Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

[Matina]

Οι πνευματικές προϋποθέσεις της προσευχής στο έργο του οσίου Νείλου του Ασκητού “Περί προσευχής”

ΑΡΧΙΜ. ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
Άνθη Φιλοκαλίας (Περί λογισμών και παθών)


Μέρος Γ’

Οι πνευματικές προϋποθέσεις της προσευχής στο έργο του οσίου Νείλου του Ασκητού “Περί προσευχής“

Αδιαλείπτως προσεύχεσθε, εν παντί ευχαριστείτε, τούτο γαρ θέλημα Θεού εν Χριστώ Ιησού εις υμάς” (Α’ Θες.5,17-18). Το θέλημα του Θεού είναι να προσευχόμασθε συνεχώς (αδιαλείπτως)και σε κάθε περίπτωση. Ο ίδιος ο Χριστός παροτρύνει τους Μαθητές Του ”πάντοτε προσεύχεσθε” (Λκ.18,1),και να βρίσκονται πάντα σε πνευματική εγρήγορση μέσω της προσευχής ”γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν” (Ματθ.26,4).

Η προσευχή, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας ανήκει στις καλές τέχνες, είναι τέχνη πνευματική. Οι Πατέρες, οι ασκητές και οι ησυχαστές της ερήμου, που έκαναν όλη τους την ζωή μία συνεχή προσευχή, ώστε ο Άγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος να λέει ότι καλύτερα να μνημονεύουμε στην προσευχή μας τον Θεό παρά να αναπνέουμε ”μνημονευτέον Θεού ή αναπνευστέον”, εφ’όσον η προσευχή αποτελεί το οξυγόνο της πνευματικής ζωής, αυτοί λοιπόν οι ασκητικοί πατέρες κατείχαν πλήρως την τέχνη της προσευχής, και μάλιστα μας δίνουν και ωραίους ορισμούς της προσευχής. Για παράδειγμα, ο Άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει ότι η προσευχή είναι ”ευχή καθαρή και άυλη, που επιδιώκει να ενώσει τον προσευχόμενο με τον Θεό” προς ”θεϊκή ανάταση και ένωση”, είναι ”ομιλία του νου με τον Θεό”, όπως τονίζει ο άγ. Ιωάννης της Κλίμακος.

Οι Πατέρες της συνεχούς και αδιαλείπτου νοεράς προσευχής, οι λεγόμενοι νηπτικοί, πολλά έχουν γράψει για την επιστήμη της προσευχής, τους τρόπους, τις τεχνικές, τις πνευματικές προϋποθέσεις, την ποιότητα και το περιεχόμενο της προσευχής. Στο παρόν σύντομο μας πόνημα θα εξετάσουμε το πώς αντιλαμβάνεται τα θέματα αυτά και τις πρακτικές συμβουλές που μας δίνει ένας από τους νηπτικούς Πατέρες της ”Φιλοκαλίας”, ο όσιος Νείλος ο Ασκητής, ο οποίος έχει συγγράψει ειδική πραγματεία με τίτλο ”Περί προσευχής κεφάλαια”

Ο Όσιος Νείλος ο Ασκητής υπήρξε μία σημαντική μορφή ασκητικού πατέρα της Εκκλησίας, όπως άλλωστε δηλώνει και η προσωνυμία του ως ασκητού, που έζησε την χρυσή εποχή των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, τον 5ο αι. Καταγόταν από την Κων/πολη και από ευγενική γενιά.

Κατείχε υψηλή θέση στην αυτοκρατορική διοίκηση, διετέλεσε μάλιστα και έπαρχος Κων/πόλεως. Η επαφή του και η πνευματική σχέση που ανέπτυξε με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, τον επηρέασε στο να λάβει την απόφαση να εγκαταλείψει την κοσμική ζωή και τα υψηλά αξιώματα που κατείχε, και να επιλέξει την ασκητική ζωή του αφιερωμένου στον Χριστό μοναχού. Άφησε την Κων/πολη και μαζί με τον γιο του Θεόδουλο εγκαταστάθηκε στην έρημο του Σινά, όπου και ασκήτευσε. Έχοντας μεγάλη μόρφωση, θεολογική και κοσμική, και έχοντας βιώσει την πνευματική ζωή και την γλυκύτητα της προσευχής, αλλά και έχοντας φθάσει σε υψηλά επίπεδα πνευματικής σοφίας, κατέγραψε τις εμπειρίες αυτές σε μία σειρά επιστολών με παραινετικό, διδακτικό και θεολογικό περιεχόμενο, και άλλων αξιόλογων ασκητικών συγγραμμάτων, με αναφορές και περιγραφές του γνησίου μοναχικού τρόπου ζωής, τις μεθόδους της ασκήσεως και της προσευχής. Στην ”Φιλοκαλία” έχουν συμπεριληφθεί δύο έργα του, ο ”Λόγος Ασκητικός” για την ασκητική ζωή των μοναχών, και τα ”Περί προσευχής κεφάλαια” (αν και το συγκεκριμένο κείμενο αμφισβητείται αν είναι γνήσιο έργο δικό του ή του Ευάγριου του Ποντικού, ενός άλλου πατρός της Φιλοκαλίας).

Στα κεφάλαια αυτά ”περί προσευχής” ο όσιος Νείλος ο Ασκητής μας περιγράφει τις πνευματικές προϋποθέσεις της προσευχής, τα διάφορα στάδια και την ποιότητα της προσευχής, όπως και τις αδυναμίες και τα εμπόδια που συναντά ο πιστός στο έργο της προσευχής. Οι συμβουλές που μας δίνει ο όσιος Νείλος αποτελούν συμπύκνωμα της ασκητικής πείρας των πατέρων της ερήμου και της νηπτικής παραδόσεως, όπως την βιώνει και την εκφράζει γνησίως ο όσιος Νείλος, και για εμάς τους χριστιανούς αποτελούν πολύτιμο οδηγό για την πνευματική μας ζωή και για την βελτίωση της ποιότητας της προσευχής μας.

Προηγουμένως όμως θα διατρέξουμε την Κ.Δ. για να δούμε τι στοιχεία μας δίνει για την προσευχή.

Ο ίδιος ο Ιησούς δίδαξε στους μαθητές Του πως πρέπει να προσεύχονται (με το ”Πάτερ ημών”, Λκ.11,1-4, Ματθ.6,9-13), συστήνει μάλιστα η προσευχή να είναι σύντομη και περιεκτική, χωρίς πολυλογίες (Ματθ.6,7-8). Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της προσευχής που συμβάλλει στην ποιότητα και την αποτελεσματικότητά της είναι η μόνωση και η ησυχία. ”Συ δε όταν προσεύχη, είσελθε εις το ταμιείον σου, και κλείσας την θύραν σου πρόσευξαι τω πατρί σου τω εν τω κρυπτώ,και ο πατήρ σου ο βλέπων εν τω κρυπτώ αποδώσει σοι εν τω φανερώ” (Ματθ.6,6).

Ερμηνεύοντας το συγκεκριμένο χωρίο ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος σημειώνει ότι οι θύρες των αισθήσεων πρέπει να είναι κλειστές την ώρα της προσευχής, ώστε ο προσευχόμενος να έχει τον νου και την καρδιά του συγκεντρωμένη στην νοερά και καρδιακή προσευχή, ούτως ώστε οι κοσμικές μέριμνες, βιοτικοί ή πονηροί λογισμοί να μην αποσπούν την διάνοια του προσευχομένου από την επικοινωνία με τον Θεό. Ως προς την συντομία της προσευχής, πολλοί νηπτικοί πατέρες θεωρούν πως ο Κύριος υπονοεί την μονολόγιστη προσευχή του Ιησού, το γνωστό ”Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόν με”, που συνιστά ως προσευχή, διότι είναι απλή, σύντομη, βοηθάει τον νου να μην διασπάται με τις πολυλογίες στην προσευχή, και ταυτοχρόνως είναι περιεκτική, ουσιαστική, και ομολογία πίστεως, ”επίκληση του ονόματος του Ιησού που μαστίζει και αποδιώχνει τους δαίμονες” (Ιωάννης της Κλίμακος).

Στην Κ.Δ. επίσης περιγράφονται διάφοροι τρόποι προσευχής, με ψαλμωδίες, ύμνους,με τα χείλη(εξωτερική προσευχή), αλλά και με τον νου και την καρδιά (εσωτερική, πνευματική νοερά προσευχή), διάκριση που αργότερα οι νηπτικοί πατέρες της ”Φιλοκαλίας” επεξεργάστηκαν περισσότερο θεωρώντας ότι η εξωτερική προσευχή οδηγεί τους πνευματικά αρχάριους στο αμέσως επόμενο και ανώτερο ποιοτικά στάδιο της εσωτερικής νοεράς προσευχής. Παραθέτουμε τα σχετικά χωρία: ”προσεύξομαι τω πνεύματι, προσεύξομαι δε και τω νοϊ, ψαλώ τω πνεύματι, ψαλώ δε και τω νοϊ”(Α’ Κορ.14,15), ”διά πάσης προσευχής και δεήσεως, προσευχόμενοι εν παντί καιρώ εν πνεύματι, και εις αυτό τούτο αγρυπνούντες εν πάση προσκαρτερήσει και δεήσει”(Εφες.6,18) .

Μέσα στα πλαίσια που η Κ.Δ. οριοθετεί για την προσευχή, οι νηπτικοί και ασκητικοί Πατέρες της Εκκλησίας στηρίχθηκαν και επεξεργάσθηκαν εις βάθος μεθόδους και τεχνικές της νοεράς προσευχής, με σκοπό την κάθαρση του προσευχομένου από τα πάθη και τους εμπαθείς λογισμούς, τον φωτισμό του και την θέωση, την ένωση με τον Θεό και την βίωση της εμπειρίας της παρουσίας του θεϊκού φωτός που καταυγάζει την γλυκύτητα της προσευχής (νηπτική και ησυχαστική εμπειρία). Από τους πρώιμους νηπτικούς Πατέρες της ”Φιλοκαλίας” που ασχολήθηκαν συστηματικά με το θέμα της προσευχής είναι ο όσιος Νείλος ο Ασκητής.

Η προσευχή είναι συναναστροφή του νου με τον Θεό, μας λέει ο όσιος Νείλος. Επομένως, για να πλησιάσει κανείς και να δει τον Θεό οφείλει να απομακρύνει κάθε εμπαθή λογισμό.

”Πρώτα-πρώτα προσευχήσου να λάβεις το χάρισμα των δακρύων, για να μπορέσεις να μαλακώσεις την αγριότητα της ψυχής σου και αφού εξομολογηθείς τις αμαρτίες σου στον Κύριο, να λάβεις την άφεση”. ”Να στέκεσαι υπομένοντας τον κόπο, να προσεύχεσαι με ένταση και επιμονή και να αποστρέφεσαι τις φροντίδες και τις σκέψεις, γιατί σε ταράζουν και σε θορυβούν.

Όταν σε δουν οι δαίμονες ότι είσαι πρόθυμος να προσευχηθείς αληθινά, τότε σου φέρνουν στον νου σκέψεις πραγμάτων δήθεν αναγκαίων, για να στραφεί ο νους σε αυτά και να χάσει την καρποφόρα προσευχή. Αγωνίσου να κρατήσεις το νου την ώρα της προσευχής”.

Από τις παραπάνω επισημάνσεις του οσίου Νείλου, φαίνεται πως τα πρώτα στάδια της προσευχής είναι η ειλικρινής μετάνοια και η αυτοσυγκέντρωση στην προσευχή. Στην συνέχεια ο όσιος Νείλος ορίζει τα χαρακτηριστικά της αληθινής προσευχής, που αποτελεί καρπό πραότητας και αοργησίας, χαράς και ευχαριστίας προς τον Κύριο, που απομακρύνει κάθε λύπη και μικρόψυχη ή μνησίκακο διάθεση προς τους άλλους.

Στην συνέχεια ο όσιος Νείλος προχωρεί σε πιο πρακτικές επισημάνσεις για το περιεχόμενο της προσευχής, τον τρόπο να προσευχόμασθε και τι να ζητάμε από τον Θεό στην προσευχή μας. ”Μην προσεύχεσαι μόνο με εξωτερικά σχήματα, αλλά να προτρέπεις το νου σου να συναισθάνεται την πνευματική προσευχή με μεγάλο φόβο. Μην προσεύχεσαι να γίνουν τα θελήματά σου, γιατί δεν συμφωνούν με το θέλημα του Θεού. Να ζητάς από Αυτόν, να γίνει το θέλημά Του, γιατί ο Θεός θέλει το αγαθό και συμφέρον της ψυχής σου. Πολλές φορές ζητάμε με την προσευχή από τον Θεό, να γίνει κάτι που νομίζουμε καλό, και επιμένουμε παράλογα να το ζητούμε εκβιάζοντας το θέλημα του Θεού, και δεν Τον αφήνουμε να οικονομήσει Εκείνος ό,τι γνωρίζει ως συμφέρον δικό μας. Και αφού λάβουμε ό,τι ζητήσαμε, λυπούμαστε γιατί δεν ήρθαν τα πράγματα όπως νομίζαμε γιατί δεν είχαμε ζητήσει να γίνει το θέλημα του Θεού. Τι είναι αγαθό, παρά μόνον ο Θεός; Ας αναθέσουμε σε Αυτόν όλα τα αιτήματά μας, και όλα θα πάνε καλά. Γιατί ο αγαθός Θεός, οπωσδήποτε χορηγεί και αγαθές δωρεές…. Μη λυπάσαι γιατί δεν παίρνεις αμέσως εκείνο που ζητάς από τον Θεό, γιατί θέλει να σε ευεργετήσει περισσότερο με το να υπομένεις στην προσευχή”.

