτή την εξαιρετική χάρη, που όμως συνεπαγόταν και μεγάλο φορτίο. Πειθάρχησε όμως όπως πάντα στις επιθυμίες των ανωτέρων της, ελπίζοντας στη χάρη της προσευχής και στην καθοδήγηση των πνευματικών της. Υπήρχε ακόμη ένας λόγος που ώθησε την Ειρήνη να μη προβάλλει αντιρρήσεις, όσο ανέτοιμη κι αν αισθανόταν: ο πατέρας της της είχε μηνύσει ότι πολύ γρήγορα θα φύγει για πάντα από την Πόλη, όμως θα ήθελε να παρευρεθεί στην τελετή κουράς της κόρης του. Η Ειρήνη θεωρούσε καθήκον της να σεβαστεί την επιθυμία του πατέρα της, αν αυτή γλύκαινε τη στενοχώρια του για το αποχωρισμό της αγαπημένης θυγατέρας του. Έτσι, η τελετή ορίστηκε για την Τρίτη του Πάσχα.

Την παραμονή η αδελφότητα τέλεσε ιερή αγρυπνία στο Καθολικό των Αρχαγγέλων έχοντας ανάμεσά τους τη νύμφη του Χριστού. Όλες οι μοναχές προσευχόντουσαν θερμά, ώστε η νέα μοναχή να λάβει τη χάρη να ευαρεστήσει το Νυμφίο της. Η ίδια η Ειρήνη σωματικά μόνο βρισκόταν στη γη˙ πνευματικά είχε φτάσει το θρόνο του Κυρίου και εκεί μπροστά προσευχόταν με θεία έξαρση. Έβλεπε τον Κύριο μπροστά της και Του πρόσφερε την καρδιά της πλημμυρισμένη από θείο Έρωτα. Από εκείνη τη νύχτα και ως το τέλος της επίγειας ζωής της, η Ειρήνη αισθανόταν βαθύτατα την ένωση με το Χριστό και μπορούσε να ψιθυρίζει τα λόγια του αποστόλου Παύλου, που τώρα κατανοούσε πλήρως το νόημά τους: «Ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός».

[akerm]

......

Η τελετή της κουράς διεξήχθη στο εξωτερικό παρεκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων, όπως συνέβαινε πάντα, όταν παρευρίσκονταν άρρενες συγγενείς των αδελφών, καθώς στη μονή δεν επιτρεπόταν είσοδος των ανδρών. Εκεί παρευρέθηκαν ο πατρίκιος Φιλάρετος, ο στρατηγός Νικηφόρος, η Καλλινίκη και ο Καίσαρας Βάρδας, η Αυγούστα Θεοδώρα και η πριγκίπισσα Θέκλα. Αφού όλοι πήραν τις θέσεις τους, δυο αδελφές οδήγησαν στο ναό τη νύμφη: η Ειρήνη ήταν ντυμένη με έναν κατάλευκο χιτώνα και είχε ξέπλεκα τα κατάξανθα μακριά μαλλιά της. Η περιλάλητη ομορφιά της, αντί να την εγκαταλείψει έπειτα από τόση άσκηση, νηστεία και κοπιαστικές εργασίες, είχε αποκτήσει κάτι το αιθέριο και υπερκόσμιο και αυτό δεν έλαθε της προσοχής κανενός από τους καλεσμένους.

Με πολύ μεγάλη συγκίνηση και βεβαιότητα απαντούσε στις ερωτήσεις του πνευματικού της και έδωσε ιερή υπόσχεση να τηρήσει μέχρι θανάτου τις τρεις αρετές: αγνότητα, ακτημοσύνη, υπακοή. Στη συνέχεια, με σταθερό χέρι πήρε το ψαλίδι πάνω από το ιερό Ευαγγέλιο και το πρόσφερε στον ιερέα, ο οποίος της έκοψε τα υπέροχα μαλλιά της και ντύθηκε το τραχύ τρίχινο ράσο, το σύνηθες ένδυμα των μοναχών εκείνων των χρόνων. Το ράσο αυτό δεν το έβγαζε ποτέ από πάνω της, ούτε για να το πλύνει. Μόνο στη γιορτή του Πάσχα φορούσε ένα καινούριο και το παλιό το έδινε σε κάποιον φτωχό περαστικό. Όμως, το παλιό αυτό ράσο έλαμπε από καθαριότητα και ανάβλυζε μια γλυκιά ευωδιά. Γι’ αυτό οι αδελφές που το είχαν συνειδητοποιήσει, κρυφά κράταγαν το ράσο της αδελφής και αργότερα ηγουμένης τους, το έσκιζαν και μοιραζόντουσαν τα κομμάτια του. Μετά το θάνατο της αγίας Ειρήνης, έβαζαν τα κομμάτια του ράσου της πάνω σε αρρώστους και θαυματουργικά εκείνοι θεραπευόντουσαν.

