by Matina » Fri May 04, 2012 1:16 pm
Λόγοι σε 150 κεφάλαια - γ΄) Περί υπομονής και διακρίσεως
41. Σ' εκείνους που απορούν λέγοντας ότι «έρχεται μέρα που και μίσος έχω κατά του αδελφού, ή και άλλα κακά μού έρχονται στο νου, τα οποία μου συμβαίνουν και χωρίς να θέλω», πρέπει να ειπωθούν τα εξής: Όλος ο αγώνας και η επιμέλεια του ανθρώπου ας είναι να αντιστέκεται στον πονηρό και στους πονηρούς λογισμούς.
Είναι όμως αδύνατον, όπου είναι το σκοτάδι των παθών και ο θάνατος, δηλαδή το σαρκικό φρόνημα, να μην παρουσιάζεται και κάποιος ιδιαίτερος καρπός της κακίας, κρυφά ή φανερά. Ένα τραύμα που υπάρχει στο σώμα, μέχρις ότου γιατρευθεί τελείως, είναι αδύνατο να μη βγάζει έστω και λίγο πύον, ή να μην είναι υγρό και να σαπίζει, ή να μη φουσκώνει και να πρήζεται, παρ' όλο που του γίνεται θεραπεία και δεν παραλείπεται τίποτε απ' όσα συντελούν στην περιποίησή του· αν μάλιστα παραμεληθεί, φέρνει σήψη και καμιά φορά τέλεια καταστροφή σε όλο το σώμα.
Κατά τον ίδιο τρόπο εννόησε ότι και τα πάθη της ψυχής, αν και απορροφούν πολλή φροντίδα μας, εντούτοις επιμένουν να σιγοκαίνε εσωτερικά. Αλλά με την επίμονη επιμέλεια, με τη χάρη και τη βοήθεια του Χριστού, θεραπεύονται εντελώς. Γιατί υπάρχει ένας κρυφός ρύπος και ένα πυκνό σκοτάδι των παθών, το οποίο παρά την καθαρή φύση του ανθρώπου διείσδυσε κρυφά με την παράβαση του Αδάμ σ' όλη την ανθρωπότητα, και αυτό θολώνει και καταμολύνει και το σώμα και την ψυχή.
Αλλά καθώς το σίδερο καθαρίζεται όταν πυρώνεται και σφυροκοπιέται, ή όταν ο χρυσός ανακατωθεί με χαλκό ή σίδερο, μόνο με τη φωτιά ξεχωρίζεται, έτσι και η ψυχή καθαρίζεται από κάθε πάθος και κάθε αμαρτία όταν πυρώνεται και χτυπιέται από το αγαθό πνεύμα με τα άχραντα πάθη του Σωτήρα.
42. Όπως πολλά λυχνάρια, ενώ ανάφθηκαν με το ίδιο λάδι και την ίδια φωτιά, δεν βγάζουν το ίδιο φως, έτσι και τα χαρίσματα που προέρχονται από διάφορα κατορθώματα, έχουν διαφορετική λάμψη του αγαθού Πνεύματος. Ή όπως σε μιά πόλη όπου είναι πολλοί και τρώνε το ίδιο ψωμί και πίνουν το ίδιο νερό, άλλοι είναι άνδρες, άλλοι νήπια, άλλοι παιδιά και άλλοι γέροντες, και έχουν μεταξύ τους μεγάλες διαφορές· ή όπως το σιτάρι που είναι σπαρμένο στο ίδιο χωράφι, δίνει διαφορετικά στάχυα, ωστόσο μαζεύεται στο ίδιο αλώνι και αποθηκεύεται στην ίδια αποθήκη, έτσι κατά την ανάσταση των νεκρών θα είναι και η διαφορά της δόξας εκείνων που θα αναστηθούν, οι οποίοι θα δοξάζονται και θα γνωρίζονται ανάλογα με την αξία των κατορθωμάτων τους και ανάλογα με τη μέθεξη του θείου Πνεύματος που θα έχει ήδη κατοικήσει από εδώ σ' αυτούς. Και αυτό σημαίνει το: «Αστέρι από αστέρι διαφέρει στη λάμψη»(Α΄ Κορ. 15, 41).