”Προσευχή είναι το ανέβασμα του νου στον Θεό. Πρώτα-πρώτα να προσεύχεσαι να καθαριστείς από τα πάθη, δεύτερον, να απαλλαγείς από την άγνοια και την λήθη, και τρίτον, να απαλλαγείς από κάθε πειρασμό και εγκατάλειψη. Στην προσευχή σου να ζητάς μόνον την δικαιοσύνη και την βασιλεία του Θεού, δηλ. την αρετή και την πνευματική γνώση, και όλα τα υπόλοιπα θα σου προστεθούν (Ματθ.6,33) …αγωνίσου να προσεύχεσαι όχι από συνήθεια, αλλά με αίσθηση. Αίσθηση προσευχής είναι περισυλλογή του νου ενωμένη με ευλάβεια, κατάνυξη, πόνο ψυχής που συνοδεύει την εξομολόγηση των αμαρτιών και με στεναγμούς όχι επιδεικτικούς, αλλά αφανείς”.

Ο όσιος Νείλος προειδοποιεί για τις παγίδες και τα εμπόδια του πονηρού για να μας αποσπάσει από την προσευχή. ”Όταν προσεύχεσαι, φύλαγε δυνατά την μνήμη σου. Στην ώρα της προσευχής η μνήμη σου φέρνει ή φαντασίες παλαιών πραγμάτων, ή νέες φροντίδες, ή πρόσωπα. Όταν μεταχειριστεί ο διάβολος πολλά μέσα και δεν μπορέσει να εμποδίσει την προσευχή του δικαίου, αποσύρεται για λίγο και τον εκδικείται κατόπιν, είτε τον ανάβει για να οργιστεί, καταστρέφοντας την άριστη κατάσταση του νου που δημιουργήθηκε από την προσευχή, ή αφού τον ερεθίσει σε παράλογη ηδονή, μολύνει το νου του. Δεν θα μπορέσεις να προσευχηθείς καθαρά, αν ανακατεύεσαι με υλικά πράγματα και σε ταράζουν συνεχείς φροντίδες. Προσευχή είναι απόρριψη σκέψεων. Όταν προσευχηθείς, στάσου γενναία, για να φυλάξεις τον καιρό της προσευχής. Όλος ο πόλεμος ανάμεσα σε μας και τους ακάθαρτους δαίμονες γίνεται για την πνευματική προσευχή. Γιατί πολύ εχθρική και ενοχλητική γίνεται σε αυτούς η προσευχή, ενώ σε μας είναι πρόξενος σωτηρίας, τερπνή και ευχάριστη. Τι θέλουν οι δαίμονες να κάνουν να ενεργήσει σε μας; Γαστριμαργία, πορνεία, φιλαργυρία, οργή, μνησικακία και τα λοιπά πάθη, για να βαρύνει ο νους και να μην μπορεί να προσευχηθεί όπως πρέπει”.

”Κατάσταση προσευχής είναι μία απαθής συνήθεια,που αρπάζει σε μεγάλο πνευματικό ύψος το νου. Πρέπει κανείς να είναι κύριος του θυμού και της επιθυμίας όποιος θέλει πραγματικά να προσευχηθεί, αλλά και να απομακρυνθεί από κάθε εμπαθή σκέψη. Εκείνος που αγαπά τον Θεό, συνομιλεί μαζί Του ως γιος προς Πατέρα και αποστρέφεται κάθε εμπαθή σκέψη… Αν είσαι θεολόγος, θα προσευχηθείς αληθινά. Και αν προσεύχεσαι αληθινά, είσαι πράγματι θεολόγος. Αν προσεύχεσαι αληθινά, άγγελοι θα έρθουν μαζί σου όπως και στον Δανιήλ, και θα σε διδάξουν τους λόγους κάθε πράγματος (Δαν.12,19). Πρέπει να γνωρίζεις ότι οι άγιοι Άγγελοι μας προτρέπουν στην προσευχή, στέκονται μαζί μας και χαίρονται και προσεύχονται και αυτοί για χάρη μας (Τωβίτ12,12).

Ο όσιος Νείλος μας προειδοποιεί επίσης από τις μεθοδεύσεις των δαιμόνων να μας αποσπάσουν από την προσευχή. ”Αν έχεις επιμέλεια στην προσευχή, να ετοιμάζεσαι για εφόδους δαιμόνων εναντίον σου και να υπομένεις με καρτερία, γιατί θα ορμήσουν καταπάνω σου σαν άγρια θηρία. Να είσαι πάντοτε έτοιμος, σαν έμπειρος αγωνιστής,και αν ξαφνικά δεις καμιά φαντασία, μην τρομάξεις. Πρόσεξε μη σε εξαπατήσουν οι δαίμονες με κανένα όραμα, κρότους, χτύπους, φωνές, κακώσεις, αλλά να συγκεντρωθείς καταφεύγοντας στην προσευχή”.

Αναφέρει μάλιστα περιστατικά όπου μοναχοί στην έρημο κατά την διάρκεια της προσευχής τους αντιμετώπισαν τέτοιες δοκιμασίες, ξαφνικούς ανέμους, εμφάνιση φιδιών που τύλιξαν το σώμα τους και τους δάγκωσαν, εμφανίσεις αγγέλων και πονηρών δαιμόνων, αλλά επειδή δεν διέκοψαν την προσευχή τους, όλα αυτά τα απατηλά οράματα εξαφανίσθηκαν .

Ο όσιος Νείλος που ξεπέρασε με επιτυχία τις παγίδες του πονηρού και αξιώθηκε από τον Θεό της αληθινής πνευματικής νοεράς προσευχής, και αισθάνθηκε την γλυκύτητα της συνομιλίας με τον Θεό, στο έργο του ”περί προσευχής κεφάλαια” μας παρέδωσε πολύτιμες και πρακτικές συμβουλές να τις ακολουθήσουμε ως οδηγό στην δική μας προσευχή, ώστε να γευθούμε και εμείς την χαρά αυτή. Θα κλείσουμε το κείμενό μας με κάποιες τελικές σκέψεις του οσίου Νείλου για την προσευχή. ”Πραγματική προσευχή εκτελεί εκείνος που προσφέρει πάντοτε ολόκληρη την πρώτη του σκέψη θυσία στον Θεό, σαν την προσφορά θυσίας της απαρχής των πρώτων καρπών. Η προσοχή του νου που προσπαθεί να βρει προσευχή, θα βρει προσευχή. Γιατί η προσευχή ακολουθεί την προσοχή. Όταν κατά την διάρκεια της προσευχής σου ξεπεράσεις κάθε άλλη χαρά,τότε πράγματι βρήκες την αληθινή προσευχή”.



Πηγή: impantokratoros.gr

[zenjt]

ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΓΕΡΒΑΣΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ Διαβάζεται στο «εξαιρέτως της Παναγιας Αχράντου...»

"Που να προσφύγω η τρισάλθια, που να ελπίσω η ταπεινή, που η δόλια να ικετεύσω, που να κλίνω την κεφαλή. Δεν έχω άλλο θερμό προστάτη, δεν έχω άλλη καταφυγή, δεν έχω άλλη παρηγοριά, πλην μόνο εσένα την άσπιλο και αγνή. Υπό τη σκεπή σου καταφεύγω και σωτηρία επιζητώ. Αγνή Παρθένε βοήθησε με και μη με αφήνεις να στερηθώ. Ελπίς του κόσμου, παρηγοριά απεγνωσμένων, καταφυγή τυφλών και ξένων. Η βακτηρία και τεθλιμμένων η πανδοχή. Πρόφθασον τώρα να μεσιτεύσεις προς τον υιό σου και ποθητόν, καθώς μου πρέπει να μη με κρίνει, αλλά ως εύσπλαχνος να με δεχθεί, να αστοχήσει τα κρίματά μου, να παραβλέψει ως αγαθός και να με σώσει εκ των δεινών μου ως ευεργέτης και Θεός. Ένα βλέμμα γλυκύ να ρίξεις σε μένα την άμοιρη και φτωχή.

Φως θεϊκό ακτής να λάμψει στη σκοτεινή μου σκληρά ψυχή. Αν Παρθένα μου δεν με ακούσεις, αν Παρθένα μου δεν με λυπηθείς, αν δεν δεις τη συμφορά μου και σαν μητέρα μου να με σπλαχνισθεις. Ποιος θα μου δώσει καταφυγή; Ποιος από το σκότος θα καταλάμψει τη σκοτεινή μου σκληρά ψυχή; Όποιος σε σένα έρχεται και σε επικαλείται από κινδύνους σώζεται και θάνατο δεν φοβήται..."

[rose]

Γιατί η προσευχή εχει τόση σημασία;



Γέροντα, γιατί η προσευχή έχει τόσο μεγάλη σημασία στη ζωή του χριστιανού;

-Παιδί μου, την προσευχή μην τη θεωρείς μια συνήθεια, αλλά μια δύναμη που θερμαίνει τη σχέση σου με το Θεό, για να κατορθώνει να κατέρχεται το Άγιο Πνεύμα μέσα σου και να ζωντανεύει την πίστη σου σε Αυτόν. Όσο περισσότερο προσευχόμεθα, τόσο περισσότερο διώχνουμε την υπερηφάνειά μας, τους σαρκικούς πειρασμούς και την ανθρώπινη ματαιοδοξία. Γίνου άνθρωπος της προσευχής.
Διότι μόνο αυτή είναι η πηγή φωτισμού σου, που γίνεσαι πόλος έλξεως για να δεχθείς τη γνώση του Θεού.


Μην ξεχνάς ο απόστολος Παύλος προσηύχετο νύκτα και ημέρα, ο δε προφήτης Δανιήλ παρά το φόρτο της εργασίας του τρείς φορές την ημέρα προσηύχετο. Ο προφήτης Δαβίδ πολλές φορές και ιδιαίτερα τη νύκτα. Ο δε Ιησούς Χριστός επί της γης κάθε στιγμή προσευχόταν προς τον Ουράνιο Πατέρα Του. Όλοι οι Άγιοι είχαν αφιερώσει τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους στην προσευχή, διότι έβλεπαν ότι αυτή ήταν το ισχυρότερο όπλο για την πνευματική ζωή τους. Μέσα στην προσευχή συγκεντρώνονται όλες οι αισθήσεις μας προς το Θεό και αγιάζονται με τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος.


Αγωνίσου με κάθε τρόπο να αυξήσεις το χρόνο της προσευχή σου. Και μη θεωρήσεις το χρόνο αυτό περιττό, διότι δείχνεις τη χλιαρότητά σου. Ο χρόνος προσευχής να ξεπερνά τις 4 ώρες την ημέρα. Αυτός ο χρόνος να είναι ατομικός, μέσα στο δωμάτιό σου. Να σκύβεις να δέεσαι στον Κύριό μας. Όσο αυξάνει ο χρόνος αυτός, θα νιώθεις τη θεϊκή φλόγα να σε τυλίγει ολόκληρο και θα γίνεσαι ένα φως. Θα ζεις μέσα στο Φως του Θεού. Εκείνοι που προσεύχονται αυτό το χρόνο και περισσότερο ξέρουν την αληθινή αξία της και δεν την αποχωρίζονται με τίποτα στον κόσμο. Η γλυκύτητά της είναι μια υπερκόσμια εμπειρία που σαγηνεύει το νου και την καρδιά.

χ.τ

[Matina]

Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα. Δέκατη συνομιλία (ερωτ. 283 -284)



283. Με ποιο είδος προσευχής μπορούμε να φθάσουμε στην θερμή καρδιακή προσευχή;

Με κάθε είδος μπορούμε να αποκτήσουμε την καρδιακή προσευχή. Καί με την ανάγνωση του ψαλτηρίου, εάν την κάνουμε με μεγάλη πίστη καί προσοχή καί με τίς μετάνοιες καί με τους Χαιρετισμούς καί ακόμη με την πνευματική ψαλμωδία, με την νηστεία, και με την ολονύκτια αγρυπνία.

Οί Άγιοι Πατέρες όμως έχουν εκλέξει την ευχή του Ιησού για την απόκτηση της καρδιακής προσευχής, ως την πλέον κατάλληλη. Ανώτερη από την καρδιακή προσευχή είναι ή έκστασης, ή αρπαγή του νου, πού ονομάζεται από τους πατέρας «πνευματική θεωρία», καί συμβαίνει όταν καθαρίζεται τελείως ή καρδιά.

Σ' αυτή την βαθμίδα έφθασε ό Μωυσης, ό Ηλίας, όταν αξιώθηκαν να μιλήσουν με τον Θεό καί είδαν την δόξα Του καί ιδιαίτερα ό Απόστολος Παύλος, ό όποιος ανέβει μέχρι τρίτου ουρανού.

Στην τελευταία αυτή βαθμίδα της προσευχής οί σωματικές δυνάμεις παραμένουν στον άνθρωπο, αλλά τίς κυβερνάει το Άγιο Πνεύμα όπου καί όπως θέλει, διότι ό άνθρωπος δεν μπορεί να τίς κυβέρνηση.

Ό νους του ανθρώπου σε τέτοιες στιγμές λειώνει σαν κερί στην φωτιά από την δύναμη του θείου πυρός καί παύουν οί ενέργειες του. Δεν μπορεί τότε ό άνθρωπος με την ανθρώπινη αντίληψη να καταλάβει τα μυστήρια αυτά του Θείου Πνεύματος.

Ούτε τίς θείες αποκαλύψεις κατά τον καιρό της προσευχής, δεν μπορεί να εξήγηση στους άλλους αυτός πού τίς είδε, αλλά μόνο σ' άλλους πού ευρίσκονται υψηλότερα άπ' αυτόν. όπως ήταν ό προφήτης Δανιήλ. Αυτός δεν μπορούσε να εξήγηση τίς θείες αποκαλύψεις αλλά του τίς εξήγησε ό αρχάγγελος Γαβριήλ.