Αφού ολοκληρώθηκε η τελετή της κουράς και η Ειρήνη έλαβε το αγγελικό σχήμα, άρχισε η θεία λειτουργία και στο τέλος κοινώνησαν οι αδελφές και όλοι οι καλεσμένοι. Μετά από αυτές τις κατανυκτικές στιγμές, ο στρατηγός Φιλάρετος, ο οποίος ακόμη δεν είχε συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι η κόρη του είχε εισέλθει στις τάξεις των μοναχών και η μεγάλη του στενοχώρια τον είχε φανερά καταβάλει, κάτι που δε διέφυγε από την προσοχή της Ειρήνης, η οποία πάντα νοιαζόταν την οικογένειά της και προσευχόταν καθημερινά για τα αγαπημένα της πρόσωπα, αποχαιρέτησε οριστικά τις κόρες του, υπέβαλε την παραίτησή του στον αυτοκράτορα και εγκαταστάθηκε για πάντα στην Καισαρεία. Εκεί, έζησε σαν ερημίτης ασχολούμενος με την κηπουρική και με τις θρησκευτικές μελέτες. Πέθανε ολομόναχος ύστερα από λίγα χρόνια και θεωρώντας τις κόρες του εξασφαλισμένες, κάθε μια βέβαια με διαφορετικό τρόπο, άφησε την τεράστια περιουσία του σε φιλανθρωπικά ιδρύματα της γενέτειράς του.

Ως μοναχή η Ειρήνη, αφοσιώθηκε ολόψυχα στο Θεό και συνέχιζε τις μεγάλες και αδιαμφισβήτητες πνευματικές προόδους. Βέβαια, κανείς δε θα πρέπει να πιστέψει ότι αυτή η πορεία προς τη θέωση και την τελείωση ήταν για την Ειρήνη μία ανώδυνη και ξεκούραστη πορεία. Ο πόνος χάραζε στην ψυχή της το έργο της αγιότητας. Οι θλίψεις που την καταλάμβαναν προέρχονταν τόσο από τον ορθόδοξο μοναχικό αγώνα της όσο και από ζητήματα κοσμικά.
Έπρεπε να παλεύει με τα πονηρά πνεύματα που την έβαζαν σε πειρασμούς, συχνά σκέπαζε την καρδιά της ψυχική ξηρασία, με την οποία ο Κύριος φρόντιζε να καλύπτει την ολόθερμη αγάπη της δούλης Του προς το πρόσωπό Του, για να μην περιπέσει η άπειρη μοναχή στο αμάρτημα της υπερηφάνειας.

Επιπλέον, ο θάνατος του πατέρα της καταλύπησε την ευαίσθητη Ειρήνη, καθώς ο στρατηγός Φιλάρετος πέθανε ολομόναχος, μακριά από όλα τα αγαπημένα του πρόσωπα (θυμίζουμε ότι η θεία της Ειρήνης, πατρικία Σοφία, είχε αποσυρθεί στον παρθενώνα της Υπαπαντής). Ακόμη, την έθλιβαν τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η αδερφή της η Καλλινίκη στην οικογενειακή της ζωή. Πολλές φορές, κουρασμένη η πατρικία από τη ζωή στα ανάκτορα ερχόταν στο μοναστήρι, όπου μόναζε η αδερφή της, να βρει ψυχική ανάπαυση και παρηγοριά˙ και βέβαια, δε διέφευγε της προσοχής της Ειρήνης ότι η Καλλινίκη, πάντα πανέμορφη και υπέρκομψη, είχε μόνιμη θλίψη στα μάτια της και είχε χάσει για πάντα την ανεμελιά της ευτυχισμένης κοπέλας.
Σε όλα αυτά, ήλθε να προστεθεί η πολύχρονη και βασανιστική αρρώστια της πριγκίπισσας Θέκλας (προσβλήθηκε από γενική παράλυση). Η Ειρήνη φλεγόταν από επιθυμία να βρίσκεται στο πλευρό της αγαπημένης της φίλης, να της προσφέρει παρηγοριά και να προσεύχονται μαζί. Όμως, σεβόμενη τους κανόνες του μοναστηριού, δε ζήτησε άδεια να φύγει για λίγο καιρό, αν και ήταν βέβαιη ότι η Ηγουμένη θα προέβαινε σε κάποια εξαίρεση για χάρη της πριγκίπισσας.. Για την Ειρήνη, η σιωπή που τήρησε στο θέμα αυτό ήταν μια μεγάλη θυσία, την οποία μόνο ο Θεός ήξερε˙ σε πολλούς άφησε την αλγεινή εντύπωση ότι αδιαφόρησε για την αγαπημένη της φίλη.