43. Αν και υπάρχουν άστρα μικρότερα από άλλα, ωστόσο λάμπουν με το ίδιο φως. Η εικόνα λοιπόν είναι φανερή. Τούτο μόνο να φροντίζει ο καθένας, αφού γεννηθεί από το Άγιο Πνεύμα, να ξεπλυθεί από την αμαρτία που βρίσκεται μέσα του. Γιατί και αυτή η γέννηση που γίνεται από το Άγιο πνεύμα, έχει βέβαια μια μερική τελειότητα, και στη μορφή και στην αρτιμέλεια, όχι όμως και στη δύναμη ή στο νου ή στην ανδρεία.
Και εκείνος που φτάνει στην πλήρη ανάπτυξη του τέλειου άνδρα(Εφ. 4, 13), καταργεί φυσικά τους τρόπους του νηπίου(Α΄ Κορ. 13, 11). Και αυτό είναι που λέει ο Απόστολος: «Οι γλώσσες κάποτε θα πάψουν να υπάρχουν, το ίδιο και οι προφητείες»(Α΄Κορ. 13, 8). Όπως δηλαδή εκείνος που έγινε ήδη άνδρας, δεν καταδέχεται πλέον να τρώει και να μιλά σαν παιδί, αλλά αυτό το θεωρεί ανάξιό του, γιατί άλλαξε πλέον συμπεριφορά, έτσι και εκείνος που προχωρεί στην τελείωση των ευαγγελικών κατορθωμάτων, αφήνει τη νηπιότητά του και καταλήγει στην τελειότητα. Όπως λέει πάλι ο θείος Απόστολος: «Όταν έγινα άνδρας, κατάργησα τους τρόπους του νηπίου»(Α΄ Κορ. 13, 11).
44. Εκείνο που γεννιέται από το πνεύμα είναι κατά κάποιο τρόπο τέλειο, καθώς δείξαμε· όπως ένα νήπιο το λέμε τέλειο, όταν έχει αρτιμέλεια. Πλήν όμως ο Κύριος δεν δίνει το πνεύμα και τη χάρη για να περιπέσει κανείς σε αμαρτίες. Οι άνθρωποι μόνοι τους γίνονται αίτιοι των κακών στους εαυτούς των, γιατί δεν ακολουθούν τη χάρη και γι' αυτό κυριεύονται από τα κακά. Επειδή μπορεί και από δικούς του και φυσικούς λογισμούς να γλιστράει ο άνθρωπος, από αμέλεια ή καταφρόνηση ή και από υψηλοφροσύνη.
Άκου τι λέει ο Παύλος: «Για να μην υπερηφανεύομαι, μου δόθηκε ένα αγκάθι στο σώμα, ένας άγγελος του σατανά»(Β΄ Κορ. 12, 7). Βλέπεις ότι και εκείνοι που έφτασαν σε τέτοια υψηλά μέτρα έχουν ανάγκη προφυλάξεως; Εξάλλου, αν δε δώσει ο άνθρωπος αφορμή στο σατανά, δεν μπορεί αυτός να κυριαρχήσει πάνω του με τη βία. Γι' αυτό το λόγο κανείς δεν είναι με βεβαιότητα του Χριστού ή του σατανά· αλλά αν παραμείνει με τη χάρη ως το τέλος, πηγαίνει με το μέρος του Χριστού, ενώ αν δεν κάνει έτσι, τότε ακόμη και αν γεννήθηκε από το πνεύμα κι αν έγινε μέτοχος του Αγίου Πνεύματος, θα ακολουθήσει το θέλημα του σατανά με δική του ευθύνη. Γιατί αν είτε ο Κύριος, είτε ο σατανάς έπαιρναν μαζί τους τον άνθρωπο με τη βία, αυτός δε θα ήταν αίτιος ούτε στην κόλαση να ριχτεί, ούτε τη βασιλεία να κερδίσει.
45. Ο φίλος της αρετής πρέπει να έχει πολλή διάκριση, ώστε να γνωρίζει καλά τη διαφορά του καλού και του κακού και να ελέγχει και να κατανοεί τα ποικίλα τεχνάσματα του πονηρού, ο οποίος συνηθίζει να εξαπατά τους περισσότερους με αληθοφανείς φαντασίες. Πλην όμως η επιφύλαξη είναι πάντοτε ωφέλιμη.