284. Γνωρίσατε κανένα μοναχό ή λαϊκό ό όποιος να έχει την καρδιακή προσευχή;

Γνώρισα μερικούς ερημίτες, πού ζούσαν στις τρώγλες των δασών γύρω από το μοναστήρι Συχαστρία, την Σύχλα, την Παλαιά Άγαπία, το Ποκρώβ, αλλά πόσο είχαν προοδεύσει στην αρετή μόνο ό Θεός το γνωρίζει. Τώρα όλοι αυτοί έφυγαν άπ' αυτό τον κόσμο.

Είχαν επίσης την καρδιακή προσευχή πατέρες από το μοναστήρι μας, την Συχαστρία, όπως ό π. Γερβάσιος Γκάσπαρ, ό Παΐσιος Νικητένκου, μάγειρας του μοναστηρίου (1970) καί ίσως ό αδελφός μου, Γεράσιμος Ήλίε.

Όμως ή καρδιακή προσευχή είναι ένα μυστικό έργο, το όποιο μόνο ό Θεός το γνωρίζει, καί αυτός πού την έχει πολύ δύσκολα την λέγει στους άλλους.
Μάλιστα μερικές φορές ούτε ό ίδιος άνθρωπος δεν γνωρίζει ότι έχει την καρδιακή προσευχή. Υπάρχουν καί λαϊκοί πού έχουν αυτή την πνευματική προσευχή, ώστε ξεπερνούν καί τους μοναχούς. Να σας ειπώ ένα θαυμαστό γεγονός πού είδα εδώ στην εκκλησία, πριν από δέκα χρόνια.

Ευρισκόμουν στο Άγιο Βήμα. Είχα έλθει στην Εκκλησία από τίς 4 το πρωί καί διάβαζα την Θεία Μετάληψη μπροστά στην Αγία Τράπεζα γονατιστός. Μετά από λίγη ώρα μπήκε μέσα μία γυναίκα να προσευχηθεί, ή οποία είχε έλθει από το βράδυ στο μοναστήρι. Δεν την γνώριζα.

Προσκυνούσε όλες τίς εικόνες καί έκανε παντού μετάνοιες. Δεν γνώριζε ότι κάποιος ήταν στην εκκλησία. Ήταν σκοτάδι διότι ήταν τότε χειμώνας. Βλέποντας εγώ να προσεύχεται έτσι επίμονα την κοίταζα από την Ωραία Πύλη καί αύτη επήγε καί γονάτισε στο μέσον της εκκλησίας με τα χέρια υψωμένα ψηλά καί έλεγε από την καρδιά της αυτά τα λόγια: «Κύριε, μη με εγκαταλείπεις. Κύριε, μη με εγκαταλείπεις!».

Είδα ένα κίτρινο φως τριγύρω της καί τρόμαξα. Κατόπιν ή γυναίκα έπεσε με το πρόσωπο στην γη καί προσευχόταν σιωπηλά. Ή φωτεινή ακτίνα πού την περιέλουζε μεγάλωσε περισσότερο καί μετά εξαφανίσθηκε. Κατόπιν, αφού έσβησε το θείο εκείνο φως, ή γυναίκα σηκώθηκε στα πόδια της καί βγήκε έξω από την εκκλησία. Ήταν μία απλή γυναίκα από τα χωριά μας.

Ιδού λοιπόν, ποιος έχει το δώρο της προσευχής. Να πού καί οί λαϊκοί ξεπερνούν τους μοναχούς. Εγώ έκανα προσκομιδή καί από την μεγάλη μου συγκινήσει άρχισα να κλαίω καί έτρεμα με τα χαρτιά στο χέρι. Μόνο ό Θεός γνωρίζει πόσοι εκλεκτοί υπάρχουν σ' αυτό τον κόσμο!


Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη 1980

http://anavaseis.blogspot.gr/


Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

[Matina]

Θ´. Ἡ προσευχή



Θ´. Ἡ προσευχή
Ἡ προσευχὴ εἶναι ἡ μυστικὴ γέφυρα, διὰ μέσου της ὁποίας ὁ φτωχὸς καὶ ἀδύνατος ἄνθρωπος συναντᾷ τὸν οὐράνιον Θεὸν καὶ συνομιλεῖ μαζί του. Διὰ τῆς προσευχῆς ἐπίσης ὁ εὐσεβὴς ἄνθρωπος ἐξασφαλίζει τοὺς θησαυροὺς τῆς θείας ἀγάπης καὶ τὴν ἀπαραίτητην ἐνίσχυσιν, διὰ νὰ βγῆ νικητὴς μέσα ἀπὸ τὶς δυσκολίες καὶ τοὺς πειρασμοὺς τῆς ζωῆς καὶ νὰ κατάκτηση «τὸν στέφανον τῆς ζωῆς» (Ἰακ. α´, 12).

Τὶς ἀλήθειες αὐτὲς τονίζει καὶ ὁ σοφὸς Σειράχ, ἐνῷ συγχρόνως καὶ ὑποδεικνύει τὸ γνωρίσματα, ποὺ πρέπει νὰ ἔχῃ μία θεάρεστη προσευχή.

1) μὲ πίστιν καὶ ὑπομονὴν

Τονίζει πρῶτα ὁ Σειρὰχ ὅτι ἀπὸ μόνοι τους οἱ ἄνθρωποι καὶ χωρὶς τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπιτύχουν στὶς ἐπιδιώξεις τους. Γράφει δέ:
«Ἔστι νωθρὸς καὶ προσδεόμενος ἀντιλήψεως, ὕστερων ἰσχύι καὶ πτωχεία περίσσευα· καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ Κυρίου ἐπέβλεψαν αὐτῷ εἰς ἀγαθό, καὶ ἀνώρθωσεν αὐτὸν ἐκ ταπεινώσεως αὐτοῦ καὶ ἀνύψωσε κεφαλὴν αὐτοῦ καὶ ἀπεθαύμασαν ἐπ᾿ αὐτῷ πολλοί» (ια´, 12 13).

Ὑπάρχουν, λέγει ὁ Σειράχ, ἄνθρωποι, ποὺ αἰσθάνονται ἀδύναμοι καὶ ἔχουν ἀνάγκην ἐνισχύσεως στὶς ἐπιδιώξεις τῆς ζωῆς τους. Πάνω σ᾿ αὐτοὺς λοιπὸν ὁ Κύριος, γεμάτος συμπάθειαν, στηρίζει τὸ βλέμμα του καὶ τοὺς ἀνορθώνει ἀπὸ τὴν ταπεινὴν καὶ δύσκολην θέσιν, στὴν ὁποίαν εὑρίσκονται. Πολλοὶ δὲ εἶναι ἐκεῖνοι, τοὺς ὁποίους ἡ εὔνοια τοῦ Κυρίου ἀνύψωσε καὶ ἐστήριξε, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ τοὺς θαυμάζουν καὶ νὰ τοὺς ζηλεύουν καὶ πολλοὶ ἄλλοι ἄνθρωποι.
Ἐπιβλέπει λοιπὸν ὁ Θεὸς μὲ συμπάθειαν πάνω στοὺς ἀνθρώπους, ποὺ συναισθάνονται τὴν ἀδυναμία τους. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Σειρὰχ σ᾿ αὐτοὺς συνιστᾷ νὰ καταφεύγουν μὲ θάρρος στὴν ἰδικὴν τοῦ χάριν. Καὶ διὰ τῆς προσευχῆς νὰ τοῦ ζητοῦν ὅσα τοὺς χρειάζονται, μὲ τὴν βεβαίαν ἐλπίδα ὅτι θὰ εἰσακουσθοῦν οἱ προσευχές τους. Λέγει συγκεκριμένα στὸν καθένα:

«Μὴ ὀλιγοψυχήσης ἐν τῇ προσευχῇ σου... Καὶ μὴ δευτερώσης λόγον ἐν προσευχῇ σου» (ζ´ 10, 14).

Προσεύχου, λέγει, πάντοτε μὲ ὑπομονὴν καὶ ἐγκαρτέρησιν καὶ χωρὶς καμμιὰν ἀμφιβολίαν διὰ τὸ ὅτι ὁ Θεὸς θὰ εἰσακούση τὶς αἰτήσεις σου. Τὴν ἴδιαν ἀκριβῶς ἀνάγκην, νὰ ἐπιμένουμε δηλαδὴ στὴν προσευχήν μας, τονίζει καὶ ὁ Κύριος, ποὺ συνιστοῦσε στοὺς ἀκροατὲς τοῦ «πάντοτε προσεύχεσθαι... καὶ μὴ ἐκκακεῖν» (Λουκ. ιη, 1). Νὰ προσεύχωνται δηλαδὴ πάντοτε καὶ ἐπίμονα καὶ νὰ μὴ ἀποκάμνουν καὶ ἀποθαρρύνωνται, ἐὰν οἱ προσευχές τους δὲν εἰσακούωνται ἀμέσως.
Ἐπίσης, ὅπως καὶ ὁ Κύριος εἶπε στοὺς ἀνθρώπους «προσευχόμενοι μὴ βαττολογήσητε» (Ματθ. στ´, 7), ἔτσι καὶ ὁ Σειρὰχ συνιστᾷ, σ᾿ ὅποιον προσεύχεται, νὰ μὴ φλυαρῇ καὶ νὰ μὴ ἐπαναλαμβάνῃ ἄσκοπα καὶ μάταια τὰ ἴδια λόγια. Διότι, διὰ νὰ ἀκούση ὁ Θεὸς τὴν προσευχήν μας, δὲν χρειάζεται νὰ τοῦ ἀνακοινώνουμε μὲ ἐπαναλήψεις καὶ πολλὰ λόγια τὶς ἀνάγκες μας, ἀλλὰ ἀρκεῖ νὰ ἔχουμε συγκεντρωμένην τὴν προσοχὴν καὶ τὴν καρδιάν μας σ᾿ ὅ,τι τοῦ ζητοῦμε.

2) Ἡ προσευχὴ τῶν ταπεινῶν

Οἱ πιὸ εὐάρεστες στὸν Θεὸν προσευχὲς εἶναι ἐκεῖνες ποὺ βγαίνουν μέσα ἀπὸ πονεμένες καὶ ταπεινωμένες καὶ συντετριμμένες καρδιὲς (Πρβ. καὶ Ψαλμ. 50, 19). Αὐτὸ διδάσκει καὶ ὁ Σειράχ, ποὺ γράφει:
«Δέησιν ἠδικημένου εἰσακούσεταν οὐ μὴ ὑπερίδη ἱκετείαν ὀρφανοῦ καὶ χήραν. ἐὰν ἐκχέῃ λαλιὰν οὐχὶ δάκρυα χήρας ἐπὶ σιαγόνα καταβαίνει καὶ ἡ καταβόησις ἐπὶ τῷ καταγαγόντι αὐτό; θεραπεύων ἐν εὐδοκίᾳ δεχθήσεται. καὶ ἡ δέησις αὐτοῦ ἕως νεφελῶν συνάψει. Προσευχὴ ταπεινοῦ νεφέλας διῆλθε, καὶ ἕως συνεγγίση. οὐ μὴ παρακληθῆ καὶ οὐ μὴ ἀποστῇ, ἕως ἐπισκέψηται ὁ Ὕψιστος. Καὶ κρίνει δικαίως καὶ ποιήσει κρίσιν. Καὶ ὁ Κύριος οὐ μὴ βραδύνῃ... Ὡραῖον ἔλεος ἐν καιρῷ θλίψεως αὐτοῦ, ὡς νεφέλαι ὑετοῦ ἐν καιρῷ ἁβροχίας» (λε´, 13-19, 24).

Ὁπωσδήποτε δηλαδὴ ὁ Θεὸς θὰ εἰσακούση τὴν δέησιν τοῦ ἀδικημένου φτωχοῦ. Καὶ δὲν θὰ παράβλεψη ποτὲ τὶς προσευχές, ποὺ ἀπευθύνουν τὰ ὀρφανὰ καὶ οἱ χῆρες, ποὺ μέσα στὶς συμφορὲς τοὺς ἐκχύνουν πρὸς Αὐτὸν τὸν πόνον τους. Τὰ δάκρυα τῆς χήρας, ποὺ αὐλακώνουν τὸ πρόσωπό της, καὶ ἡ κατακραυγὴ τῆς ἐναντίον ἐκείνων, ποὺ τὴν κάμνουν νὰ χύνῃ δάκρυα πόνου, δὲν ἀφήνουν ἀσυγκίνητον καὶ ἀδιάφορον τὸν Θεόν. «Ὀρφανὸν καὶ χήραν ἀναλήψεται» (Ψαλμ. 145, 9), λέγει καὶ ὁ Ψαλμῳδός. Καὶ αὐτός, ὅπως καὶ ὁ Σειράχ, τονίζει τὴν ἰδιαίτερην στοργὴν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὰ ὀρφανὰ παιδιὰ καὶ τὶς χῆρες γυναῖκες, ἕνεκα τῆς ὁποίας καὶ ἱκανοποιεῖ τὰ αἰτήματα, ποὺ τοῦ ἀπευθύνουν.

Εὐάρεστος ἐπίσης στὸν Θεὸν εἶναι καὶ ὅποιος προσφέρει μὲ ἀγαθὲς διαθέσεις ὑπηρεσίες στὸ ἔργο τοῦ Θεοῦ. Καὶ αὐτοῦ ἡ προσευχὴ γίνεται δεκτὴ ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ φθάνει μέχρι τὶς νεφέλες τοῦ οὐρανοῦ, τὸ μυστικὸ κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ. Ἐπίσης καὶ τοῦ ταπεινοῦ ἄνθρωπου ἡ προσευχὴ θὰ ξεπεράση τὶς νεφέλες τοῦ οὐρανοῦ καὶ δὲν θὰ σταματήση, παρὰ μόνον μπροστὰ στὸν θρόνον τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὁ Θεός, ἀφοῦ τὴν δεχθῆ μὲ εὔνοιαν, θὰ στείλη στὸν πονεμένον καὶ ταπεινὸν ἄνθρωπον παρηγορίαν καὶ ἐνίσχυσιν. Ἔτσι αὐτὸς δὲν θὰ φύγη ποτέ, ἀπὸ τὸν τόπον ποὺ προσεύχεται, μὲ ἄδεια χέρια. Τουναντίον ὁ Ὕψιστος Θεὸς θὰ τὸν ἀπολύῃ ἀπὸ τὴν προσευχήν του, ἀφοῦ τὸν ἐπισκεφθῆ καὶ τὸν κρίνει δίκαια καὶ ἐκδώσει δι᾿ αὐτὸν δίκαιην ἀπόφασιν. Καὶ δὲν θὰ βραδύνῃ ὁ Κύριος νὰ δείξη τὴν εὔνοιάν του αὐτὴν σ᾿ ὅποιον τὸν παρακαλεῖ μὲ πίστιν.