...

[akerm]

Τον καιρό που συνέβαιναν όλα αυτά τα περιστατικά, η οσιοτάτη Άννα, σε πολύ βαθιά γεράματα και έχοντας αγωνιστεί «τον αγώνα τον καλόν», κατέπεσε στο κρεβάτι. Στις τελευταίες αυτές στιγμές της, ανέλαβε να της συμπαρασταθεί η Ειρήνη, η οποία επιτελούσε το διακόνιμα αυτό με εξαιρετική ευαισθησία. Μια μέρα, πολύ κοντά πια στο τέλος, η Ηγουμένη διέταξε την Ειρήνη να αναπαυθεί, διότι ξαγρυπνούσε διαρκώς στο πλευρό της. Τότε συγκέντρωσε την υπόλοιπη αδελφότητα και αφού την παρηγόρησε για την επικείμενη κοίμηση της πνευματικής της μητέρας, υπέδειξε στις μοναχές ως νέα Ηγουμένη της μονής Χρυσοβαλάντου την Ειρήνη (τότε η Ειρήνη συμπλήρωνε έξι χρόνια μοναχικού βίου και πρέπει να ήταν περίπου 21 χρονών). Όλες βρέθηκαν σύμφωνες και με μεγάλη χαρά υπάκουσαν στην τελευταία ευχή της αγαπημένης τους Ηγουμένης. Όμως, δεν αποκάλυψαν στην Ειρήνη τη νέα της αποστολή, καθώς γνώριζαν τη γνήσια και ανυπόκριτη ταπεινοφροσύνη της και φοβήθηκαν ότι μπορεί να έφευγε κρυφά από το μοναστήρι.

Η οσιακή κοίμηση της Ηγουμένης Άννας συγκέντρωσε στη μονή σύσσωμη την Κωνσταντινούπολη, όπου ήταν πολύ αγαπητή. Μετά την κήδευσή της και αφού αποδόθηκαν όλες οι πρέπουσες τιμές, ο Πατριάρχης Μεθόδιος ο Ομολογητής, ο οποίος χοροστάτησε στη νεκρώσιμη ακολουθία και εκφώνησε εγκωμιαστικό λόγο προς τη μακαριστή Άννα, συγκέντρωσε στο Καθολικό της μονής την αδελφότητα, προκειμένου να επιλέξουν τη νέα τους πνευματική μητέρα. Η μόνη που δεν παρευρέθηκε στη σύναξη ήταν η Ειρήνη. Εξακολουθούσε να αγνοεί την τελευταία εντολή της Ηγουμένης της και έτοιμη να υπακούσει στη θέληση της υπόλοιπης αδελφότητας θεώρησε περιττό να πάρει μέρος στην εκλογή. Έτσι, παρέμεινε προσευχόμενη στον τάφο της οσιοτάτης Άννας. Όταν οι υπόλοιπες αδελφές την εντόπισαν χρειάστηκε να μεταχειριστούν βία για να την μετακινήσουν και να την φέρουν στον ιερό ναό των Αρχαγγέλων.

Τότε, ο όσιος Μεθόδιος, αφού προσευχήθηκε από τον αρχιερατικό θρόνο για τις μοναχές, τις ρώτησε ποια προτείνουν για προεστώσα. Οι μοναχές, γνωρίζοντας το προορατικό χάρισμα του Πατριάρχη, ζήτησαν να υποδείξει εκείνος ποια είναι η κατάλληλη να επωμιστεί τη βαριά ευθύνη της πνευματικής καθοδήγησης του κοινοβίου. Ο άγιος Μεθόδιος τότε απάντησε πως γνωρίζει τόσο την επιθυμία της μακαριστής Ηγουμένης όσο και των υπολοίπων μοναζουσών και υπέδειξε την Ειρήνη. Η αδελφότητα δόξασε τον Κύριο, όταν άκουσε τα λόγια του Πατριάρχη, ενώ ο ίδιος ο όσιος χειροτόνησε την Ειρήνη Διακόνισσα της Μεγάλης Εκκλησίας και την ανακήρυξε Ηγουμένη της Μονής Χρυσοβαλάντου.