Όπως δηλαδή κανείς που θέλει να βεβαιωθεί για τη σωφροσύνη της γυναίκας του, πηγαίνει σ' αυτήν νύχτα σαν ξένος, και αν δει ότι τον διώχνει, χαίρεται που είναι απλησίαστη και επιδοκιμάζει την επιφυλακτικότητά της, έτσι πρέπει κι εμείς να είμαστε επιφυλακτικοί κατά τις επισκέψεις των νοερών δυνάμεων.
Γιατί αν απωθήσεις τους ουρανίους, περισσότερο θα ευχαριστηθούν και θα σε ετοιμάσουν να μετάσχεις σε περισσότερη χάρη και θα σε γεμίσουν πνευματική απόλαυση, με το να πάρουν απόδειξη από τη στάση σου για την προς τον Κύριο αγάπη σου. Μη λοιπόν από διανοητική ελαφρότητα ανοίγεσαι αμέσως σε νοερές επισκέψεις, ακόμη και αν είναι οι ουράνιοι Άγγελοι, αλλά μένε σταθερός και υπόβαλέ τα όλα αυτά σε αυστηρό έλεγχο.
Και έτσι, δεχόμενος το καλό και απωθώντας το κακό, θα κάνεις να αυξηθούν μέσα σου οι εκδηλώσεις της χάρης, τις οποίες η αμαρτία, όσο και αν υποκρίνεται το πρόσωπο του αγαθού, δεν μπορεί διόλου να δώσει. Γιατί, όπως λέει ο Απόστολος, γνωρίζει ο σατανάς να μετασχηματίζεται σε φωτεινό άγγελο(Β΄ Κορ. 11, 14), για να εξαπατήσει· αλλά και αν παρουσιαστεί με λαμπρή εμφάνιση, δεν μπορεί, όπως είπαμε, να δώσει αγαθή ενέργεια, και από αυτό φανερώνεται το ψεύτικο προσωπείο του.
Ούτε δηλαδή αγάπη στο Θεό ή στον πλησίον, ούτε πραότητα, ούτε ταπείνωση, ούτε χαρά, ούτε ειρήνη, ούτε καθαρότητα λογισμών, ούτε μίσος του κόσμου, ούτε ανάπαυση πνευματική, ούτε επιθυμία των ουρανίων μπορεί να προξενήσει, ούτε να καταστείλει τις ηδονές και τα πάθη. Όλα αυτά είναι ολοφάνερα ενεργήματα της χάρης· όπως λέει και ο Απόστολος, οι καρποί του Πνεύματος είναι αγάπη, χαρά, ειρήνη κλπ.(Γαλ. 5, 22).
Αντίθετα, ίσως και έπαρση και υψηλοφροσύνη είναι πολύ επιτήδειος και ικανός να προκαλέσει. Από την ενέργεια λοιπόν θα καταλάβεις αν το φως που έλαμψε στην ψυχή σου είναι από το Θεό ή από το σατανά. Αλλά και αυτή η ίδια η ψυχή, αν έχει δυνατή διάκριση, ευθύς από τη νοερή αίσθηση αναγνωρίζει τη διαφορά. Όπως το ξύδι και το κρασί στην όραση είναι τα ίδια, μετά τη γεύση όμως τα διακρίνει ο λάρυγγας, έτσι και η ψυχή από αυτή τη νοερή αίσθηση και ενέργεια μπορεί να διακρίνει τα χαρίσματα του Πνεύματος και τα φαντάσματα του σατανά.
46. Είναι ανάγκη η ψυχή να παρατηρεί και να βλέπει άριστα μπροστά της μην τυχόν και στο ελάχιστο κυριευθεί από τη δύναμη του εχθρού. Όπως όταν κάποιο ζώο πιαστεί στην παγίδα από το ένα πόδι, αναγκαστικά λυγίζει όλο και πέφτει στα χέρια των κυνηγών, έτσι συμβαίνει συνήθως και στην ψυχή από τους δαίμονες. Και αυτό το φανερώνει ο Προφήτης λέγοντας: «Ετοίμασαν παγίδα στα πόδια μου και λύγισαν την ψυχή μου»(Ψαλμ. 56, 7).