Πόσον πράγματι ὡραία εἶναι ἡ παρηγοριὰ καὶ ἡ χάρις, ποὺ ὁ Θεὸς στέλλει σ᾿ ὅσους μέσα στὶς θλίψεις τοὺς προσεύχονται σ᾿ Αὐτόν! Μοιάζει ἡ προσφορὰ αὐτὴ τοῦ Θεοῦ μὲ τὰ νέφη, ποὺ φέρνουν βροχὲς σὲ καιρὸν ἀνομβρίας καὶ ξηρασίας.

[Antonis22]

ΣΥΓΚΥΠΤΟΥΣΑ. ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΧΩΡΙΣ ΥΛΙΚΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ

Σὲ μία συναγωγὴ ὅπου δίδασκε ὁ Χριστὸς κάποιο Σάββατο, εἶδε μία δυστυχισμένη γυναῖκα, ἡ ὁποία ἦταν «συγκύπτουσα καὶ μὴ δυναμένη ἀνακύψαι εἰς τὸ παντελές»(Λούκ.13,11). Ἔπασχε ἀπὸ ἕνα εἶδος παραλυσίας, ποὺ ἔκανε τὸ σῶμα της ἀπὸ τὴ μέση καὶ πάνω νὰ εἶναι κυρτωμένο καὶ καμπουριασμένο πρὸς τὰ κάτω, μ’ ἀποτέλεσμα τὸ κεφάλι της νὰ εἶναι συνεχῶς σκυμμένο πρὸς τὸ ἔδαφος χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ τὸ κουνήσει καθόλου πρὸς τὰ πάνω. Δὲν μποροῦσε νὰ σταθεῖ στὰ πόδια τῆς ὄρθια, νὰ δεῖ τὸν κόσμο γύρω της, νὰ ἀτενίσει πρὸς τὸν οὐρανὸ καὶ ν’ ἀπολαύσει τὰ κάλλη του. Ἦταν σκυμμένη συνεχῶς πρὸς τὰ κάτω σὰν τετράποδο ζῷο καὶ μάλιστα γιὰ 18 ὁλόκληρα χρόνια. Ἡ Γραφή μας ἀναφέρει ὅτι εἶχε «πνεῦμα ἀσθενείας»' δηλαδὴ ὄχι παθολογικὴ νόσο ἀλλὰ νόσο ποὺ προῆλθε ἀπὸ διαβολικὴ ἐπίδραση.

Μερικοὶ ἑρμηνευτὲς διατείνονται ὅτι ἡ γυναῖκα αὐτὴ ὑπῆρξε ἁμαρτωλὴ γι’ αὐτὸ ὁ σατανᾶς τῆς δημιούργησε αὐτὸ τὸ πρόβλημα. Ἄλλοι ὅμως ἑρμηνευτὲς δὲν δέχονται αὐτὴ τὴν ἑρμηνεία διότι' ἅ)Ὁ Χριστὸς ὅταν τὴν θεράπευσε δὲν τῆς εἶπε «γύναι ἀφέωνται σοὶ αἳ ἁμαρτίαι» οὔτε «ἴδε ὑγιὴς γέγονας μηκέτι ἁμάρτανε» ποὺ ἔλεγε σὲ περιπτώσεις θεραπείας ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. β)Τὴν ἀποκαλεῖ θυγατέρα τοῦ Ἀβραὰμ καὶ ὄχι θυγατέρα τοῦ Ἀδὰμ συνεπῶς εἶχε τὰ γνωρίσματα τοῦ Ἀβραὰμ ποὺ ἦταν εὐσεβὴς καὶ πολὺ πιστός. γ) Ἡ γυναῖκα αὐτὴ εἶχε τὴν σπάνια ἀρετή, εἰδικὰ στὴν ἐποχή μας, τὴν ὑπομονή. Δέκα ὀκτὼ ὁλόκληρα χρόνια ἦταν δεμένη ἀπὸ τὸ σατανᾶ. Μιὰ ὁλόκληρη ζωή. Κι ὅμως πουθενὰ δὲν φαίνεται νὰ γογγύζει, νὰ λιποψυχεῖ, νὰ τὰ βάζει μὲ τὸ Θεό, νὰ λέγει «ποὺ εἶναι ὁ Θεός, ποὺ εἶναι ἡ θεία πρόνοιά του, ποὺ εἶναι ἡ ἀγάπη καὶ τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὰ πλάσματά του, γιατί ἐγὼ νὰ ὑποφέρω ἔτσι»; δ)Ἡ εὐσέβεια τῆς φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι σύχναζε στὴ συναγωγή. Ἐμεῖς λίγο ἀδιάθετοι νὰ εἴμαστε, λίγο πονοκέφαλο νὰ ἔχουμε, λέμε' «δὲν πάω στὴν Ἐκκλησία εἶμαι ἄρρωστος». Αὐτὴ παρ’ ὅλη τὴ φοβερὴ κατάσταση ποὺ ἀντιμετώπιζε, παρ’ ὅλη τὴν εἰρωνεία ποὺ μερικὲς φορὲς κακοήθεις ἄνθρωποι ἀντιμετωπίζουν αὐτοὺς τοὺς δυστυχισμένους ἀναπήρους συνανθρώπους τους, παρ’ ὅλο ποὺ αἰσθητικὰ ἡ κατάσταση τῆς τὴν στοίχιζε ἐν τούτοις αὐτὴ πήγαινε στὴ συναγωγή. ἔ)Καὶ τὸ σπουδαιότερο' ἐνῷ σύχναζε στὴ συναγωγή, τὸ εὐαγγέλιο δὲν μᾶς λέγει ὅτι πῆγε γιὰ νὰ προσευχηθεῖ γιὰ νὰ θεραπευθεῖ, ἢ ὅτι ἔκανε κάποιο τάμα γι’ αὐτὸ τὸ σκοπό.

Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι δὲν πλησιάζει τὸν Χριστό, δὲν τὸν παρακαλεῖ, δὲν τὸν ἱκετεύει ὅπως τόσοι ἄλλοι ἀσθενεῖς. Οὔτε κὰν τὸν ἀγγίζει ὅπως ἡ αἱμορροοῦσα, ὥστε σιωπηλὰ μὲ τὸ ἄγγιγμα νὰ βρεῖ τὴν ὑγεία της. Καμμία κίνηση, καμμία ἱκεσία. Ἔχει ἕνα σπάνιο μεγαλεῖο ἡ συγκύπτουσα. Δὲν ἀσχολεῖται μὲ ἐπίγεια πράγματα, μὲ φυσικὲς ἀνάγκες, μὲ ὑλικὰ προβλήματα. Γιατί καὶ ἡ ὑγεία εἶναι ὑλικὸ ἀγαθό. Τὸ μεγαλύτερο ὑλικὸ ἀγαθό, τὸ πιὸ σπουδαῖο. Γι’ αὐτὸ ποὺ ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει ὁλόκληρο μυστήριο, τὸ μυστήριο τοῦ εὐχελαίου. Τὸ εὐχέλαιο φυσικὰ δὲν εἶναι μόνο γιὰ τὴν ὑγεία ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν καὶ συνδεόταν παλαιότερα μὲ τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως. Σήμερα ἔπαυσε αὐτὴ ἡ σύνδεση, κακῶς βέβαια, ἀλλὰ οἱ εὐχὲς «ὑπὲρ ὑγείας καὶ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν» ὅπως καὶ ἡ τελικὴ συγχωρητικὴ εὐχή, μᾶς ὑπενθυμίζουν τὸν ἀληθινὸ σκοπὸ τῆς σημασίας τοῦ εὐχελαίου, ποὺ εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῆς φυσικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς ψυχοπνευματικῆς ὑγείας τοῦ ἀνθρώπου. Ποτὲ ἡ Ἐκκλησία δὲν εὔχεται μόνο γιὰ τὴν ὑγεία, μόνο γιὰ τὶς ὑλικὲς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου. Παντοῦ καὶ πάντοτε εὔχεται «ὑπὲρ ὑγείας καὶ συγχωρήσεως καὶ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τῶν πλημμελημάτων ἠμῶν». Γιατί βλέπει τὸν ἄνθρωπο σὰν μία ἑνιαία ψυχοσωματικὴ ὀντότητα ποὺ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ σωματικὴ ἀλλὰ καὶ ψυχικὴ θεραπεία.

Καὶ γνωρίζει πὼς ἡ ψυχικὴ θεραπεία ποὺ συντελεῖται μὲ τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν συμβάλλει καὶ στὴν ἀποκατάσταση τῆς ὑγείας. Πάντως τὸ μυστήριο τοῦ εὐχελαίου εἶναι καὶ γιὰ τὴν ὑγεία, ὅπως βέβαια γιὰ τὴν ὑγεία εἶναι καὶ τὰ ἄλλα ὑποχρεωτικὰ μυστήρια, διότι χαρίζοντάς μας τὴν ἀνακαίνιση καὶ τὴν ἐνσωμάτωσή μας στὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στὴν Ἐκκλησία, βοηθοῦν καὶ στὴν ἀποκατάσταση καὶ τῆς σωματικῆς μας ὑγείας ὅπως ἤδη ἀναφέραμε.

Ἀλλὰ ἂς ἐπανέλθουμε στὴν συγκύπτουσα. Συχνάζει στὴ συναγωγὴ γιατί ἀγαπᾷ τὸν Θεό. Θέλει νὰ τὸν ὑμνεῖ, νὰ τὸν δοξολογεῖ, ν’ ἀκούει μέσα ἀπὸ τὸ κήρυγμα τὸ θέλημά του. Ἐμεῖς ἀγαπᾶμε τὸν Θεὸ γιατί συνήθως περιμένουμε κάποιο κέρδος, κάποια ὠφέλεια ἀπ’ αὐτόν.

Ἔχουμε τὴν περίπτωση π.χ. τοῦ τάματος. Θεέ μου' θὰ μοῦ δώσεις θὰ σοῦ δώσω κι ἐγώ. Δὲν μοῦ δίδεις δὲν θὰ σοῦ δώσω. Ἐξηγημένα πράγματα γιὰ νὰ μὴν ὑπάρχουν παρεξηγήσεις ὕστερα. Δηλαδὴ ἡ σχέση μας μὲ τὸν Θεὸ εἶναι ἐμπορικὴ καὶ μάλιστα μερικὲς φορὲς καθόλου τίμια. Λέγει ἕνας ἀρχαῖος μῦθος, ὅτι ἕνας ἔκανε τάμα στὸ θεὸ Ἑρμῆ, νὰ τὸν βοηθήσει νὰ βρεῖ κάτι καὶ ἐκεῖνος θὰ τοῦ ἀφιέρωνε τὸ μισὸ ἀπ’ ὅτι θὰ ἔβρισκε. Μετὰ ἀπὸ λίγο βρῆκε ἕνα δισάκι μὲ καρύδια. Κάθισε τὰ ἔφαγε καὶ τὰ τσόφλια τὰ ἔφερε στὸ βωμὸ τοῦ Ἑρμῆ!!! Θαυμάστε εὐσέβεια ποὺ εἶναι σκέτη παλιανθρωπιὰ καὶ σκέτη ἀσέβεια. Καὶ γιὰ νὰ μὴ ὑστερήσουμε ἐμεῖς οἱ νεώτεροι στὴν εὐσέβεια αὐτὴ τῶν ἀρχαίων προγόνων μας, τὰ ταγγιασμένα λάδια τὰ φέρνουμε στὴν Ἐκκλησία, γιὰ νὰ μᾶς ἔχει καλὰ ὁ Θεός. Φυσικὰ μὲ τὸ ἀζημίωτο.

Ἡ συμφεροντολογικὴ καὶ μὴ τίμια αὐτὴ σχέση μας φαίνεται καὶ στὸ θέμα τῆς ἀχαριστίας ποὺ τόσο συχνὰ παρουσιάζεται στοὺς ἀνθρώπους. Ἃς θυμηθοῦμε τοὺς δέκα λεπρούς, ἃς θυμηθοῦμε τοὺς Ἰουδαίους ποὺ τόσο εὐεργέτησε ὁ Χριστὸς κι ὅμως προτίμησαν νὰ σώσουν ἕνα λῃστὴ καὶ φονιά, τὸν Βαραββά, καὶ νὰ σταυρώσουν τὸν εὐεργέτη τους. Ἡ συγκύπτουσα καὶ στὸ θέμα τῆς εὐγνωμοσύνης παίρνει ἄριστα. Μόλις θεραπεύθηκε «ἐδόξαζεν τὸν Θεόν». Δὲν δόξασε ἁπλῶς ἀλλὰ δόξαζε' δηλαδὴ συνεχῶς καὶ ἀδιαλείπτως δοξολογοῦσε τὸ Θεό. Χαριτωμένη ὕπαρξη ὄντως.

Ἃς τὴ θαυμάσουμε καὶ ἂς τὴ μιμηθοῦμε.

