Τα θεία νοήματα κεντούν την καρδιά
– Γέροντα, μου αρέσει ο δεύτερος ήχος.– Ο δεύτερος ήχος είναι καθαρά ανατολίτικος, δηλαδή βυζαντινός. Δεν τον πιάνει κανένα όργανο, μόνον το βιολί (1).
Βλέπεις, οι Τούρκοι πήραν την μουσική από το Βυζάντιο και με τί καημό τραγουδούν!
Και τί λένε στα τραγούδια τους;
«Να 'χα πενήντα δράμια κονιάκ και πενήντα δράμια παστουρμά, ώ!...» (2).
Για πενήντα δράμια κονιάκ και λίγο παστουρμά συνεπαίρνονται!
Κι εμείς ψάλλουμε για τον Χριστό, που σταυρώθηκε, που θυσιάσθηκε, και να μη συγκλονιζώμαστε;
«Ω τρισμακάριστον ξύλον, εν ω ετάθη Χριστός!» (3).
Αν σκεφθή κανείς το Πάθος του Χριστού, διαλύεται.
Στο Κελλί του Τιμίου Σταυρού είχα βρει ένα κομμάτι ξύλο γρεντέ (4) μακρύ, ένα μέτρο περίπου,
και αμέσως θυμήθηκα τον Σταυρό του Χριστού.
Το πήρα μέσα στο κελλί και το αγκάλιαζα σαν να ήταν ο Σταυρός του Χριστού.
Ώ, πώς χτυπούσε η καρδιά μου! Με αυτό κοιμόμουν!...
– Σκεφτόσασταν, Γέροντα, την Σταύρωση;– Μόνον την Σταύρωση!
Ένιωθα σαν να ήμουν στον Γολγοθά και να είχα αγκαλιασμένο τον Τίμιο Σταυρό.
Αν ήταν ο Τίμιος Σταυρός, δεν ξέρω αν θα ένιωθα κάτι περισσότερο.
Κόντευε να σπάση η καρδιά μου, και δώσ’ του δάκρυα, δώσ’ του χτύπημα η καρδιά!
Οι τσατμάδες (5)– τα πλευρά – θα έσπαζαν.
Έσφιγγα το ξύλο, για να μη σπάσουν τα πλευρά.
Εσείς πιάνετε την φυλλάδα με την Ακολουθία του Σταυρού, ψάλλετε «Σταυρέ του Χριστού, Χριστιανών η ελπίς» (6),
και ο νούς σας δεν είναι εκεί.
Τότε πώς θα αλλοιωθή η ψυχή;
Άχ, αν δουλέψη η καρδιά, αν αλλοιωθή η ψυχή, θα είναι πανηγύρι.
Ξέρετε τί θα πη πανηγύρι;
Όταν κανείς παρακολουθή και αισθάνεται αυτά που ψάλλει, από εκεί ξεκινάει και η ευλάβεια,
από εκεί έρχεται και η κατάνυξη και όλα.
Γι’ αυτό να πιάνετε τάκ-τάκ τα θεία νοήματα, για να κεντιέται η καρδιά, να τα νιώθη.
Αν πάη το τηλεγράφημα στην καρδιά, και από μια λέξη κεντιέται ο άνθρωπος, τινάζεται,
αλλοιώνεται πνευματικά, και τα άλλα απλώς τα παρακολουθεί και είναι αλλοιωμένος μετά σε όλα. Εγώ, όταν ακούω το
«ιλιγγιά δε νούς, και υπερκόσμιος, υμνείν σε, Θεοτόκε» (7), παθαίνω ίλιγγο εκείνη την στιγμή.
Και όταν ακούω το
«Ευαγγελίζου, γή, χαράν μεγάλην» (8), ξέρετε πώς γίνομαι;
Σκιρτά η καρδιά μου, και όλο το σώμα μου τρέμει από ένα γλυκό ρίγος.
Αλλά, αν δεν προσέχη κανείς στα νοήματα, δεν αλλοιώνεται ούτε η καρδιά ούτε το σώμα.
– Γέροντα, με συγκινούν πολύ τα πατριωτικά τραγούδια.– Το πατριωτικό τραγούδι ξυπνάει την αγάπη για την πατρίδα, τονώνει τον ηρωισμό, εμψυχώνει και αναστατώνει.