47. Εκείνος που θέλει να μπει από τη στενή πύλη(Ματθ. 7, 13) στο σπίτι του ισχυρού διαβόλου και να αρπάξει τα σκεύη του(Ματθ. 12, 29), δεν πρέπει να επιθυμεί τη μαλθακότητα και τον όγκο του σώματος, αλλά να ενδυναμώνεται από το αγαθό πνεύμα και να θυμάται πάντοτε Εκείνον που είπε ότι «σάρκα και αίμα δε θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού»(Α΄ Κορ. 15, 50). Πώς πρέπει όμως να ενδυναμωθούμε από το Πνεύμα; Ας προσέξομε τον Απόστολο, που λέει ότι η σοφία του Θεού θεωρείται μωρία από τους ανθρώπους(Α΄ Κορ. 1, 23-24).
Επίσης και ο Προφήτης λέει: «Είδα τον Υιό του ανθρώπου, και η μορφή του ήταν χωρίς καμιά τιμή, καταφρονεμένη όσο κανενός άλλου ανθρώπου»(Ησ. 53, 3). Πρέπει λοιπόν εκείνος που θέλει να γίνει υιός του Θεού, να υποστεί πρώτα την ίδια ταπείνωση, να θεωρηθεί μωρός και άτιμος, να μην αποστρέφει το πρόσωπό του από φτυσίματα(Ησ. 50, 6), να μην κυνηγά ούτε δόξα, ούτε ομορφιά ή κάτι παρόμοιο αυτού του κόσμου, να μην έχει που να γείρει το κεφάλι(Ματθ. 8, 20), να ονειδίζεται και να εξουθενώνεται, να τον έχουν όλοι για περιφρόνηση και παραγκωνισμό, να αντιμετωπίζει κρυφό και φανερό πόλεμο, ακόμη και νοερό.
Και τότε ο ίδιος ο Υιός του Θεού, Εκείνος που είπε: «Θα κατοικήσω μέσα σας και θα βαδίσω μαζί σας»(Λευϊτ. 26, 12), θα φανερωθεί στην καρδιά του και θα του δώσει δύναμη και ισχύ, ώστε να δέσει τον ισχυρό και να αρπάξει τα σκεύη του, και να πατήσει πάνω στην ασπίδα και στο βασιλίσκο(Ψαλμ. 90, 13), και πάνω σε σκορπιούς και φίδια(Λουκ. 10, 19).
48. Δεν είναι μικρός ο αγώνας που χρειάζεται για να συντρίψομε το θάνατο. Λέει βέβαια ο Κύριος: «Η βασιλεία του Θεού είναι μέσα σας»(Λουκ. 17, 21), βρίσκεται όμως κατά κάποιο τρόπο και ο θάνατος μέσα μας, ο οποίος μας πολεμά και μας αιχμαλωτίζει. Ας μην υποχωρεί λοιπόν διόλου η ψυχή, μέχρις ότου νεκρώσει εκείνον που την αιχμαλωτίζει. Και τότε θα φύγει κάθε πόνος, λύπη και στεναγμός(Ησ. 35, 10), γιατί θ' αναβλύσει νερό στη διψασμένη γη και η έρημος θα γεμίσει πηγές υδάτων(Ησ. 41, 18).
Επειδή ο Κύριος υποσχέθηκε να γεμίσει την έρημο-καρδιά με ζωντανό νερό· πρώτα διά μέσου του Προφήτη που λέει: «Εγώ θα δώσω νερό σ' εκείνους που βαδίζουν στην κατάξερη έρημο και διψούνε»(Ησ. 44, 3), έπειτα και με όσα λέει ο Ίδιος: «Όποιος πίνει από το νερό που εγώ θα του δώσω, δε θα διψάσει στον αιώνα»(Ιω. 4, 14).
49. Η ψυχή που είναι ευάλωτη από την ακηδία, είναι φανερό ότι κατέχεται και από την απιστία· γι' αυτό αναβάλλει από μέρα σε μέρα και δε δέχεται το λόγο του Θεού. Πολλές φορές μάλιστα δίνει φτερά στον εαυτό της με όνειρα, και δεν εννοεί τον πόλεμο που συμβαίνει μέσα της, γιατί την έχει κυριέψει η οίηση. Η οποία οίηση είναι αναπηρία της ψυχής, που δεν την αφήνει καθόλου να δει την αδυναμία της.