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

Πηγή

[Matina]

Μην το προσπεράσετε ,είναι λίγο μεγάλο σε έκταση αλλά πολύ μεγαλύτερο σε πνευματικούς καρπούς.

Αγνώστου μοναχού: "Όλοι οι Χριστιανοί πρέπει να προσεύχονται ακατάπαυστα"


Συνοπτικά σχόλια: Και αυτό το κείμενο, γραμμένο προφανώς από πέννα οσιωτάτου μοναχού, γευομένου τους γλυκυτάτους καρπούς της νοεράς και καρδιακής προσευχής -ώστε να την παρομοιάζει με τις "χρυσές φιάλες" της Αποκαλύψεως, αλλά και με φως που φωτίζει την ψυχή και ανάβει την καρδιά από τις φλόγες της θείας αγάπης - εντάσσεται στην Φιλοκαλία, για να εξάρει την αξία της νοεράς προσευχής, αλλά και την υποχρέωση, χάριν της σωτηρίας τους, να την χρησιμοποιούν και οι λαϊκοί στον κόσμο.


Και για να ενισχύσει τους αμφιβάλλοντες, για την ωφελιμότητα της αδιαλείπτου προσευχής και από τους μη μοναχούς, προβάλλει δύο ακαταμάχητα τεκμήρια. Πρώτο, την εξ ουρανού μαρτυρία, δια του Αγγέλου στον απλούν γέροντα μοναχόν Ιώβ, που αντέλλεγε στον θείον Παλαμά και δεύτερο, αυτόν τον άγιο Πατέρα του Κωνσταντίνον, αναδειχθέντα θαυματουργό διά της αδιαλείπτου νοεράς προσευχής, που, από την κατοχή της γλυκύτητός της, δεν μπορούσε να παρακολουθήσει τις συζητήσεις στα ανακτοβούλια, στα οποία παρίστατο και αυτός.

Το πεντασέλιδον αυτό κείμενο, που αποτελεί σχολιασμόν ενός μέρους της βιογραφίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, από τον άγιο Πατριάρχη Φιλόθεο, αντιπροσωπεύει την εξαπλωμένη στο Βυζάντιο του 14ου αιώνος πνευματικήν ατμόσφαιρα, που δεσπόζεται από μία φιλομόναχη έξαρση, με κέντρο τη νοερά προσευχή απ' όλες τις κοινωνικές τάξεις.


Κείμενο: Ας μη νομίσει κανείς, αδελφοί μου Χριστιανοί, πώς μόνο οι ιερωμένοι και οι μοναχοί έχουν χρέος να προσεύχονται ακατάπαυστα και παντοτινά και όχι οι κοσμικοί. Όχι, όχι. Όλοι γενικά οι Χριστιανοί έχουμε χρέος πάντοτε να βρισκόμαστε σε προσευχή. Ο αγιότατος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φιλόθεος γράφει σχετικά τα εξής στο Βίο του αγίου Γρηγορίου αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (του Παλαμα).

Ο θειος Γρηγόριος είχε ένα φίλο αγαπημένο ονομαζόμενο Ιώβ, άνθρωπο απλούστατο και πολύ ενάρετο, με τον οποίο συνομιλώντας μία φορά του είπε και περί προσευχής και πώς κάθε Χριστιανός γενικά πρέπει να αγωνίζεται πάντοτε στην προσευχή και να προσεύχεται ακατάπαυστα, καθώς παραγγέλλει ο Απόστολος Παύλος σε όλους τούς Χριστιανούς: « Αδιαλείπτως προσεύχεσθε», και καθώς λέει και ο προφήτης Δαβίδ, με όλο πού ήταν βασιλιάς κι είχε όλες τις φροντίδες του βασιλείου του: «Βλέπω πάντοτε τον Κύριο μπροστά μου» (μέσω της προσευχής)· και καθώς διδάσκει ο Θεολόγος Γρηγόριος όλους τούς Χριστιανούς λέγοντας ότι πρέπει να μνημονεύομε με την προσευχή το όνομα του Θεού περισσότερο από όσο αναπνέομε.

Και λέγοντας αυτά ο Άγιος στον φίλο του Ιώβ κι άλλα περισσότερα, του έλεγε ακόμη πώς πρέπει κι εμείς να κάνομε υπακοή στις παραγγελίες των Αγίων, και όχι μόνο να προσευχόμαστε εμείς παντοτινά, αλλά να διδάσκομε κι όλους τούς άλλους, μοναχούς και λαϊκούς, σοφούς και αμόρφωτους, άνδρες και γυναίκες και παιδιά, και να τούς παρακινούμε να προσεύχονται ακατάπαυστα. Ακούγοντας αυτά ο γέροντας εκείνος Ιώβ, τα θεώρησε καινοτομία κι άρχισε να αντιλέγει του Αγίου πώς η αδιάλειπτη προσευχή είναι μονάχα για τούς ασκητές και τούς μοναχούς πού είναι έξω από τον κόσμο και από τούς περισπασμούς, κι όχι για τούς κοσμικούς πού έχουν τόσες μέριμνες και δουλειές. Και ο Άγιος πάλι του έλεγε κι άλλες μαρτυρίες και αναντίρρητες αποδείξεις, όμως ο γέρων Ιώβ δεν επείθετο, και ο θειος Γρηγόριος αποφεύγοντας την πολυλογία και τη φιλονικία σώπασε και πήγε ο καθένας στο κελί του.

Κι ύστερα πού ο Ιώβ προσευχόταν καταμόνας στο κελί του, φαίνεται μπροστά του Άγγελος Κυρίου σταλμένος από το Θεό πού θέλει όλων των ανθρώπων τη σωτηρία, κι αφού τον έλεγξε αυστηρά πού φιλονικούσε με τον άγιο Γρηγόριο κι αντιστεκόταν σε πράγματα φανερά, από τα όποια προξενείτε η σωτηρία των Χριστιανών, του παρήγγειλε εκ μέρους του Αγίου Θεού να προσέχει καλά στο εξής και να φυλαχθει πλέον να μην πει τίποτε ενάντιο σε αυτό το ψυχωφελέστατο έργο, γιατί αντιστέκεται στο θέλημα του Θεού· αλλά μήτε με το νου του πλέον να τολμήσει να δεχτεί ενάντιο λογισμό και να φρονεί διαφορετικά από ό,τι του είπε ο θειος Γρηγόριος. Τότε ο απλούστατος εκείνος γέρων Ιώβ πήγε αμέσως στον Άγιο κι έπεσε στα πόδια του, ζητώντας συγχώρηση για την αντίσταση και φιλονικία και του φανέρωσε και όσα του είπε ο Άγγελος του Κυρίου.

Βλέπετε, αδελφοί μου, πώς όλοι οι Χριστιανοί, από τον μικρό ως τον μεγάλο, οφείλουν να προσεύχονται παντοτινά με τη νοερά προσευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με»; Και πάντοτε να το συνηθίσει να το λέει ο νους τους και η καρδιά τους; Και στοχαστείτε, πόσο ευαρεστείται ο Θεός με αυτό και πόση ωφέλεια προέρχεται από αυτό, ώστε από την άκρα Του φιλανθρωπία έστειλε και ουράνιο Άγγελο για να μας το αποκαλύψει, έτσι πού να μην έχουμε πλέον καμία αμφιβολία γι΄ αυτό. Μα τι λένε οι κοσμικοί; «Εμείς είμαστε μέσα σε τόσες υποθέσεις και φροντίδες του κόσμου· πως είναι δυνατό να προσευχόμαστε ακατάπαυστα;» Κι εγώ τούς αποκρίνομαι, ότι ο Θεός δεν παρήγγειλε σ΄ εμάς κάτι το αδύνατο, παρά μας παρήγγειλε όλα εκείνα πού μπορούμε να κάνομε. Επομένως και αυτό είναι δυνατό να το κατορθώσει κανένας πού ζητά επιμόνως τη σωτηρία της ψυχής του. Γιατί αν ήταν αδύνατο, θα ήταν για όλους γενικά τούς κοσμικούς και δε θα είχαν βρεθεί τόσοι και τόσοι μέσα στον κόσμο να το κατορθώσουν· από τούς οποίους ας είναι ως παράδειγμα ο πατέρας του αγίου Παλαμα, ο θαυμάσιος εκείνος Κωνσταντίνος, για τον οποίο κάνει λόγο ο πατριάρχης Φιλόθεος στο Βίο του αγίου Γρηγορίου, του γιου του.

Αυτός λοιπόν, με όλο πού ήταν μέσα στα ανάκτορα και ονομαζόταν πατέρας και διδάσκαλος του βασιλιά Ανδρονίκου και καταγινόταν καθημερινά με τις βασιλικές υποθέσεις, χώρια πού είχε και τις υποθέσεις του σπιτιού του, γιατί ήταν πολύ πλούσιος κι είχε πολλά κτήματα και υπηρέτες και παιδιά και γυναίκα, μ΄ όλα ταύτα τόσο ήταν αχώριστος από το Θεό και τόσο ήταν δοσμένος στη νοερά και ακατάπαυστη προσευχή, πού τις περισσότερες φορές λησμονούσε εκείνα πού συζητούσαν μαζί του ο βασιλιάς και οι άρχοντες του παλατιού για υποθέσεις βασιλικές κι ερωτούσε γι΄ αυτές μία και δύο φορές. Γι΄ αυτό πολλές φορές οι άλλοι άρχοντες, μην ξέροντας την αιτία, συγχύζονταν και τον ονείδιζαν πού λησμονεί έτσι γρήγορα και ενοχλεί με τις δεύτερες ερωτήσεις του το βασιλιά· αλλά ο βασιλιάς, πού ήξερε την αιτία, τον υπερασπιζόταν λέγοντας: « Ο Κωνσταντίνος έχει δικές του έγνοιες ο μακάριος κι εκείνες δεν τον αφήνουν να προσέχει στα λόγια τα δικά μας πού είναι για υποθέσεις προσωρινές και μάταιες· ο νους του ευλογημένου είναι προσηλωμένος στα αληθινά και ουράνια και για τούτο λησμονεί τα επίγεια, επειδή όλη του η προσοχή είναι στην προσευχή και στο Θεό». Γι΄ αυτό και ο Κωνσταντίνος ήταν σεβάσμιος και αξιαγάπητος και στο βασιλιά και σε όλους τούς μεγιστάνες και άρχοντες της βασιλείας, καθώς ήταν αγαπημένος και από το Θεό και αξιώθηκε ο αοίδιμος να κάνει και θαύματα.

Μια φορά δηλαδή, μπήκε σ΄ ένα πλοιάριο με όλη του την οικογένεια για να πάει επάνω από το Γαλατά σ΄ ένα αναχωρητή, πού ησύχαζε εκεί, και να πάρει την ευχή και την ευλογία του. Καθώς πήγαιναν, ρώτησε τούς υπηρέτες του αν πήραν κανένα προσφάγι να πάνε στον Αββά εκείνο για να τούς φιλέψει. Εκείνοι του είπαν πώς λησμόνησαν από τη βία και δεν πήραν τίποτε. Λυπήθηκε λίγο ο ευλογημένος, πλην δεν είπε τίποτε, μόνο πηγαίνοντας εμπρός στο καΐκι, έβαλε το χέρι του μέσα στη θάλασσα και με σιωπηλή και νοερά προσευχή παρακαλούσε το Θεό, τον Κύριο της θάλασσας, να του δώσει κανένα κυνήγι· κι ύστερα από λίγη ώρα -τι θαυμαστά είναι τα έργα, Χριστέ Βασιλεύ, με τα όποια δοξάζεις παράδοξα τούς δούλους Σου!- βγάζει το χέρι του από τη θάλασσα κρατώντας ένα πολύ μεγάλο λαβράκι, το οποίο έριξε μέσα στο πλοιάριο μπροστά στους υπηρέτες του και είπε: «Να πού ο Θεός νοιάστηκε και για τον Αββά τον δούλο Του και του έστειλε προσφάγι».

Βλέπετε, αδελφοί μου, πως δοξάζει ο Ιησούς Χριστός τούς δούλους Του εκείνους πού είναι πάντοτε μαζί Του και επικαλούνται συνεχώς το πανάγιο και γλυκύτατο όνομά Του;

Ακόμη και ο δίκαιος εκείνος και άγιος Ευδόκιμος, δεν ήταν κι αυτός μέσα στην Κωνσταντινούπολη και μέσα στα ανάκτορα και τις βασιλικές υποθέσεις; Δε συναναστρεφόταν με το βασιλιά και τούς άρχοντες του παλατιού, με τόσες φροντίδες και περισπασμούς; Μ΄ όλα ταύτα είχε πάντοτε αχώριστη τη νοερά προσευχή, καθώς διηγείται στο Βίο του ο Συμεών ο Μεταφραστής, γι΄ αυτό κι ευρισκόμενος μέσα στον κόσμο και στα κοσμικά ο τρισμακάριος, έζησε αληθινά μία ζωή αγγελική και υπερκόσμια και αξιώθηκε από τον μισθαποδότη Θεό να λάβει και τέλος μακαριστό και θειο. Και άλλοι πολλοί και αναρίθμητοι πού ήταν μέσα στον κόσμο, ήταν ολωσδιόλου δοσμένοι στη νοερά και σωτήρια αυτή προσευχή, καθώς αναφέρονται σε διάφορες ιστορίες.