Στην Γερμανική Κατοχή ένας τυφλός με μια φλογέρα ξέρετε πόσους ξεσήκωσε;
Πόσο γλυκά και με τί καημό έπαιζε ο καημένος το «Έχε γειά, καημένε κόσμε»!
Πονούσε για το έθνος και ο πόνος του έβγαινε από την φλογέρα!
Άπλωνε το καπέλο του και έλεγε: «Ρίξτε στον τυφλό».
Οι Γερμανοί έλεγαν «τυφλός είναι» και τον άφηναν ελεύθερο· του έρριχναν και χρήματα!
Αυτός όμως έκανε ...ιεραποστολή!
Όπως ήταν απογοητευμένος τότε ο κόσμος, τους άναβε φλόγα μέσα τους και πολλοί αναστατώνονταν
και αποφάσιζαν να πάνε κατ’ ευθείαν στα Τζουμέρκα στον Ζέρβα (9).
Σκεφθήτε τώρα να ξεσηκώνεσαι από την αγάπη για τον Χριστό!
Εγώ, όταν ακούω εμβατήρια, δεν μπορώ να συγκρατηθώ· με πιάνουν τα κλάματα...
Ο νούς μου πηγαίνει στον πόλεμο, στον αγώνα για την απελευθέρωση, στους ήρωες που σκοτώθηκαν,
που έχυσαν το αίμα τους οι καημένοι.
Όταν ακούω ένα τροπάριο κατανυκτικό, συγκλονίζομαι, η καρδιά μου γίνεται σύντριμμα.
Ακούω ένα δοξαστικό πασχαλινό, αγάλλομαι.
Και όταν ψέλνω, ο νούς μου είναι στον Θεό και φτερουγίζει η καρδιά μου.
Αν ψάλλω κάτι πένθιμο, πονάω, ψάλλω με καημό, πένθιμα.
Αν ψάλλω κάτι χαρούμενο, χαίρομαι.
Θέλω να πω ότι ο νούς είναι όλη η βάση.
Είναι ο νούς στα θεία νοήματα;
Τότε αλλοιώνεται ο άνθρωπος πνευματικά, η καρδιά του φλογίζεται και – πώς να πη κανείς –
δέχεται αυτήν την συγκίνηση την πνευματική με την αγαλλίαση την πνευματική.
Αλλά, όταν ο νούς του δεν είναι εκεί που πρέπει, ούτε συγκινείται ούτε αγάλλεται.ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ, ΛΟΓΟΙ ΣΤ’
ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ
ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ
«ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ»
ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2012
(1) Προφανώς ο Γέροντας αναφέρεται στα ευρωπαϊκά μουσικά όργανα, στα οποία ανήκει και το βιολί. Ο δεύτερος ήχος είναι ηχόχρωμα εντελώς ξένο προς την ευρωπαϊκή μουσική και αποδίδεται μόνον από το βιολί και τα ανατολίτικα μουσικά όργανα, όπως το κανονάκι ή το ούτι.
(2) Τουρκικό τραγούδι που ονομάζεται «Κόνιαλι».
(3) Ειρμός και Καταβασία της ε΄ ωδής του κανόνος της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου).
(4) Γρεντές: Δοκάρι ξύλινο.
(5) Τσατμάς (λέξη τουρκική): Λεπτός τοίχος κατασκευασμένος με δοκούς, των οποίων τα διάκενα συμπληρώνονται με πλίνθους ή ξύλινους πήχεις και επικαλύπτονται με ασβεστοκονίαμα. Ο Γέροντας μεταφορικά ονομάζει έτσι τον θώρακα με τα πλευρά.
(6) Ιδιόμελον του Ν΄, εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
(7) Ειρμός και Καταβασία της θ΄ ωδής του πρώτου κανόνος της εορτής των Θεοφανείων.
(8) Μεγαλυνάριον θ΄ ωδής του κανόνος της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
(9) Ναπολέων Ζέρβας (Άρτα 1891-Αθήνα 1957): Πολιτικός και στρατιωτικός, ένας από τους σπουδαιότερους αγωνιστές στην εθνική αντίσταση εναντίον των Γερμανών. Προς τα τέλη της Γερ¬μανικής Κατοχής οι στρατιωτικές δυνάμεις του Ζέρβα ήλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της Αιτωλοακαρνανίας και της Ηπείρου, όπου και τα όρη Τζουμέρκα.