50. Όπως το νεογέννητο βρέφος είναι εικόνα του τέλειου άνδρα, έτσι ακριβώς και η ψυχή είναι εικόνα του Θεού που την έπλασε. Όπως λοιπόν το παιδί όσο μεγαλώνει, τόσο γνωρίζει τον πατέρα του, και όταν φτάσει σε ηλικία, τότε φαίνονται καθαρά τα χαρακτηριστικά του πατέρα στο γιο και του γιου στον πατέρα, και του φανερώνεται η πατρική περιουσία, έτσι και η ψυχή πριν από την παρακοή, έμελλε να προοδεύει και να φτάσει σε τέλειο άνδρα(Εφ. 4, 13). Εξαιτίας όμως της παρακοής βυθίστηκε σε πέλαγος λησμοσύνης και σε βυθό πλάνης και κατοίκησε στις πύλες του άδη.
Αφού λοιπόν απομακρύνθηκε σε τόσο μεγάλη απόσταση η ψυχή από το Θεό, δεν μπορούσε πιά να πλησιάσει και να γνωρίσει ορθά τον Πλάστη. Ο Θεός όμως την καλούσε να επιστρέψει κοντά Του, και την οδηγούσε στην επίγνωσή Του, αρχικά διά μέσου των Προφητών, και στο τέλος αφού ήρθε ο ίδιος. Αφαίρεσε τότε τη λησμοσύνη και την πλάνη.
Κατόπιν, αφού έσπασε και τις πύλες του άδη, μπήκε στην πλανεμένη ψυχή, δίνοντας σ' αυτήν παράδειγμα τον εαυτό Του, μέσω του Οποίου θα της είναι δυνατό να φτάσει στην πλήρη ωριμότητα και στην τελειότητα του Πνεύματος. Υποβάλλεται λοιπόν σε πειρασμό ο Λόγος του Θεού από τον πονηρό(Ματθ. 4, 1) κατ' οικονομίαν.
Έπειτα υπομένει ονειδισμούς, εξευτελισμούς, ύβρεις, ραπίσματα από εκείνους τους θρασείς, και τέλος δέχεται ακόμη και σταυρικό θάνατο(Ματθ. 27, 26-30), για να μας υποδείξει, όπως είπαμε, ποιά διάθεση πρέπει να έχομε προς εκείνους που μας ονειδίζουν, μας εξευτελίζουν ή επιδιώκουν ακόμη και το θάνατό μας. Να γίνει δηλαδή απέναντί τους και ο άνθρωπος σαν κουφός και άλαλος, χωρίς να ανοίγει το στόμα του(Ψαλμ. 37, 14), ώστε βλέποντας την ενέργεια και την επιδεξιότητα της πονηρίας, και σαν να είναι καρφωμένος στο σταυρό, να φωνάξει με πολύ δυνατή φωνή σ' Εκείνον που μπορεί να τον λυτρώσει από τον θάνατο(Εβρ. 5, 7), και να πει: «Καθάρισέ με από τα κρυμμένα πάθη μου· αν αυτά δεν κυριαρχήσουν πάνω μου, τότε θα είμαι άμεμπτος»(Ψαλμ. 18, 13-14).
Τότε λοιπόν, αφού γίνει άμεμπτος, βρίσκει Εκείνον που διέταξε στην εξουσία του τα πάντα(Ψαλμ. 8, 6), και βασιλεύει και αναπαύεται μαζί με το Χριστό(Β΄ Τιμ. 2, 12). Εξαιτίας της παρακοής έχουν καταπιεί την ψυχή υλικοί και ακάθαρτοι λογισμοί και έγινε σαν να μην έχει λογικό. Ώστε χρειάζεται όχι λίγος κόπος για να σηκωθεί πάνω από αυτό το σωρό και να εννοήσει καλά την επιδεξιότητα της πονηρίας, και ξεφεύγοντάς την να συγκραθεί με τον άναρχο νου.
συνεχίζεται...
O Κύριός μου κι ο Θεός μου!