Λοιπόν, αδελφοί μου Χριστιανοί, σας παρακαλώ κι εγώ μαζί με τον θειο Χρυσόστομο, για τη σωτηρία της ψυχής σας, μην αμελήσετε αυτό το έργο της προσευχής. Μιμηθείτε αυτούς πού είπαμε και όσο το δυνατόν ακολουθήστε τους. Κι αν σας φαίνεται δύσκολο το πράγμα στις αρχές, ας είστε βέβαιοι και πληροφορημένοι, ως εκ προσώπου του παντοκράτορα Θεού, ότι αυτό το ίδιο το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, επικαλούμενο καθημερινά και ακατάπαυστα από μας, θα ευκολύνει όλες τις δυσκολίες. Και με την πολυκαιρία, αφού το συνηθίσομε και γλυκαθούμε μ΄ αυτό, θα γνωρίσομε με τη δοκιμή πώς δεν είναι αδύνατο ούτε δύσκολο, αλλά δυνατό και εύκολο. Γι΄ αυτό και ο θειος Παύλος, πού ήξερε καλύτερα από μας τη μεγάλη ωφέλεια της προσευχής, μας παρήγγειλε να προσευχόμαστε ακατάπαυστα. Δε θα μας συμβούλευε βέβαια ποτέ κάτι το δύσκολο και αδύνατο, γιατί δε θα μπορούσαμε να το κάνομε και ακολούθως θα γινόμασταν αναγκαστικά παρήκοοι και παραβάτες της παραγγελίας του και για τούτο άξιοι καταδίκης· αλλά όταν είπε να προσευχόμαστε αδιάλειπτα, ο σκοπός του ήταν να προσευχόμαστε με το νου μας, πού είναι δυνατό να το κάνομε πάντοτε. Γιατί και όταν κάνομε εργόχειρο κι όταν περπατούμε κι όταν καθόμαστε κι όταν τρώμε κι όταν πίνομε, πάντοτε μπορούμε να προσευχόμαστε με το νου μας και να κάνομε νοερά προσευχή ευάρεστη στο Θεό και αληθινή· με το σώμα να δουλεύομε και με την ψυχή να προσευχόμαστε· ο έξω άνθρωπος να κάνει κάθε υπηρεσία σωματική και ο εσω άνθρωπος να είναι ολότελα αφιερωμένος στη λατρεία του Θεού και να μη λείπει ποτέ από αυτό το πνευματικό έργο της νοεράς προσευχής.

Αυτό μας παραγγέλλει και ο θεάνθρωπος Ιησούς στο ιερό ευαγγέλιο, λέγοντας: «Συ δε, όταν προσεύχεσαι, πήγαινε μέσα στο "ταμείον" σου, κλείσε τη θύρα σου και προσευχήσου κρυφά στον Πατέρα σου». Ταμείο της ψυχής είναι το σώμα και θύρες του εαυτού μας οι πέντε αισθήσεις. Η ψυχή μπαίνει μέσα στο ταμείο της, όταν δεν περιφέρεται ο νους εδώ κι εκεί στα πράγματα του κόσμου, αλλά βρίσκεται μέσα στην καρδιά μας· κι οι αισθήσεις μας κλείνουν και μένουν σφαλισμένες, όταν δεν τις αφήνομε να προσηλώνονται στα αισθητά και ορώμενα πράγματα. Και με τούτο τον τρόπο μένει ο νους μας ελεύθερος από κάθε εμπαθή προσκόλληση στα κοσμικά και με την κρυφή και νοερά προσευχή ενώνεσαι με το Θεό και Πατέρα σου· και τότε, λέει, ο Πατέρας σου πού βλέπει τα κρυφά θα σου αποδώσει στα φανερά. Βλέπει ο κρυφιογνώστης Θεός τη νοερά προσευχή σου και την ανταμείβει με φανερά και μεγάλα χαρίσματα· επειδή αυτή είναι η αληθινή και τέλεια προσευχή κι αυτή γεμίζει την ψυχή από τη θεία χάρη και τα πνευματικά χαρίσματα.

Όπως το μύρο, όσο περισσότερο το κλείνεις μέσα στο αγγείο, τόσο περισσότερο ευωδιάζει το αγγείο, έτσι και η προσευχή, όσο περισσότερο την κλείνεις μέσα στην καρδιά σου, τόσο περισσότερο τη γεμίζει από τη θεία χάρη. Μακάριοι και καλότυχοι είναι εκείνοι πού θα συνηθίσουν σε τούτο το ουράνιο έργο, γιατί με αυτό νικούν κάθε πειρασμό των πονηρών δαιμόνων, όπως ο Δαβίδ νίκησε τον υπερήφανο Γολιάθ· με αυτό σβήνουν τις άτακτες επιθυμίες της σάρκας, όπως οι τρεις Παίδες έσβησαν τη φλόγα της καμίνου· με αυτό το έργο της νοεράς προσευχής καταπραΰνουν τα πάθη, όπως ο Δανιήλ ημέρωσε τα άγρια λιοντάρια· με αυτό κατεβάζουν τη δρόσο του Αγίου Πνεύματος στην καρδιά τους, όπως ο Ηλίας κατέβασε τη βροχή στο Καρμήλιο. Αυτή η νοερά προσευχή είναι πού ανεβαίνει ως το θρόνο του Θεού και φυλάγεται μέσα στις χρυσές φιάλες για να θυμιάζεται με αυτήν ο Κύριος, καθώς λέει ο Θεολόγος Ιωάννης στην Αποκάλυψη: «Και οι εικοσιτέσσερις πρεσβύτεροι έπεσαν ενώπιον του Αρνίου, έχοντας όλοι κιθάρες και φιάλες χρυσές γεμάτες θυμιάματα, τα όποια είναι οι προσευχές των Αγίων».

Αυτή η νοερά προσευχή είναι ένα φως πού φωτίζει πάντοτε την ψυχή του ανθρώπου και πυρώνει την καρδιά του με τις φλόγες της αγάπης του Θεού· αυτή είναι μία αλυσίδα πού κρατεί ενωμένο το Θεό με τον άνθρωπο. Ω, η ασύγκριτη χάρη της νοεράς προσευχής! Αυτή κάνει τον άνθρωπο να συνομιλεί πάντοτε με το Θεό. Ω πράγμα αληθινά θαυμάσιο και εξαίρετο! Να είσαι μαζί με τούς ανθρώπους σωματικά και να βρίσκεσαι μαζί με το Θεό νοερά! Οι Άγγελοι δεν έχουν φωνή υλική, αλλά με το νου τους προσφέρουν στο Θεό ακατάπαυστη δοξολογία· αυτό είναι το έργο τους, σ΄ αυτό είναι αφιερωμένη όλη τους η ζωή. Λοιπόν και συ, αδελφέ, όταν εισέρχεσαι στο ¨ταμείον΄΄ σου και κλείνεις τη θύρα, όταν δηλαδή ο νους σου δε σκορπά εδώ κι εκεί, αλλά μπαίνει μέσα στην καρδιά σου κι οι αισθήσεις σου είναι σφαλισμένες και δεν είναι προσηλωμένες στα πράγματα του κόσμου τούτου κι έτσι προσεύχεσαι πάντοτε με το νου σου, τότε γίνεσαι παρόμοιος με τούς αγίους Αγγέλους και ο Πατέρας σου, πού βλέπει τη μυστική σου προσευχή πού του προσφέρεις κρυφά στην καρδιά σου, θα σου ανταποδώσει μεγάλα πνευματικά χαρίσματα στα φανερά. Μα και τι άλλο μεγαλύτερο και περισσότερο θέλεις από το να βρίσκεσαι πάντοτε, όπως είπαμε, μαζί με το Θεό νοερά και να συνομιλείς ακατάπαυστα με Αυτόν; Χωρίς Αυτόν δεν μπορεί ποτέ κανένας άνθρωπος να είναι μακάριος μήτε εδώ μήτε στην άλλη ζωή.

Λοιπόν, αδελφέ, όποιος κι αν είσαι, όταν πάρεις στα χέρια σου το παρόν βιβλίο και διαβάζοντάς το δοκιμάσεις ωφέλεια στην ψυχή σου, παρακαλώ θερμά, θυμήσου να κάνεις και μία παράκληση στο Θεό, με ένα «Κύριε ελέησον», για την αμαρτωλή ψυχή εκείνου πού κοπίασε σε τούτο το βιβλίο κι εκείνου πού ξόδεψε να το τυπώσει· οι οποίοι έχουν μεγάλη ανάγκη της προσευχής σου, για να βρουν έλεος Θεού στις ψυχές τους και συ στη δική σου. Γένοιτο, γένοιτο.

------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 314-319).

[rose]

Προσευχή προς πληροφορία.

- Κύριέ μου, πόσες φορές πρέπει να προσευχηθώ, για να πληροφορηθεί ο λογισμός μου επί ενός θέματος;

- Όταν δεν μπορείς να ρωτήσεις τον Πνευματικό σου Γέροντα, πρέπει τρεις φορές να προσευχηθείς για οποιοδήποτε ζήτημα έχεις.
Και μετά τις τρεις αυτές προσευχές, να εξετάσεις προς τα πού ρέπει η καρδιά σου, μέχρι και την πιο μικρή λεπτομέρεια.
Και αυτό να πράξεις. Διότι είναι φανερή η πληροφορία του Θεού. Και γενικώς γίνεται αισθητή στην καρδιά σου.

Άγιος Βαρσανούφιος

[rose]

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ




Η νοερά προσευχή είναι το ισχυρότερο όπλο, όταν συνοδεύεται από την τήρηση των εντολών του Θεού, διότι διώχνει τα πάθη και τους δαίμονες. Η νοερά εγρήγορση μας βοηθεί να μην υποκύπτουμε σε διάφορα αμαρτήματα και μας παρέχει τη βοήθεια να αντιπαλέσουμε τους εχθρούς της ψυχής μας και να διαφύγουμε τις παγίδες του πονηρού. Ο αθλούμενος στη νοερά αυτή εργασία, αυξάνει με το χρόνο το φόβο του Θεού και συνειδητοποιεί την πανταχού παρουσία Του.

Το όνομα του Ιησού, που γλυκαίνει την ψυχή από την αίσθηση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, προσφέρει κατάνυξη και δάκρυα και την ανυψώνει πνευματικά, ζώντας αισθητά την παρουσία του ζωοδότη Θεού. Η προσευχόμενη ψυχή, η οποία ζει στη χαρά του Θεού από τις θείες ενέργειες, αποφεύγει μετά πόθου να στενοχωρεί το Ζωοδότη Θεό με την παρακοή των εντολών Του, αλλά προσπαθεί με κάθε τρόπο ο νους να παραμένει καθαρός από κάθε μολυσμό, προσδεδεμένος στο βάθος της καρδιάς από το όνομα του Ιησού Χριστού.

Ο προσεκτικός άνθρωπος παρατηρεί με τα άγρυπνα μάτια της ψυχής του κάθε επίθεση του πονηρού, που θέλει να του προξενήσει ψυχρότητα και ταραχή μέσα του, αλλά επικαλούμενος τον Ιησού Χριστό, βυθίζοντας το νου του στην καρδιά του καταπολεμεί τα κύματα των πειρασμών, περιμένοντας καρτερικά την ειρήνη των λογισμών από την ενέργεια της Θείας Χάριτος.

Πάντοτε, μετά από μια τρικυμία έρχεται η γαλήνη και η ηρεμία· έτσι και μετά από ένα πλήθος πειρασμών έρχεται ηγαλήνη του νου μαζί με την ευφροσύνη της Χάριτος του Θεού. Γι’ αυτό, ο αξίως αγωνισάμενος, αξίως γεύεται και τους καρπούς του αγώνος του. Συνέπεια αυτών είναι ότι ο σκοπός της νοεράς προσευχής είναι να ενωθούμε με το Θεό και να γευθούμε τα θεία χαρίσματα σε όλη την πληρότητά τους. Όσο εμβαθύνουμε στη νοερά προσευχή, τόσο αισθανόμαστε τη δύναμή της, η οποία εκφράζεται με θέρμη καρδίας και κατάνυξη πνευματική.

Όλη η ζωή μας είναι ανάγκη να ποτίζεται από τη διαρκή επανάληψη του Ονόματος του Ιησού, χωρίς να αλλάζουμε τη σειρά των λέξεων, γιατί χρειάζεται να ριζωθεί μέσα μας με το να γίνει κτήμα μας. Όλη η ύπαρξή μας να αγαπήσει τον Κύριό μας, όπως η νύμφη αγαπά και δεν αποχωρίζεται το νυμφίο της από την υπερβολική αγάπη γι’ αυτόν. Ο εραστής της νοεράς προσευχής οποιοδήποτε έργο και αν κάνει, συνέχεια σκέπτεται το Θεό και γίνεται ένα με την ευχή. «Ο δε κολλώμενος τω Κυρίω έν πνεύμα εστι» (Α΄ Κορ. στ΄17).

Η αδιάκοπος μνημόνευση του ονόματος του Ιησού προσφέρει τη θερμότητα της χάριτος του Θεού στην καρδιά μας και η ψυχή μας αρχίζει να μεταμορφώνεται με το νέο τρόπο ζωή μας. Η θερμότητα γίνεται φωτιά που κατακαίει τα πάθη της ψυχής μας και επικρατεί η χάρη του Θεού, το φως της αλήθειας, η ζωογόνος δύναμη της πανταχού παρουσίας του ελεήμονος Θεού. Από αυτή τη στιγμή αρχίζει η κατάσταση της καθαρότητας της καρδιάς μας. Ένα από τα σημεία ότι προχωρούμε σωστά στην άσκηση της νοεράς προσευχήςφαίνεται από το αίσθημα της αμαρτωλότητας που νιώθουμε μέσα μας, ζητώντας το έλεος του πολυεύσπλαγχνου Ιησού και αναγνωρίζοντας ότι είμαστε αχρείοι δούλοι του, σποδός και χώμα και άλλα λόγια που μας δίνουν την αίσθηση της αμαρτωλότητάς μας.

Πολλοί έχουν ασχοληθεί με αυτό το έργο της νοεράς προσευχής, δίνοντας σημασία στα εξωτερικά στοιχεία, χωρίς να συντρίβουν την καρδιά τους μεπόνο για τα αμαρτήματά τους και δεν ζουν όπως μια τίκτουσα γυναίκα σε ώρατοκετού. Αυτοί, βέβαια, δεν μπορούν να επιτύχουν στον σκοπό του έργου αυτού. Πόσο μακάριος είναι ο άνθρωπος που ζει και αισθάνεται την αμαρτωλότητά του με πένθος καρδιάς και άφθονα δάκρυα μετανοίας!