Η Ειρήνη, αντιλαμβανόμενη πάντα τη σοβαρότητα των περιστάσεων και τις ευθύνες που αυτές προκαλούσαν, έκλαιγε με πικρά δάκρυα, θεωρώντας τον εαυτό της ανάξιο για μια τόσο μεγάλη θέση. Μοναδικό της όπλο ήταν η προσευχή και όταν έμεινε μόνη στο Καθολικό αναδύθηκε σε ολόθερμη και κατανυκτική προσευχή ζητώντας δύναμη και βοήθεια από το Δεσπότη Χριστό. Συναισθανόταν το φορτίο να καθοδηγήσει στη σωτηρία τόσες ψυχές για τις οποίες σταυρώθηκε ο Κύριος της και πίστευε ότι μεγάλη τιμωρία την περίμενε, αν άφηνε να χαθεί έστω και μία από αυτές τις ψυχές. Αποφάσισε ότι έπρεπε να πολλαπλασιάσει τις νηστείες και τις προσευχές, μήπως ο Κύριος την ελεήσει και τη βοηθήσει στο δύσκολο έργο της. Οι μοναχές, γνωρίζοντας τα χαρίσματά της και την ταπεινοφροσύνη της, προσπαθούσαν να την παρηγορήσουν και της υποσχέθηκαν ότι πάντοτε θα την υπακούουν, ώστε να ελαφρύνουν το βάρος. Η αγιοσύνη της Ειρήνης και η πραγματική υποταγή της αδελφότητας στην υπεράξια πνευματική τους μητέρα έλκυσαν τη Θεία Χάρη και πλήθος θαυμάτων έλαβαν χώρα στο ευλογημένο κοινόβιο, καθώς θα δούμε παρακάτω.

Έτσι, έξι χρόνια μετά από την άφιξή της στην Πόλη, πραγματώθηκε η προφητεία του όσιου Ιωαννίκιου και η Ειρήνη ποίμαινε τις παρθένες της μονής Χρυσοβαλάντου. Μάλιστα, επειδή η νέα Ηγουμένη ήταν πολύ νέα σε ηλικία, με διάθεση για δημιουργικότητα και εργασία και προπάντων ανώτερη σε αγιότητα από την προηγούμενη, κατόρθωσε και αναβάθμισε την πνευματική στάθμη της μονής δίνοντας καινούρια πνοή στους ασκητικούς αγώνες της αδελφότητας, στους οποίους ευνόητο είναι ότι πρωτοστατούσε. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ανέλαβε την ηγουμενία της ιεράς μονής, οι μοναχές ήταν τριάντα. Επί των ημερών της Ειρήνης, η φήμη της για τα θαύματά της και τις αρετές της προσέλκυσε στο αγγελικό σχήμα πολλές νέες και έτσι η αδελφότητα αριθμούσε πάνω από 100 μέλη.

Δίδασκε καθημερινά τις μοναχές πάνω σε θεολογικά θέματα και η διδασκαλία της είχε βάθος και νόημα χάρη στις πλούσιες Γραφικές της γνώσεις. Ευγενής και λεπτή στους τρόπους της, ήρεμη και επιεικής με ισχυρή θέληση και προσωπικότητα, προικισμένη με φωτισμένη διάκριση που της επέτρεπε να τιμωρεί δίκαια και να συγχωρεί μεγαλόψυχα, αγαπούσε ανεξαιρέτως όλες τις αδελφές της ιερής κοινότητας, χωρίς να αφήνει τον εαυτό της να παρασυρθεί από τα προσωπικά μειονεκτήματα και τα προβλήματα, τα οποία αναπόφευκτα προκαλούνται σε ένα κοινόβιο. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα της Ειρήνης δημιούργησαν στο μοναστήρι ατμόσφαιρα αγάπης και καλοσύνης, η οποία ωφελούσε τις αδελφές και τους κοσμικούς, οι οποίοι επισκέπτονταν τη μονή και την ανέδειξαν σε ιδανική πνευματική Μητέρα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει να παρουσιάσει πολλές πνευματικές Μητέρες, όμως η οσία Ειρήνη, ηγουμένη της Μονής Χρυσοβαλάντου, προβάλλεται ως το κορυφαίο πρότυπο για όσες (και όσους) αναλαμβάνουν να οδηγήσουν ψυχές στο δρόμο του Κυρίου.

Εκτός από την καθημερινή διδασκαλία της Αγίας Γραφής, η οσία έδινε πολλή μεγάλη σημασία στην εξομολόγηση, καθώς ξεκουράζει τις συνειδήσεις και τις εξαγνίσει από τα πάθη. Κάθε πρωί προσκαλούσε τις αδελφές στον ιερό ναό των Αρχαγγέλων, τις εξομολογούσε και με τις συμβουλές της τις οδηγούσε πίσω στο δρόμο του Χριστού. Πολλές φορές πήγαιναν και λαϊκοί να την επισκεφθούν και να αναπαύσουν τις ψυχές τους με τη σοφή καθοδήγησή της. Η Ειρήνη είδε τόση καρποφορία των ψυχών χάριν στην εξομολόγηση, που τόλμησε να ζητήσει από τον Κύριο το διορατικό χάρισμα, για να γνωρίζει τι κρύβει ο εξομολογούμενος στην καρδιά του και έτσι ευκολότερα να τον καθοδηγεί στην αυτογνωσία.