Η θερμότητα της καρδιάς σε μια προσευχόμενη ψυχή είναι αυξημένη όταν έχει συνειδητοποιήσει την αμαρτωλότητά της και η κατάνυξη που γεννάται από αυτήν προσφέρει στην ποθούσα ψυχή την καθαρότητα της καρδιάς. Όλη η πρόοδος ξεκινά από τη στιγμή που βαδίζουμε στο δρόμο της συναίσθησης της αμαρτωλότητάς μας και έχουμε κάθε στιγμή την προσοχή του νου συγκεντρωμένη στις αισθήσεις μας και μελετούμε τους εισερχομένους και εξερχομένους λογισμούς από τις παγίδες του πονηρού και του κόσμου.

Το έργο δεν είναι δύσκολο, γιατί εκείνος που αγαπά και ποθεί τον Κύριο, δεν αφήνει τον εαυτό του να τον στενοχωρεί και να τον θλίβει με τους λογισμούς και τις πράξεις του, αλλά προσπαθεί να προσέχει να διατηρήσει καθαρή την καρδιά του από αυτά. Όμως, ως άνθρωποι αμαρτωλοί και επιρρεπείς στην αμαρτία, πέφτουμε εύκολα σ’ αυτήν, γι’αυτό ας προστρέχουμε ως ικέτες και ταπεινόφρονες στον Κύριό μας ζητώντας το έλεός Του και απαριθμώντας κάθε βράδυ στην προσευχή μας το πλήθος των αμαρτιών μας. Τότε η χάρη του Θεού θα μας επισκιάζει και θα αισθανόμαστε ότι ο Θεός μας ελέησε με την κατάνυξη και τη θερμότητα που θα ζούμε εκείνες τις στιγμές!

Ω, πόση χαρά θα νιώθουμε και πόση ζωντάνια πνευματική θα μας παρασύρει σε περισσότερη προσευχή!
Τότε θα ειπωθεί αληθινά: «ουκέτι εγώ ζω, αλλά ζη εν εμοί ο Χριστός» (Γαλ. β΄ 20). Όλη η προσπάθειά μας ευρίσκεται εις το πώς θα συγκεντρώσουμε το νου στην καρδιά μας με ζήλο πνευματικό, ώστε να πληρωθεί αυτή από τις ενέργειες της Θείας Χάριτος. Τότε όλη η ύπαρξή μας θα αισθάνεται και θα ζει την αγάπη και το έλεος του Θεού μέχρι να σταθεροποιηθεί η παρουσία του Θεού μέσα μας. Σιγά-σιγά θα αντιληφθούμε από τη συνεχή μνήμη του Θεού, πόση δύναμη κρύβει το όνομα του Ιησού Χριστού, γιατί θα αυξανόμαστε σε χάρη πνευματική και θα ανερχόμαστε σε βαθμίδες πνευματικής τελείωσης. Ενώ η ψυχή μας θα νιώθει την έλξη του Θεού με ταθεία συναισθήματα της γλυκυτάτης χαράς και της πνευματικής αγαλλιάσεως, αυτή θα ζει και μία ιδιαίτερη ζωή από τις ανταύγειες της θείας χάριτος, οι οποίες θα είναι όλο καλωσύνη, αγάπη, φιλαδελφία και κάθε τι καλό θα πλημμυρίσει την καρδιά μας. Θα νιώθουμε ότι ζούμε μέσα στη Βασιλεία του Θεού, όπου το κάθε τι θα μαρτυρεί το πνευματικό κάλλος του Θεού και την καθαρότητα των Μυστηρίων Του και την ελευθερία του Πνεύματός Του μέσα σε μια κατάσταση χαράς. Η ψυχή μας θα ζει την κατάσταση της χαράς της ουράνιας Βασιλείας και όλος ο πόθος μας θα είναι να διατηρήσουμε αυτή την ένωση με την προσευχή μας, με τη συντριβή της καρδιάς μας,παραδίδοντας τον εαυτό μας στο θέλημα του Θεού «εν πνεύματι Αγίω». Ας αναζητήσουμε αδιάκοπα το Θεό μέσα στην καρδιά μας μετά κόπου και πόνου εργαζόμενοι το έργο της σωτηρίας μας με «πνεύμα συντετριμμένο και καρδία τεταπεινωμένη». Ο κάθε χριστιανός οφείλει να ενδυθεί το Χριστό, όπως ο ίδιος ενεδύθη τη σάρκα μας για τη δική μας σωτηρία. Γι’ αυτό η ζωή μας είναι ανάγκη να είναι σύμφωνη προς το θέλημα του Κυρίου μας και να ζούμε μέσα στο Φως Εκείνου με τη συμμετοχή μας στα Θεία Μυστήρια της Εκκλησίας, που μας χαρίζει άφθονα τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος.

Η επίκληση του Ονόματος του Ιησού μας βοηθεί τόσο να ζούμε την αφθονία της χάριτός Του, όσο και να καρποφορούμε στις πνευματικές αρετές διατηρώντας την ψυχική καθαρότητά μας και λαμβάνοντας πείρατων Θείων Μυστηρίων του Θεού από την τακτική θεία μετάληψη του Σώματος και Αίματος του Ιησού Χριστού και την εξομολόγηση, ώστε να «μορφωθή Χριστός εν ημίν» (Γαλ. δ΄ 20).

Τα πάθη δεν μπορούν πλέον να παραμείνουν μέσα μας, αλλά θα εγκαταλείπουν το χώρο της καρδιάς μας, διότι θα κατοικεί η κραυγή προς τον Κύριο και Θεό μας και η ενέργεια της Θείας Χάριτος θα κατακαίει κάθε πάθος και πειρασμό του πονηρού. Η επίσκεψη του Κυρίου στην ψυχή μας γίνεται πολύ έντονα, όπου θερμαίνει τη καρδιά μας και όλη την ύπαρξή μας από τη ζωηφόρο δύναμή Του και δεν μπορεί να πλησιάσει τίποτε ξένο, γιατί θα καεί και δεν θα μπορεί να αντέξει τη φωτιά του Κυρίου που είναι Φως και όλος αγάπη, γεμάτος έλεος για το πλάσμα Του.

Όταν αναχωρήσει ο Κύριος, η ψυχή θλίβεται και στενάζει για την απουσία Του και παρακαλεί με δάκρυα και πόνο να επανέλθει στην καρδιά ο γλυκύτατος Ιησούς, που είναι η κάθαρση του νου, η θεραπεία των τραυμάτων της ψυχής και ο φωτισμός και ο γλυκασμός αυτής.

Ένας αγιορείτης ερημίτης ομολογεί πώς αισθάνεται μια προσευχόμενη ψυχή που ζει το φως του Αγίου Πνεύματος:
«εκείνος που έχει στην καρδιά του το φως του Παναγίου Πνεύματος, μη δυνάμενος να υπομείνει την «άστεκτον» ενέργειά του, πέφτει κάτω στη γη, «κράζει και βοά» από έκπληξη και φόβο, που βλέπει και «πάσχει» μια πνευματική κατάσταση υπερλογική και υπερφυσική. Και ομοιάζει με άνθρωπο που του καίονται ως από φωτιά τα εντός του. Μη δυνάμενος να υποφέρει την ανέκφραστον πνευματική ηδονή από την ερωτική καύση, φαίνεται σαν εκστατικός. Τα δάκρυα τον περιβρέχουν, χωρίς να ημπορεί να κυριαρχήσει στον εαυτό του. Και όσο τον δροσίζουν, τόσο η φωτιά του πόθου ανάβει περισσότερο και τα δάκρυα αυξάνουν, τον πλένουν και αυτός αστράφτει πιο πολύ. Και όταν γίνει πλέον Φως, τότε εκπληρούται ο λόγος του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου «Θεός θεοίς ενούμενός τε και γνωριζόμενος»
(Αθωνικοί Διάλογοι, Θεολογία της Νοεράς Προσευχής, Θεοκλήτου μοναχού,Θεσσαλονίκη 1975,σελ. 72).

Όταν ο Θεός είναι μαζί μας, όλα είναι φωτεινά και καθαρά· ζωοποιώντας την ψυχή μας με τη θεία Χάρη και με το άπλετο έλεός Του, φυλάσσει αυτήν από κάθε φθοροποιό δύναμη του πονηρού. Πόσο ευλογημένη είναι μια τέτοια ψυχή που περιπατεί μέσα στο Φως του Χριστού τηρώντας το θέλημά Του! Αυτό είναι το έργο και ο σκοπός του ανθρώπου, πώς να απαλλαγεί από τα σαρκικά φρονήματα και να κατοικήσει το Φως του Θεού μέσα στην καρδιά του. Έργο μας είναι να αγρυπνούμε για να καταστρέφουμε με τη δύναμη του Θεού τα έργα του πονηρού και με πλήρη επίγνωση του εαυτού μας και του θελήματος του Θεού να προσδοκούμε την έλευση του Χριστού στην καρδιά μας. Εάν γνωρίζουμε καλά την κατάσταση της ψυχής μας, δύσκολα παρασυρόμεθα σε αυταπάτες που καταστρέφουν τον άνθρωπο πνευματικά και ψυχικά.

Όποιος φυλάττεται από τις επιθέσεις του πονηρού και του κόσμου, έχοντας στο νου του την ευχή του Ιησού, με το χρόνο εξαγνίζεται από άσχημα πράγματα και προσελκύει τη Θεία Χάρη με την προσοχή του νου στις κινήσεις της ψυχής του. Πόσο εύκολα η δύναμη του Ονόματος του Ιησού μας οδηγεί σε δρόμους ασφαλείς, όπου δεν υπάρχουν ληστές να ερημώσουν την ψυχή μας! Και όσο διατηρούμε δυνατό το δεσμό της αγάπης με το Θεό, τόσο και η φλόγα της προσευχής μας ανάπτει περισσότερο και γίνεται πύρινος στύλος που κατακαίει κάθε κακό και φουντώνει μέσα μας η θέρμη της καρδιάς μας από την αγαπητική σχέση με το Θεό. Η ζωντανή προσευχή μας οδηγεί στο δρόμο της αρετής και της ταπείνωσης. Η προσευχή μας οδηγεί στην περιοχή του Θεού, όπου λαμβάνουμε την αληθινή ταπεινοφροσύνη. (Γέροντος Κλήμεντος, «Η νοερά άθληση»,σ. 187, παρ. 315, «Κατουνάκια Αγίου Όρους», 1976).

Όταν η προσευχή γίνεται με κατάνυξη και θέρμη καρδιάς, η ψυχή του ανθρώπου ζει την αιωνιότητα του Θεού, που κρύβει Μυστήρια θεία και αποκτά μερική γνώση του Θεού. Αυτή η πνευματική αλλοίωση μέσα μας επιφέρει πολλές αλλαγές στη ζωή μας και στον τρόπο κοινωνίας μετά των ανθρώπων.
(Από το βιβλίο "Η άσκηση της Νοεράς Προσευχής του Ονόματος ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ",του Αρχιμ. Δαμιανού Ζαφείρη, εκδόσεις "Τήνος", Αθήνα 1997).

[rose]

Εκεί που τα βάθη της καρδιάς, συναντούν τα βάθη του Θεού.
+π.Δ. Στανιλοάε




Όσα ακολουθούν αποτελούν κατά ένα μέρος, πληροφορίες προερχόμενες από έναν Ρουμάνο μοναχό, και κατά ένα άλλο, στοχασμούς πάνω στις πληροφορίες αυτές.

Η καρδιακή προσευχή, για την οποία εκείνος ο μοναχός μιλούσε εκ πείρας, έχει τις βάσεις της κατά κύριο λόγο στην παράδοση των πατέρων της Ανατολής.

Η καθαρή προσευχή σχετίζεται με την επανασύνδεση του νου και της καρδιάς. Δεν πρέπει ο νους να παραμένει απομονωμένος -ούτε κι η καρδιά.

Προσευχή που προέρχεται μόνο από το μυαλό είναι ψυχρή.
Προσευχή που προέρχεται μόνο από την καρδιά είναι καθαρά συναισθηματική· είναι προσευχή που αγνοεί όσα μας έχει δώσει ο Θεός, όσα μας δίνει και όλα όσα θα μας δώσει εν Χριστώ. Είναι προσευχή χωρίς ορίζοντα και προοπτική , προσευχή που δεν ξέρει για ποιό λόγο να ευχαριστήσει τον Θεό, γιατί να Τον δοξάσει και τί να Του ζητήσει. Ο άνθρωπος που προσεύχεται μ’ αυτό τον τρόπο έχει την αίσθηση ότι εξατμίζεται μέσα στο απρόσωπο άπειρο – μια αίσθηση που αγνοεί κάθε αντάμωμα με τον προσωπικό Θεό. Γι’ αυτό και μία τέτοια προσευχή δεν είναι στην ουσία προσευχή.

Πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσουμε πως αυτή η συνάντηση του νου και της καρδιάς δεν επιτυγχάνεται με την άνοδο της καρδιάς στον νου, αλλά με την κάθοδο του νου στην καρδιά. Με άλλα λόγια, δεν είναι η καρδιά που βρίσκει την ανάπαυση της στον νου, αλλά ο νους που βρίσκει την ποθητή ανάπαυσή του στην καρδιά (ή καλύτερα εκεί που τα βάθη της καρδιάς συναντούν τα βάθη του Θεού).

Σίγουρα οι Πατέρες κάνουν λόγο και για μία διάνοιξη του νοός προς το άπειρο του Θεού, αλλά φαίνεται πως ένα τέτοιο άνοιγμα λαμβάνει χώρα στον τόπο της καρδιάς. Ο νους αναζητώντας τον Θεό ενεργοποιεί τα απέραντα βάθη της καρδιάς και τα καθιστά κατάλληλα για τον Θεό -τον μόνο πραγματικά Απέραντο και Άπειρο. « Άβυσσος άβυσσον καλεί». Η απεραντοσύνη του Θεού είναι απροσπέλαστη χωρίς την αγάπη Του για μας. Κι αύτη η αγάπη του Θεού για μας καλεί τη δική μας αγάπη· και η καρδιά, το όργανο αυτό της αγάπης, είναι ο τόπος όπου βιώνουμε την αγάπη Του. Όμως εδώ μιλάμε για μία καρδιά που, επειδή ακριβώς έχει κατέλθει εντός της ο νους, γνωρίζει ότι αυτή η απεραντοσύνη είναι η απεραντοσύνη του προσωπικού Θεού, και ότι ο Θεός εισέρχεται σε σχέση στενής κοινωνίας μαζί μας μέσα από το πρόσωπο του Χριστού. Αυτός είναι ο λόγος που κάνει τον νου να κατέρχεται και να αναπαύεται, στην καρδιά. Στην καρδιά είναι που συναντά την απεραντοσύνη του Θεού. Δεν είναι η καρδιά που αναπαύεται στον νου, γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως η αίσθηση της απεραντοσύνης του Θεού έχει γίνει μία θεωρία παγωμένη από τη σκέψη. Δεν είναι η αίσθηση που πρέπει να παγώσει από τη σκέψη, αλλά είναι η σκέψη που πρέπει να ζεστάνει τον εαυτό της μέσα στην καρδιακή αίσθηση, επικοινωνώντας αληθινά με την απεραντοσύνη του Θεού, ώστε να δώσει σ’ αυτή την αίσθηση συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Για την ακρίβεια, θα λέγαμε πως όταν ο νους έχει κατέλθει στην καρδιά, δεν ανταμώνουμε πλέον τον Θεό μέσα από ιδέες, αλλά μέσα από εκείνη την επίγνωση της παρουσίας Του, που μας δίνει τη δυνατότητα να υποβάλουμε τις σκέψεις μας στη δοκιμασία της πραγματικότητας. Εδώ, η αίσθηση μιας ακατόρθωτης πραγματικότητας, που δοκιμάζει ο νους, εξανεμίζεται από την άμεση παρουσία του Θεού. Η ιδέα του Θεού ή οι ιδέες μας για Εκείνον βρίσκουν το πλήρωμά τους στη ζωντανή συναίσθηση της πραγματικότητας του Θεού, που διεισδύει εντός τους και τις μπολιάζει. Το πραγματικό παίρνει τη θέση της ιδέας και ταυτόχρονα την επαληθεύει. Η ιδέα παύει να μπαίνει ανάμεσα σε μας και τον Θεό. Συνεπώς, η καρδιά είναι για τον νου ένα είδος αισθητηρίου οργάνου στη σχέση του με τον Θεό, όπως ακριβώς και τα αισθητήρια όργανα του σώματος είναι τα εργαλεία εκείνα, που μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε και να αισθανόμαστε τις επιμέρους πραγματικότητες, με τις οποίες έρχεται σε επαφή το σώμα μας.

Ωστόσο, πολλά εμπόδια ορθώνονται μπροστά στον νου που επιθυμεί να εισέλθει στον τόπο της καρδιάς, και να αποκτήσει εμπειρία της πραγματικότητας του Θεού, διεισδύοντας πέρα από τις ιδέες και ταυτόχρονα επαληθεύοντας το περιεχόμενο αυτών των ιδεών. Αυτά τα εμπόδια προέρχονται κατά ένα μέρος από τα σωματικά αισθητήρια όργανα ή τις φαντασίες, που προκαλούνται από τα σωματικά αισθητήρια όργανα και διαμορφώνονται κατά το πρότυπό τους. Εκτός αυτού, τα εμπόδια προέρχονται κι από τη δυσκολία του νου να υπερβεί τις ίδιες του τις ιδέες, που εκπηγάζουν από μέσα του με τρόπο φυσικό – σκοπός τους βέβαια δεν είναι να τον φυλακίζουν. αλλά να τον παραπέμπουν και να τον υποψιάζουν για την πραγματικότητα του Θεού, που δεν έχει ακόμα βιωθεί.

Οι αισθήσεις και οι φαντασίες, που εμποδίζουν τον νου να εισέλθει στον τόπο της καρδιάς και να φτάσει στην καθαρή ή καρδιακή προσευχή, είτε παράγονται από την αμαρτία, είτε ελκύουν τον άνθρωπο προς την αμαρτία, ή του δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκεται κοντά σε μια καλή ενέργεια ή κοντά σε μια αληθινή συνάντηση με τον ίδιο τον Θεό, ενώ στην πραγματικότητα δεν οδηγούν κοντά σ’ Εκείνον. Γι’ αυτό τον λόγο άλλωστε και οι Πατέρες συνιστούν στους μοναχούς να είναι σε επιφυλακή ακόμα και έναντι εκείνων των παραστάσεων που μοιάζουν καλές· τούς προτρέπουν να μην εμπιστεύονται κανένα είδος φαντασίας ή εντύπωσης. Κι ακόμα, για τους Πατέρες, εμπόδιο όχι λιγότερο επικίνδυνο για την κάθοδο του νου στην καρδιά είναι και οι διαλογισμοί -ακόμα και οι θεολογικοί διαλογισμοί. Πρέπει να είναι κανείς προσεκτικός, ώστε να μην αγκυλώνεται στον θεολογικό στοχασμό ή να μην διολισθαίνει σ’ αυτόν, την ώρα που πρέπει να πάει να προσευχηθεί ή κατά τη διάρκεια της προσευχής. Ο στοχασμός περί του Θεού διακόπτει την άμεση σχέση με τον Θεό ή τη συνάντηση μαζί Του. Με τον θεολογικό στοχασμό ο άνθρωπος κλείνεται στον εαυτό του.

Οι Πατέρες κάνουν λόγο για τη μονολόγιστη ευχή. Δεν πρόκειται για έναν στοχασμό, αλλά για την ίδια τη συνείδηση, που κυριαρχείται από την εμπειρία της ύπαρξης του Θεού. Θα μπορούσε ωστόσο κανείς να ονομάσει αυτή την ενσυνείδητη εμπειρία «στοχασμό», διότι δεν είναι απλά ένα συγκεχυμένο συναίσθημα ή μία αίσθηση απώλειας του εαυτού στο πέλαγος ενός ανέκφραστου βιώματος, αλλά είναι η συνείδηση της συνάντησης με την απεραντοσύνη του προσωπικού Θεού που μας αγαπά. Είναι μία επίρρωση της πραγματικότητας από την σκέψη. Μέσα σ’ αυτή την απεραντοσύνη δεν χάνομαι, γιατί είναι η απεραντοσύνη της αγάπης ενός Θεού προσωπικού, στον οποίο απαντώ με τη δική μου προσωπική αγάπη. Διότι η καρδιά είναι ακριβώς ο τόπος όπου βιώνουμε την αγάπη του άλλου και όπου αποκρινόμαστε σ’ αυτήν. Μέσα σ’ αύτη την απεραντοσύνη δεν χάνω τον εαυτό μου, διότι είναι η απεραντοσύνη ενός προσωπικού Θεού, του οποίου η αγάπη αποτελεί το αγαλλίαμά μου. Εξαρτώμαι από την αγάπη Του όπως εξαρτώμαι και από το έλεος Του, διότι κατέναντι του προσώπου Του συνεχίζω να αισθάνομαι αμαρτωλός και απειροελάχιστος.

Αυτή η συνάντηση μέσα στην ατμόσφαιρα της αγάπης, αλλά κι αύτη η συναίσθηση της απέραντης διαφοράς μου από τον Θεό, αυτή η ανάγκη που αισθάνεται ο άνθρωπος για το έλεός Του, εκφράζεται στην προσευχή του Ιησού. Η καρδιά είναι ο τόπος απ’ όπου εκπηγάζουν τα αισθήματα και επομένως και η αγάπη, η οποία συνεπάγεται συνάντηση με τον άλλο. Κι επειδή η αγάπη είναι μπολιασμένη με μία απέραντη ορμή, δεν μπορεί να αναπαυτεί πλήρως παρά μονάχα στη συνάντηση με τον Θεό, τη θεία Απεραντοσύνη.

Όμως από την καρδιά εκπηγάζει και η θλίψη, και μέσα στην καρδιά γίνεται η θλίψη αισθητή. Ενώπιον του προσώπου του Θεού, η καρδιά δοκιμάζει θλίψη για την αμαρτία και για την προσβολή που Του προξενεί λόγω της αμαρτίας. Μέσα στην καρδιά του ο άνθρωπος θρηνεί και ζητά συγχώρηση. Από εκεί αναβλύζουν τα δάκρυα· τα δάκρυα της μετάνοιας αλλά και τα δάκρυα της χαράς. Στον τόπο της καρδιάς, ο άνθρωπος παραιτείται από τη δυσκαμψία του μυαλού. Ωστόσο, αν η καρδιά διολισθήσει σε ένα κατώτερο επίπεδο, μετατρέπεται σε τόπο των παθών, τα οποία προσκολλούν τον άνθρωπο στον κόσμο και τον εαυτό του. Τα πάθη συνεπάγονται προσήλωση απόλυτη σε πράγματα και πρόσωπα σχετικά. Συνεπώς, όπως ακριβώς η καρδιά μπορεί να ακτινοβολεί την απόλυτη αγάπη, κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να εκπέμπει απέραντο μίσος απέναντι σε ό,τι την εμποδίζει να προσκολλάται αμαρτωλά στα αντικείμενα του πόθου της. Από την καρδιά προέρχονται οι αγαθές σκέψεις και τα καλά λόγια, αλλά και οι λογισμοί της απληστίας, του μίσους, καθώς και οι φονικές διαθέσεις. Ακόμα και οι κακοί λογισμοί και τα λόγια χρωματίζονται από την καρδιά με ένα τόνο απόλυτο, έστω κι αν αναφέρονται σε πράγματα σχετικά. Όμως αυτή η απέραντη προσκόλληση σε πράγματα σχετικά, δεν μπορεί να κορέσει την πραγματικά απόλυτη δίψα της καρδιάς. Μόνο η συνάντηση της καρδιάς με τον Θεό μπορεί να ικανοποιήσει αυτή τη δίψα. Επομένως, η καρδιά, λόγω της ικανότητάς της προς το απόλυτο, πρέπει να ελευθερωθεί από τα πάθη, δηλαδή από την προσήλωση σε πράγματα σχετικά.

Στη συνάντηση με τον Θεό, το απόλυτο προσλαμβάνεται ως απεριόριστη χαρά και φως δίχως όρια. Τα λόγια μόνο υπαινικτικά μπορούν να εκφράσουν τη χαρά αυτή, που υπερβαίνει κάθε περιορισμό. Αυτό το συναίσθημα της χαράς, της ευγνωμοσύνης και της απέραντης ταπείνωσης, μπορούν να το εκφράσουν τα λόγια της προσευχής του Ιησού -και πάλι ατελώς. Όμως αυτό που έχει σημασία δεν είναι η εξεύρεση των κατάλληλων λέξεων, αλλά αυτή καθαυτή η βίωση της χαράς, της ευγνωμοσύνης, της αγάπης, της ταπείνωσης ή κι ακόμα της απέραντης οδύνης που γεννά η αμαρτία. Οι λέξεις πλέον, για κείνον που τις προφέρει, δεν αποτελούν ένα αντικείμενο στοχασμού. Δεν ορθώνονται μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού, αλλά μέσω αυτών ο άνθρωπος απευθύνεται στον Θεό, που είναι παρών. Κι η παρουσία του Θεού αναπληρώνει ότι λείπει.

Τώρα πλέον, οι λέξεις προφέρονται και την ίδια στιγμή υπερβαίνονται,. Συνεπώς, δεν μας ξεγελούν δίνοντας μας την εντύπωση μιας δικής τους. αυτόνομης πραγματικότητας, αλλά αποτελούν την έκφραση μιας άμεσης επαφής με την πραγματικότητα του Θεού. Η προσοχή μας δεν κατευθύνεται προς τις λέξεις αλλά προς τον Θεό, στον οποίο εκείνες απευθύνονται μέσα στα όρια ενός διαλόγου. Αλλά μπορούμε να ζήσουμε αυτό τον διάλογο και χωρίς λέξεις.

Γι’ αυτό και ο μοναχός, στον οποίο αναφέρθηκα στην αρχή. έλεγε πως σ’ ένα προχωρημένο πνευματικό στάδιο, μπορεί κανείς ακόμα και να σταματήσει την προσευχή του Ιησού -μόνο το περιεχόμενο της χρειάζεται να διατηρηθεί. Στρέφεται στον Θεό και με το ίδιο του το είναι Τον δοξάζει, εκφράζει ενώπιον Του το θάμβος, την ευγνωμοσύνη και την ταπείνωση του. Αυτή η κατάσταση της εσώτατης αίσθησης εκφράζεται πιο αποτελεσματικά με τη συμμετοχή ολόκληρης της ύπαρξης παρά με τα λόγια, διότι αυτό που εκφράζεται υπερβαίνει τα λόγια. Είναι προσευχή καθαρή, προσευχή ολόκληρης της ύπαρξης, που φανερώνει έτσι τη συναισθηματική της έξοδο απ’ όλα τα πράγματα, απ’ όλες τις σκέψεις, ακόμα κι από τον ίδιο της τον εαυτό, προς συνάντηση του Θεού. Κι αύτη η έξοδος βιώνεται μέσα στην καρδιά με μια εντονότατη προσευχητική κατάσταση. Εντός του τόπου της καρδιάς, η ύπαρξη ωθείται προς τον Θεό φορτισμένη με ένα απεριόριστο αίσθημα αγάπης.